Η κρίση αναζωπυρώνει εθνικιστικές διαμάχες

Ο Αμερικανός πολιτικός αναλυτής Ιαν Λέσερ διακρίνει ομοιότητες με την εποχή του μεσοπολέμου

Συνέντευξη στον Πετρο Παπακωνσταντινου

Ο Ιαν Λέσερ διατέλεσε επικεφαλής του τμήματος πολιτικής ανάλυσης στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και στέλεχος ορισμένων από τις εγκυρότερες δεξαμενές σκέψης των ΗΠΑ. Προσκεκλημένος του ΕΛΙΑΜΕΠ, έδωσε διάλεξη την περασμένη Τρίτη στην Αθήνα, παρουσιάζοντας την ετήσια δημοσκόπηση του Γερμανικού Ιδρύματος Μάρσαλ για τις ευρωαμερικανικές σχέσεις, με έμφαση στην Τουρκία. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, ο Αμερικανός αναλυτής μίλησε για τις εξελίξεις στη γειτονική χώρα, την κρίση στον Καύκασο, τις αμερικανικές εκλογές και τις πολιτικές επιπτώσεις της αναστάτωσης στη διεθνή οικονομία.

— Θεωρείτε την κρίση στον Καύκασο σημείο καμπής στις διεθνείς σχέσεις;

— Αναμφίβολα. Τα ερωτήματα που τέθηκαν δεν αφορούν μόνο ή κυρίως τη Γεωργία, αλλά τον ρόλο της Ρωσίας, μιας μεγάλης πυρηνικής δύναμης, στην παγκόσμια στρατηγική σταθερότητα. Στη Δύση, περάσαμε μια περίοδο θριαμβολογίας για την έκβαση του Ψυχρού Πολέμου, που μας εμπόδισε τόσο να οικοδομήσουμε σχέσεις συνεργασίας με τη Ρωσία όσο και να περιορίσουμε τις φιλοδοξίες της. Απλούστατα, δεν είχαμε ρωσική στρατηγική. Η προς ανατολάς διεύρυνση του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. σε μεγάλο βαθμό δεν πήρε υπόψη τη Ρωσία.

— Βλέπετε να προχωρεί η ένταξη Γεωργίας και Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ μετά τον πόλεμο των 5 ημερών;

— Νομίζω ότι ο Σαακασβίλι και η κυβέρνησή του παρανόησαν τα μηνύματα που έπαιρναν. Αν και δεν είμαι βέβαιος ότι είμαστε τόσο καθαροί όσο θα ’πρεπε, του είχαμε πει να είναι πολύ προσεκτικός με τους Ρώσους. Τώρα, η αίσθησή μου είναι ότι τα περισσότερα μέλη του ΝΑΤΟ θα ήταν πολύ απρόθυμα να δώσουν εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία. Υπάρχει κίνδυνος διάχυσης της κρίσης. Οι Ρώσοι θεωρούν την Ουκρανία, ειδικά την Κριμαία, πολύ δεμένη με την ασφάλειά τους και δεν θα ’θελαν να έχουν μια εχθρικά διακείμενη Ουκρανία δίπλα τους.

— Ο Αμερικανός βοηθός υπουργός Εξωτερικών κ. Μπράιζα εξέφρασε κάποιες ανησυχίες για τις στενές ενεργειακές σχέσεις της Ελλάδας με τη Ρωσία. Τι πιστεύετε;

— Η Ελλάδα δεν αποτελεί μοναδικό παράδειγμα. Ερχομαι από την Τουρκία, η οποία αντιμετωπίζει πολύ οξύτερα διλήμματα. Η σημασία των ενεργειακών σχέσεών της με τη Ρωσία είναι τεράστια, η Ρωσία είναι ο πρώτος της εμπορικός εταίρος και η Τουρκία έχει, βάσει της συνθήκης του Μοντρέ, την ευθύνη για τα Στενά, απ’ όπου περνούν αμερικανικά πολεμικά πλοία προς τη Γεωργία. Η Αγκυρα κινδυνεύει να βρεθεί στη μέση μιας σύγκρουσης που απεύχεται. Αλλά και η γειτονική Ιταλία έχει στενή ενεργειακή σχέση με τη Ρωσία.
Γενικότερα, υπάρχει σημαντική απόκλιση στις προτεραιότητες ΗΠΑ και Ευρώπης για την ενεργειακή ασφάλεια. Για τις ΗΠΑ, η προτεραιότητα είναι το πετρέλαιο, επομένως η Μέση Ανατολή. Για την Ευρώπη, το βάρος πέφτει στο φυσικό αέριο, επομένως στη Ρωσία. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτήν τη διαφορά.

