Τα αντιπυρηνικά βήματα του Ομπάμα

ΑΡΧΙΣΑΝ την περασμένη εβδομάδα στη Μόσχα οι νέες συνομιλίες μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας για τη μείωση των πυρηνικών τους οπλοστασίων, προσπαθώντας να γεφυρώσουν το χάσμα που είχε ανοίξει ο μονομερής ηγεμονισμός της κυβέρνησης Μπους. Η έκβαση των διαπραγματεύσεων αυτών θεωρείται κρίσιμης σημασίας για την παγκόσμια ασφάλεια.
Σχεδόν από τη στιγμή που η πρώτη ατομική βόμβα εξερράγη στο Νέο Μεξικό τον Ιούλιο του
1945, η απειλητική αύρα της πυρηνικής εποχής έχει εμπνεύσει οράματα για έναν κόσμο χωρίς πυρηνικά όπλα. Και με την πιθανότητα ο έλεγχος των πυρηνικών όπλων του Πακιστάν να περάσει στους Ταλιμπάν, η Βόρεια Κορέα να κατασκευάσει πυρηνικές κεφαλές και το Ιράν να γίνει πυρηνική δύναμη, το κάλεσμα για πυρηνικό αφοπλισμό γίνεται πιο επιτακτικό από ποτέ. «Πρωτεργάτης» του κινήματος είναι ο Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος είναι ο πρώτος αμερικανός πρόεδρος που κατέστησε το ζήτημα του πυρηνικού αφοπλισμού κεντρικό στοιχείο της αμυντικής πολιτικής των Ηνωμένων
Πολιτειών. Προσφάτως ο κ. Ομπάμα προσπάθησε να πείσει τον πρόεδρο Ασίφ Αλί Ζαρντάρι του Πακιστάν και τον Χαμίντ Καρζάι του Αφγανιστάν να εγκαινιάσουν μια εποχή συνεργατικών σχέσεων μεταξύ τους και να επιδοθούν σε μια πιο αποφασιστική μάχη κατά των Ταλιμπάν και της Αλ Κάιντα. Οι αξιωματούχοι όμως της αμερικανικής κυβέρνησης δεν φάνηκαν αισιόδοξοι και η συνάντηση στον Λευκό Οίκο άφησε τον Ομπάμα να ψάχνει για μια πιο αποτελεσματική στρατηγική προκειμένου να αποτρέψει τους Ταλιμπάν να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα.

Παρ΄ ότι το ενδιαφέρον για πυρηνικό αφοπλισμό έχει ανανεωθεί, τα εμπόδια παραμένουν τα ίδια. Ο πλήρης αφοπλισμός, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί σε θέματα πυρηνικών, συνιστά μια απατηλά απλή ιδέα που είναι εξαιρετικά δύσκολο να υλοποιηθεί. Και αυτό επειδή απαιτούνται θεμελιώδεις αλλαγές σε μια σειρά ζητημάτων- από την ουσία των αμυντικών πολιτικών των χωρών ως τις πολιτικές για τα όπλα υψηλής τεχνολογίας. Για να κατανοήσουμε πλήρως τις πολιτικές και στρατιωτικές επιπτώσεις, ας σκεφτούμε τι θα συνέβαινε αν οι μεγάλες δυνάμεις του 19ου αιώνα είχαν συμφωνήσει να καταργήσουν την πυρίτιδα. Ο Μπαράκ Ομπάμα αναγνωρίζει ότι ο πλήρης αφοπλισμός δεν θα είναι εύκολος. «Ο στόχος δεν θα επιτευχθεί γρήγορα- ίσως όχι κατά τη διάρκεια της ζωής μου» διακήρυξε τον περασμένο μήνα ενώπιον ενός τεράστιου ακροατηρίου στην Πράγα. «Σε μια περίεργη τροπή της ιστορίας η πιθανότητα ενός πυρηνικού πολέμου έχει μειωθεί αλλά η πιθανότητα μιας πυρηνικής επίθεσης έχει αυξηθεί».

