Η τουρκική οικονομία στους G-20

Γιώργος Κωνσταντινίδης*
Στις 15 Νοεμβρίου 2008 πραγματοποιήθηκε στην Ουάσινγκτον των Η.Π.Α. η Σύνοδος των 20 μεγάλων βιομηχανικών και αναδυόμενων χωρών (G-20), στην οποία συμμετείχε και η γειτονική Τουρκία την οποία αντιπροσώπευσε ο Υπουργός των Οικονομικών και ο Κυβερνήτης της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας. Ενημερωτικά παραθέτουμε τις υπόλοιπες συμμετέχουσες χώρες στη Σύνοδο των G-20, που είναι οι εξής: Η.Π.Α., Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ρωσία, Ιαπωνία, Κίνα, Ινδία, Αυστραλία, Καναδάς, Βραζιλία, Αργεντινή, Μεξικό, Ινδονησία, Σαουδική Αραβία, Νότια Κορέα, Νότια Αφρική και η Ευρωπαϊκή Ένωση (αντιπροσωπεύεται από την εκάστοτε Προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα).
Το γεγονός αυτό προσδίδει αναμφισβήτητα αυξημένο κύρος και γόητρο στην αναδυόμενη οικονομία της Τουρκίας. Άλλωστε, κατά τα τελευταία 7 έτη η οικονομία της Τουρκίας έχει αναπτυχθεί αισθητά, κυρίως στο βιομηχανικό τομέα. Ειδικότερα, η βαριά βιομηχανία, (heavy industries) όπως π.χ. η αυτοκινητοβιομηχανία, οι αμυντικές βιομηχανίες ή βιομηχανίες που ανήκουν στο στρατοκρατικό κεφάλαιο (defense industries), οι κατασκευές, ο τουρισμός, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και ειδικά οι τράπεζες, ο κλάδος των τροφίμων και της ένδυσης αποτελούν τους κλάδους αιχμής της σύγχρονης τουρκικής οικονομίας, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως μια από τις αναδυόμενες αγορές (emerging markets) για τα επόμενα 10 χρόνια. Η επισήμανση αυτή έχει γίνει από διεθνώς αναγνωρισμένους οργανισμούς, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank, W.B.), το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (International Monetary Fund, I.M.F.), αλλά και από αμιγώς αμερικανικούς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς - φορείς με διεθνή αναγνώριση.
Η δυναμική της Τουρκίας σε παγκόσμιο επίπεδο αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς, διότι η γειτονική χώρα διαθέτει αποκρυσταλλωμένους και ισχυρούς στόχους (objectives) για τη διεθνή οικονομική της πολιτική, οι οποίοι αντικατοπτρίζουν μια γενικότερη διεθνή στρατηγική, υψηλής στάθμης, ποιότητας και περιεχομένου, που σχεδιάζεται με ιδιαίτερα υψηλές απαιτήσεις και στρατηγικές επιδιώξεις, με γνώμονα πρωτίστως το εθνικό συμφέρον.
Η βιομηχανική παραγωγή της Τουρκίας βελτιώνεται διαρκώς, η παραγωγική ικανότητα (production capacity) που διαθέτει ολοένα και αυξάνεται και η παραγωγικότητα (productivity) της οικονομίας της συνολικά αναβαθμίζεται. Τα προαναφερθέντα επιτυγχάνονται με την εισαγωγή στην τουρκική παραγωγική διαδικασία δοκιμασμένων προτύπων παραγωγής και ποιότητας (production and quality standards), τα οποία συσσωρεύουν διαρκώς περισσότερο τουρκικό κεφάλαιο, που είναι διαθέσιμο για κατανάλωση, αποταμίευση και εξαγωγές προϊόντων της Τουρκίας στους εμπορικούς της εταίρους. Η πλειοψηφία των τουρκικών προϊόντων κρίνονται ως ποιοτικά, ορισμένα δε από αυτά ως ιδιαίτερα ποιοτικά και άμεσα ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο.
Τα τουρκικά holdings και οι τουρκικοί όμιλοι εταιρειών που ανήκουν σε πετυχημένους και αναγνωρισμένους Τούρκους επιχειρηματίες, όπως είναι οι Κοτς, Σαμπαντσί, Καραμεχμέτ, Ορέν, Ντογάν, Ζορλού, Τσουκούροβα κ.ά. έχουν σταδιακά και με σχεδιασμένες στρατηγικές κινήσεις δημιουργήσει ένα ισχυρό και αποτελεσματικό πλέγμα τουρκικών επιχειρηματικών σχεδίων (business projects), τα οποία δρομολογούνται σε όλους τους κλάδους της οικονομικής δραστηριότητας και σε όλους τους τομείς της οικονομίας (πρωτογενή, δευτερογενή, τριτογενή). Η Τουρκία διαμορφώνει με συστηματικό τρόπο, ενεργοποιώντας όλες τις διαθέσιμές της δυνάμεις, τα φυσικά, πολιτικά, οικονομικά και γεωστρατηγικά πλεονεκτήματά της, την εικόνα της περιφερειακής οικονομικής υπερδύναμης, με σημαντικά αποτελέσματα διάχυσης της ανάπτυξής της στις γειτονικές της χώρες.
