Δύο προγράμματα εκταφών στην Κύπρο

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ
O αριθμός των Ελληνοκυπρίων και Ελλαδιτών αγνοουμένων του καταλόγου των 1493 υποθέσεων που κατατέθηκαν στη ΔΕΑ και των οποίων η τύχη παραμένει αδιευκρίνιστη, είναι 1390.
Τους τελευταίους μήνες γίνονται πάρα πολλές προσπάθειες από τη Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων με σκοπό τον εντοπισμό αγνοουμένων και πεσόντων στις ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές. Το τελευταίο διάστημα οι ενέργειες έχουν επικεντρωθεί σε τρία σημεία στακατεχόμενα.
Δηλαδή: στους Βοτανικούς Κήπους στην Κερύνεια, στην Αμμόχωστο και στη Μεσαορία (περιοχή Άσσιας). Ακόμα, στις ελεύθερες περιοχές, εκταφές έγιναν στο Πετροφάνη και στο έδαφος Μαθιάτη.
Η «Σ» παρουσιάζει σήμερα αναλυτικά τα δυο ξεχωριστά προγράμματα εκταφών και αναγνώρισης λειψάνων αγνοουμένων και πεσόντων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Χαρακτηριστικά, στις ελεύθερες περιοχές ταυτοποιήθηκαν μέχρι στιγμής 185 λείψανα, περιλαμβανομένων 37 Ελλαδιτών πεσόντων και 14 Ελλαδιτών αγνοουμένων. Παράλληλα, ταυτοποιήθηκαν τα λείψανα 32 Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων.
Τα προγράμματα, όπως περιγράφονται σε σημείωμα της Υπηρεσίας Αγνοουμένων είναι τα ακόλουθα:

Α. Πρόγραμμα Κυπριακής Δημοκρατίας
Το πρόγραμμα άρχισε το 1999 με πρωτοβουλία της Κυπριακής Δημοκρατίας και αφορούσε εκταφές λειψάνων αγνοουμένων και γνωστών και άγνωστων πεσόντων που τάφηκαν το 1974 πρόχειρα σε ομαδικούς τάφους στις ελεύθερες περιοχές και ειδικά στα κοιμητήρια Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και Λακατάμιας. Οι εκταφές στις ελεύθερες περιοχές πραγματοποιήθηκαν από τη μη Κυβερνητική Ομάδα των Γιατρών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και οι αναλύσεις DΝΑ από το εργαστήριο Δικανικής Γενετικής του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου.
Το πρόγραμμα δεν έχει ολοκληρωθεί και για το λόγο ότι ένας αριθμός λειψάνων που πιστεύετο ότι αφορούσαν Ελλαδίτες εκτάφηκαν την περίοδο 1979-81 και δόθηκαν σε οικογένειες στην Ελλάδα. Στα πλαίσια του προγράμματος πραγματοποιήθηκαν και εκταφές στην Ελλάδα και τα λείψανα μεταφέρθηκαν στην Κύπρο, όπου διαπιστώθηκε επιστημονικά ότι δόθηκαν σε λάθος οικογένειες. Η διαδικασία εκταφών στην Ελλάδα δεν έχει ολοκληρωθεί. Υπολείπεται η εκταφή και μεταφορά στην Κύπρο λειψάνων που κατέχουν ακόμα έντεκα οικογένειες Ελλαδιτών πεσόντων.
Επίσης, αντιμετωπίζουμε και κάποια προβλήματα στον τομέα λήψης γενετικού υλικού από οικογένειες Ελλαδιτών αγνοουμένων και πεσόντων, οι οποίες μέχρι στιγμής δεν έχουν συνεργαστεί.
Στα πλαίσια του προγράμματος εκταφών στις ελεύθερες περιοχές ταυτοποιήθηκαν μέχρι στιγμής 185 λείψανα. Πρόκειται για 28 υποθέσεις του επίσημου καταλόγου αγνοουμένων που κατατέθηκαν στη ΔΕΑ, 22 υποθέσεις αγνοουμένων της κατηγορίας των 126 υποθέσεων που δεν κατατέθηκαν αρχικά στη ΔΕΑ και 135 υποθέσεις επωνύμων και αγνώστων πεσόντων, στις οποίες περιλαμβάνονται και 4 υποθέσεις του πραξικοπήματος.
Στις πιο πάνω υποθέσεις περιλαμβάνεται και η ταυτοποίηση λειψάνων 14 Ελλαδιτών αγνοουμένων και 37 Ελλαδιτών πεσόντων.

Β. Πρόγραμμα εκταφών και αναγνώρισης λειψάνων της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων Κύπρου (ΔΕΑ), που λειτουργεί υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών
Το πρόγραμμα άρχισε το 2005 και αφορά εκταφές λειψάνων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων στις κατεχόμενες και ελεύθερες περιοχές. Οι εκταφές και οι ανθρωπολογικές εξετάσεις πραγματοποιούνται από δικοινοτικές ομάδες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων επιστημόνων σε συνεργασία με την ξένη μη Κυβερνητική Οργάνωση Equiρo Argentino De Antroρologia Forense (EAAF). Οι αναλύσεις DΝΑ πραγματοποιούνται στο Εργαστήριο Δικανικής Γενετικής του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου με τη συμμετοχή και Τουρκοκυπρίων γενετιστών. Στο πλαίσιο του προγράμματος ταυτοποιήθηκαν μέχρι τώρα τα λείψανα 103 Ελληνοκυπρίων και 32 Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων. Εκτός από τα λείψανα που ταυτοποιήθηκαν υπάρχουν στο ανθρωπολογικό εργαστήριο της ΔΕΑ στο αεροδρόμιο Λευκωσίας και γύρω στα 320 άλλα λείψανα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, που εκτάφηκαν στα πλαίσια του προγράμματος της ΔΕΑ. Αρκετά από τα λείψανα αυτά δεν είναι ολοκληρωμένα και ένας αριθμός εκτιμάται ότι ανήκουν σε Ελληνοκύπριους πεσόντες και όχι αγνοουμένους. Σημειώνεται ότι στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου έχει ήδη αποσταλεί ένας μεγάλος αριθμός σκελετικών δειγμάτων για σκοπούς ταυτοποίησης με τη μέθοδο του ΟΝΑ. Οι εκταφές συνεχίζονται τόσο στις κατεχόμενες όσο και στις ελεύθερες περιοχές.
Δεν υπάρχουν ταυτοποιήσεις λειψάνων Ελλαδιτών αγνοουμένων και πεσόντων μέχρι σήμερα στα πλαίσια του προγράμματος της ΔΕΑ.

Aδιευκρίνιστη ακόμη η τύχη 1390 αγνοουμένων
1. Υποθέσεις Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων των οποίων η τύχη παραμένει αδιευκρίνιστη
Η ελληνοκυπριακή πλευρά κατέθεσε στη ΔΕΑ 1493 υποθέσεις Ελληνοκυπρίων και Ελλαδιτών αγνοουμένων. Μέχρι σήμερα ταυτοποιήθηκαν οι πιο κάτω υποθέσεις:
Ι. Πρόγραμμα εκταφών Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ) 74
ΙΙ. Πρόγραμμα εκταφών Κυπριακής Δημοκρατίας στις ελεύθερες περιοχές 28
111. Πρόγραμμα αμερικανικής κυβέρνησης για διευκρίνιση της τύχης πέντε Αμερικανών υπηκόων κυπριακής καταγωγής 1
Με βάση τα πιο πάνω, ο αριθμός των Ελληνοκυπρίων και Ελλαδιτών αγνοουμένων του καταλόγου των 1493 υποθέσεων που κατατέθηκαν στη ΔΕΑ και των οποίων η τύχη παραμένει αδιευκρίνιστη είναι 1390

2. Άλλες υποθέσεις αγνοουμένων των οποίων η τύχη παραμένει αδιευκρίνιστη
(α) Κατηγορία 126 υποθέσεων αγνοουμένων που περιλαμβάνονταν στον κατάλογο των 1619 υποθέσεων και οι οποίες δεν κατατέθηκαν αρχικά στη ΔΕΑ.
Από τις υποθέσεις αυτές ταυτoποιήθηκαν 22 στα πλαίσια του προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας και 3 στα πλαίσια του προγράμματος της ΔΕΑ.
Παραμένει αδιευκρίνιστη η τύχη των υπολοίπων 101 υποθέσεων.
(β) Υποθέσεις Ελληνοκυπρίων και Ελλαδιτών αγνοουμένων της περιόδου 1963-64.
Οι υποθέσεις αυτές παρουσιάστηκαν στη ΔΕΑ για να τύχουν της ίδιας μεταχείρισης όπως και οι υποθέσεις αγνοουμένων του 1974 με επίσημο έγγραφο στις 26.4.2007. Πρόκειται για 42 υποθέσεις στις οποίες περιλαμβάνονται και τρεις υποθέσεις Ελλήνων υπηκόων. Μέχρι στιγμής δεν έχουν ταυτοποιηθεί λείψανα που να ανήκουν σε Ελληνοκύπριους αγνοουμένους της περιόδου 1963-64.

3. Υποθέσεις Ελληνοκυπρίων πεσόντων που τάφηκαν σε γνωστούς και άγνωστους χώρους ταφής στις κατεχόμενες περιοχές
Πρόκειται για 542 υποθέσεις πεσόντων που τάφηκαν από τους Τούρκους ή Ελληνοκυπρίους που εκτελούσαν διαταγές των Τούρκων στις κατεχόμενες
περιοχές σε γνωστούς και άγνωστους χώρους ταφής. Κατάσταση με τις υποθέσεις αυτές κατατέθηκε στη ΔΕΑ και για το λόγο ότι στις εκταφές που πραγματοποιούνται στις κατεχόμενες περιοχές δεν γνωρίζουμε εκ των προτέρων αν πρόκειται για υποθέσεις αγνοουμένων ή πεσόντων. Επισημαίνεται ότι αρκετά από τα λείψανα που εκτάφηκαν στις κατεχόμενες περιοχές και δεν έτυχαν ταυτοποίησης μέχρι στιγμής αφορούν υποθέσεις της κατηγορίας αυτής και όχι αγνοουμένων του καταλόγου των 1493. Μέχρι τώρα, στα πλαίσια του προγράμματος της ΔΕΑ ταυτοποιήθηκαν λείψανα που ανήκουν σε 26 πεσόντες αυτής της κατηγορίας.

4. Υποθέσεις Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων που κατατέθηκαν στη ΔΕΑ
Αφορά 502 υποθέσεις Τουρκοκυπρίων των περιόδων 1963-64 και 1974. Μέχρι στιγμής, στα πλαίσια του προγράμματος της ΔΕΑ ταυτοποιήθηκαν
τα λείψανα 32 Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων. Επισημαίνεται ότι στο ανθρωπολογικό εργαστήριο της ΔΕΑ υπάρχουν περίπου 80 άλλα λείψανα Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων που εκτάφηκαν στις ελεύθερες περιοχές, των οποίων αναμένεται η ταυτοποίηση.
SHMERINH