— Βλέπετε την Τουρκία να ταλαντεύεται ανάμεσα στο χακί των στρατηγών και στη μαντίλα των ισλαμιστών;

— Νομίζω ότι αυτό το στερεότυπο υπεραπλουστεύει τα πράγματα. Δεν βλέπω στον ορίζοντα ούτε πραξικόπημα των στρατηγών ούτε ισλαμικό κράτος. Ο πραγματικός κίνδυνος βρίσκεται, πιστεύω, σε μια ενδεχόμενη εθνικιστική στροφή, σε μια αναδίπλωση της Τουρκίας προς την εσωστρέφεια και την απομόνωση λόγω απογοητεύσεων από τη Δύση, και ιδίως από τις δυσκολίες της ευρωπαϊκής προοπτικής της.

— Βλέπετε επιπτώσεις από την οικονομική κρίση στη διεθνή πολιτική;

— Πολύ σοβαρές, εξίσου ή και περισσότερο σοβαρές από τις εξελίξεις στις σχέσεις με τη Ρωσία. Βλέπω κάποιες αναλογίες με την εποχή του μεσοπολέμου, όπου η Μεγάλη Υφεση έφερε εσωτερικές πολιτικές ανατροπές, ενίσχυση των εθνικιστικών ανταγωνισμών και παγκόσμια γεωπολιτική αποσταθεροποίηση.

«Λιγότερη Αμερική...»

— Με το τέλος της θητείας Μπους, η Αμερική θα αλλάξει κατεύθυνση;

— Οι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι με τον Μακέιν θα έχουμε κάτι σαν τρίτη θητεία Μπους, ενώ με τον Ομπάμα θα υπάρξει βαθειά αλλαγή. Εκτίμησή μου είναι ότι σε κάθε περίπτωση θα έχουμε αλλαγή και στο ύφος και στην ουσία, αλλά όχι στροφή 180 μοιρών. Ισως ο Μακέιν είναι πιο σκληρός με το Ιράν και τη Ρωσία, αλλά μην ξεχνάτε ότι και οι Δημοκρατικοί έχουν παράδοση επεμβάσεων, ακόμη και ένοπλων, όπως στα Βαλκάνια. Από την άλλη, στο εσωτερικό των Ρεπουμπλικανών αναπτύσσονται τάσεις επιστροφής σε πιο παραδοσιακή, ρεαλιστική πολιτική ύστερα από τις περιπέτειες της εποχής Μπους. Οποιος και να νικήσει στις εκλογές θα αντιμετωπίσει έναν κόσμο που επάψε να είναι μονοπολικός, έναν κόσμο ουσιαστικά πολυπολικό, όπως μας έδειξαν οι πρόσφατες εξελίξεις.

— Η Ευρώπη και ειδικά η Ελλάδα θα ψήφιζαν συντριπτικά Ομπάμα. Εχουν κάτι ρεαλιστικό να περιμένουν κατά τη γνώμη σας;

— Οπως ο Κλίντον, έτσι και ο Ομπάμα έχει ισχυρές ευαισθησίες για τα Βαλκάνια. Ωστόσο, με τα προβλήματα στο Ιράκ και το Αφγανιστάν και κυρίως με τη σοβούσα οικονομική κρίση, πιστεύω ότι, τουλάχιστον τον πρώτο χρόνο του, ο νέος πρόεδρος πολύ δύσκολα θα αφιερώσει χρόνο και ενέργεια για τα βαλκανικά προβλήματα. Π.χ., το Κυπριακό είναι πολύ πιθανό να το αφήσει στους άμεσα ενδιαφερομένους και τους Ευρωπαίους. Σε πολλά ζητήματα μπορεί να έχετε, στην πραγματικότητα, «λιγότερη Αμερική» από ό,τι θα θέλατε.
Αναδημοσίευση από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