Ο γεωπολιτικός και οικονομικός ρόλος της αναβαθμίζεται διαρκώς, αφενός με τη στοχευμένη και αποδοτική διπλωματία της ενεργητικής ουδετεροφιλίας που εφαρμόζει και αφετέρου με την οικονομική της μεγέθυνση. Μια ουσιαστική παράμετρος που έχει διαφοροποιήσει την κατεύθυνση της οικονομικής ανάδυσης της Τουρκίας συνιστά η ενεργειακή της πολιτική, η οποία αναπροσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες που επικρατούν διεθνώς για το συγκεκριμένο ζήτημα. Οι ενεργειακοί δίοδοι των διαφόρων μορφών ενέργειας (πετρέλαιο, φυσικό αέριο κ.ά.) διαδραματίζουν πρωταγωνιστική σημασία στην εξέλιξη της γεωστρατηγικής και της γεωπολιτικής στην ευρύτερη περιοχή της Υπερκαυκασίας, της Μέσης Ανατολής και στην ευρωπαϊκή ήπειρο (αγωγός South - Stream, Nabucco κ.ά.). Η Τουρκία δείχνει να γνωρίζει πώς να διαχειριστεί αυτήν τη σύνθετη κατάσταση με τα ποικίλα αντικρουόμενα συμφέροντα. Έτσι καταφέρνει να αποκομίσει οφέλη και με τους κατάλληλους ελιγμούς επιδιώκει να αναδειχθεί σε ρυθμιστή και διαμεσολαβητή των προστριβών που ανακύπτουν στις προαναφερθέντες περιοχές. Χρησιμοποιεί τα ενεργειακά θέματα ως διαπραγματευτικό όπλο, ώστε να προωθήσει όχι μόνο τα οικονομικοπολιτικά της συμφέροντα, αλλά και την υποψηφιότητά (candidacy) της ως κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Επιπλέον η οικονομική της ανάπτυξη, κυρίως από το 2002 έως τις μέρες μας, με ρυθμούς αύξησης του τουρκικού Α.Ε.Π. που κυμαίνονται περισσότερο από 5% ετησίως και παράλληλα η ισχυρή βιομηχανική της βάση και η υψηλή παραγωγική της ικανότητα αξιοποιούνται διπλωματικά από την Τουρκία ως εχέγγυα της υποψηφιότητάς της για την είσοδό της στην Ε.Ε.
Η οικονομική διάσταση της Τουρκίας προβάλλεται ολόενα και περισσότερο με την πάροδο των ετών, καθώς η ίδια έχει επενδύσει τεράστιο πνευματικό και υλικό κεφάλαιο σε αυτόν τον τομέα. Η στρατιωτική της ηγεσία παίζει σημαίνοντα ρόλο σε αυτήν την επίπονη και αντίξοη προσπάθεια. Εκτός από τις πολύ δραστήριες στρατιωτικές βιομηχανίες της πρόσφατα στις 19 Δεκεμβρίου του 2008 η Τουρκία υπέγραψε σύμβαση με τη φημισμένη ιταλική εταιρεία Telespazio για την ανάπτυξη εγχώριας βιομηχανίας, η οποία θα της παράσχει την τεχνογνωσία (know-how) για να κατασκευάσει μελλοντικά δορυφόρο παρατηρήσεως, τον επονομαζόμενο Göktürk.