Μια πυρηνική σύγκρουση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ενωσης θα ήταν τόσο οδυνηρή που οι ηγέτες των δύο χωρών, παρ΄ ότι προετοιμάζονταν για τον «Αρμαγεδδώνα», στην πραγματικότητα γνώριζαν ότι η πιθανότητα πυρηνικού ολέθρου ήταν μηδαμινή. Οι δεκάδες χιλιάδες πολεμικές κεφαλές βρίσκονταν υπό έλεγχο και καμία πλευρά δεν τολμούσε να προχωρήσει στο πρώτο πλήγμα εξαιτίας της ικανότητας αντιποίνων του αντιπάλου. Η «ισορροπία του τρόμου» εξουδετέρωνε τα πυρηνικά όπλα.

Η σημερινή δυναμική, όπως φαίνεται από την ένταση στο Πακιστάν, είναι λιγότερο σταθερή και πιο δύσκολη στον χειρισμό της για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Καθώς το πυρηνικό κλαμπ διευρύνεται, η ασφάλεια των όπλων και της τεχνολογίας περιορίζεται. Οι τρομοκράτες δεν θα δίσταζαν να χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα και ο στόχος τους δεν θα μπορούσε εύκολα να προβεί σε αντίποινα εξαιτίας της φύσης των τρομοκρατικών ομάδων. Ερχόμενος αντιμέτωπος με αυτούς τους κινδύνους ο κ. Ομπάμα συμμαχεί με ηγέτες όπως ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ της Ρωσίας και ο Γκόρντον Μπράουν της Βρετανίας, ενώ προετοιμάζεται για την πλήρη εξάλειψη των πυρηνικών όπλων. Η κυβέρνηση Ομπάμα επιθυμεί η μείωση των πυρηνικών οπλοστασίων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας να ακολουθηθεί από διαπραγματεύσεις με χώρες που διαθέτουν μικρότερα οπλοστάσια όπως η Κίνα. Ο Σαμ Ναν, πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Ενόπλων Υπηρεσιών της Γερουσίας, παρομοιάζει τις προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών με το στήσιμο μιας «κατασκήνωσης» σε πλεονεκτική θέση στους πρόποδες ενός βουνού από την οποία είναι «ορατή η κορυφή και η τελική αναρρίχηση σε αυτή είναι επιτεύξιμη». Είναι μια παράτολμη ατζέντα, αλλά καθώς η πυρηνική απειλή διογκώνεται, η ελπίδα για τελεσφόρηση των προσπαθειών για πυρηνικό αφοπλισμό μεγαλώνει.

Προηγούμενες προσπάθειες ωστόσο οδηγήθηκαν σε αποτυχία. Ενα σχέδιο το 1946 ναυάγησε αφού μια ισχυρή διεθνής υπηρεσία για τον έλεγχο της πυρηνικής τεχνολογίας απαιτούσε τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ να απεμπολήσουν το δικαίωμα άσκησης βέτο σε ορισμένα ζητήματα που αφορούσαν τα πυρηνικά. Η Συνθήκη μη Διασποράς των Πυρηνικών Οπλων έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική ως προς τις προσπάθειες αφοπλισμού. Ο Ρόναλντ Ρίγκαν και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ εξέτασαν για λίγο την πιθανότητα εξάλειψης των πυρηνικών όπλων κατά τη διάρκεια συνόδου κορυφής το 1986 στο Ρέικιαβικ. Ο Ρίγκαν ωστόσο αρνήθηκε να εγκαταλείψει το πρόγραμμα πυραυλικής άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών.

Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η καταστροφή της πυρηνικής αποτρεπτικής δύναμης των Ηνωμένων Πολιτειών μπορεί να αποβεί μοιραία. Ο πυρηνικός αφοπλισμός θα αποδομήσει τη στρατηγική που ακολουθείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες εδώ και ολόκληρες δεκαετίες. Ειδικοί σε θέματα άμυνας πιστεύουν ότι η ύπαρξη των πυρηνικών όπλων κατέστησε το ξέσπασμα ενός παγκοσμίου πολέμου λιγότερο πιθανό. Ο Χάρολντ Μπράουν, πρώην υπουργός Αμυνας, και ο Τζον Ντόιτς, πρώην διευθυντής της CΙΑ, υποστηρίζουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται ένα ικανό πυρηνικό αποτρεπτικό οπλοστάσιο και ότι ο στόχος του πλήρους πυρηνικού αφοπλισμού εμποδίζει την πραγμάτωση πιο ταπεινών και πραγματοποιήσιμων βημάτων προς την αντιμετώπιση της πυρηνικής απειλής. Προκειμένου να μετριάσει αυτές τις ανησυχίες ο κ. Ομπάμα υποσχέθηκε στην Πράγα ότι για όσο διάστημα υπάρχουν τα πυρηνικά όπλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα διατηρούν ένα «ασφαλές, απρόσβλητο και αποτελεσματικό οπλοστάσιο ικανό να αποτρέψει οποιονδήποτε αντίπαλο».

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Η φαντασία που γίνεται πραγματικότητα
ΠΟΣΟ μπορούν να μειωθούν τα επίπεδα των πυρηνικών όπλων χωρίς να μειωθεί η αποτρεπτική τους ισχύς; Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία εξετάζουν το ενδεχόμενο να μειώσουν τον αριθμό των μάχιμων στρατηγικών πολεμικών κεφαλών σε 1.500

έκαστη χώρα (ίσως και 1.000) από 2.200 που είναι σήμερα. Αυτός ο αριθμός θεωρείται επαρκής για να εξυπηρετήσει τον σκοπό της αποτροπής. Αλλά το όριο ίσως θα πρέπει να πέσει σε 500 πολεμικές κεφαλές προτού κράτη με μικρότερα πυρηνικά οπλοστάσια αρχίσουν να μειώνουν και εκείνα τον αριθμό των όπλων τους. Και χιλιάδες αμερικανικά και ρωσικά τακτικά πυρηνικά όπλα, σχεδιασμένα για χρήση στο πεδίο της μάχης, θα πρέπει επίσης να καταστραφούν. Σε αυτή την περίπτωση η ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών μπορεί να υποστεί σοβαρή υπονόμευση. Μια λύση σε αυτό το πρόβλημα θα ήταν μια λανθάνουσα ή εικονική αποτροπή, βασισμένη όχι στα μάχιμα όπλα, αλλά στην ικανότητα άμεσης ανάπτυξής τους. Αν τα οπλοστάσια περιοριστούν σε σημαντικό βαθμό, το επόμενο βήμα ίσως αποδειχθεί ακόμη πιο δύσκολο. Η δυνατότητα κατασκευής όπλων πάντα θα υπάρχει. Η ανάπτυξη και η κατοχή μερικών πυρηνικών όπλων δεν θα είναι εύκολα ανιχνεύσιμες από τα κράτη.

Το όραμα του πυρηνικού αφοπλισμού ωστόσο κέρδισε έδαφος πριν από μερικά χρόνια όταν τέσσερις βετεράνοι του Ψυχρού Πολέμου- ο Τζορτζ Σουλτς και ο Χένρι Κίσινγκερ, πρώην υπουργοί Εξωτερικών, ο Γουίλιαμ Πέρι, πρώην υπουργός Αμυνας και ο κ. Ναν- ξεπέρασαν τις πολιτικές τους διαφορές για να υποστηρίξουν αυτή την ιδέα σε ένα κοινό τους άρθρο στην εφημερίδα «Τhe Wall Street Journal». Τώρα με τον κ. Ομπάμα και τον κ. Μεντβέντεφ να έχουν ασπαστεί τις θέσεις τους, η ιδέα του πυρηνικού αφοπλισμού δείχνει να κατευθύνεται από τη σφαίρα της φαντασίας στον δύσκολο κόσμο της πολιτικής.
BHMA