Σε γενικές γραμμές τo γεγονός ότι η Τουρκία συγκαταλέγεται πλέον στις 20 πιο ανεπτυγμένες οικονομίες παγκοσμίως αποτελεί χαρακτηριστική απόδειξη ότι η ίδια μεταλλάσσεται από μια αναδυόμενη οικονομική δύναμη σε ισχυρή βιομηχανική χώρα. Οι προοπτικές της για τα επόμενα έτη αξιολογούνται από θετικές έως πολύ θετικές από τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οίκους, όπως είναι η Morgan Stanley, η Moody’s, η Standard & Poor’s κ.ά. Η Τουρκία δύναται να πρωταγωνιστήσει στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Υπερκαυκασίας, ειδικά στη σημερινή εποχή, όπου η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση έχει καθηλώσει τις παραδοσιακά δυναμικές οικονομίες των Η.Π.Α., της Ε.Ε., της Ιαπωνίας, της Ρωσίας και ταυτόχρονα ασκεί έντονα αρνητικές επιδράσεις στις οικονομίας της Κίνας, της Ινδίας και των υπόλοιπων ανερχόμενων οικονομιών, όπως είναι η Βραζιλία, η Αργεντινή, το Μεξικό κ.ά. Η Τουρκία καταβάλλει σοβαρές και στρατηγικά σχεδιασμένες προσπάθειες για να αναδειχθεί στο επίκεντρο των οικονομικών εξελίξεων κατά την περίοδο της ανάκαμψης μετά τη λήξη της τρέχουσας κρίσης και αποσκοπεί στην ενδυνάμωσή της, μέσω οικονομικών και επιχειρηματικών συνεργασιών (business projects), συμπράξεων (consortiums) και στρατηγικών συμμαχιών (strategic alliances), με τις Η.Π.Α., την Ιαπωνία, την Αγγλία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Ρωσία, τα νεοσύστατα κράτη της Υπερκαυκασίας, τις γειτονικές της χώρες στη Μέση Ανατολή και κυρίως με το Ισραήλ, στα πλαίσια άλλωστε των διμερών στρατηγικών πολιτικών και οικονομικών - εμπορικών συμφωνιών που υπέγραψε η Τουρκία με το Ισραήλ το 1996.
Απαιτείται, βέβαια, η συστράτευση όλων των οικονομικών δυνάμεων της Τουρκίας, γεγονός το οποίο επιβεβαιώνεται από την πλήρη ενεργοποίηση των οικονομικών της φορέων, που διαθέτουν την αμέριστη στήριξη της πολιτικής ηγεσίας της Τουρκίας. Ο ίδιος ο Ταγίπ Έρντογαν καθώς και πλήθος οικονομικών παραγόντων της κυβέρνησής του επιδιώκουν να παρευρίσκονται και να παρεμβαίνουν επικοινωνιακά σε εγκαίνια και έναρξη γραμμών παραγωγής βιομηχανικών συγκροτημάτων που ανήκουν σε τουρκικούς ομίλους εταιρειών ή σε πολυεθνικές επιχειρήσεις. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των εγκαινίων του βιομηχανικού συγκροτήματος της ιαπωνικής Toyota Motor Corporation που έγινε στην πόλη Adapazarı της βορειοδυτικής Τουρκίας πριν από μερικά χρόνια. Στη λαμπρή εκδήλωση έλαβε μέρος ο Τούρκος Πρωθυπουργός, χαιρετίζοντας την έναρξη των λειτουργιών του εργοστασίου και υπογραμμίζοντας την περίοπτη θέση που κατέχει διεθνώς η Τουρκία ως χώρα υποδοχής άμεσων ξένων επενδύσεων. Παρόμοια επικοινωνιακή στρατηγική εφαρμόστηκε και στην έναρξη των λειτουργιών της πίστας της φόρμουλα 1 στην Κωνσταντινούπολη (F1 Istanbul Park). Η προβολή του αθλητικού γεγονότος που έγινε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όχι μόνο της Τουρκίας αλλά και τα διεθνή υπήρξε εντονότατη και συνεχής. Η Κωνσταντινούπολη και γενικότερα η Τουρκία προβλήθηκε ως μια χώρα που μπορεί να διοργανώσει άρτια και επιτυχημένα μεγάλα αθλητικά γεγονότα που προσελκύουν το παγκόσμιο ενδιαφέρον.
Με δραστηριότητες όπως οι προαναφερθείσες η τουρκική οικονομία αναδεικνύεται αισθητά και ο ρόλος της διευρύνεται σε τέτοιο βαθμό, ώστε να δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για τη μεγέθυνση και την αναγνώρισή της σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Έτσι διαπραγματεύεται με ίσους όρους με τα υπόλοιπα κράτη που συναποτελούν την ομάδα των G-20, αυξάνοντας σημαντικά την οικονομική ισχύ της και διαμορφώνοντας την οικονομική της υπεροχή.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του περιοδικού PRESSCODE (www.presscode.gr), τεύχος Μαϊου 2009.
(*) Ο Γιώργος Κωνσταντινίδης είναι οικονομολόγος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου και ειδικευμένος στην τουρκική οικονομία. Το βιβλίο του με τίτλο "Συσσώρευση Κεφαλαίου και Παγκοσμιοποίηση στην Τουρκία Διαχρονικά" κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαζήση.