H ΕΛΓΙΝΕΙΑ ΛΕΗΛΑΣΙΑ

Στο Αργος είχανε κάτι στρατιώτες, δύο αγάλματα ατόφια και τα πουλούσαν σ΄ Ευρωπαίους. Χίλια τάλαρα γύρευαν. Πήρα τους στρατιώτες παράμερα, τους μίλησα:
«Όσα τάλαρα και να σας δώκουνε, είναι ντροπή να βγούν από την πατρίδα μας. Γι' αυτά πολεμήσαμε» έγραψε ο αγράμματος Μακρυγιάννης.
Με συνεχή και άφθονα δώρα προς τους Τούρκους της Κωνσταντινούπολης και της Αθήνας, ο Ελγιν πίεσε τους Τούρκους προεστώτες της Αθήνας να σιωπήσουν όσο τα συνεργεία του αφαιρούσαν συστηματικά επί μία δεκαετία, τα γλυπτά και τα αρχιτεκτονικά μέλη του μνημείου της Ακρόπολης. Οι άνθρωποι του Ελγιν συμπεριφερόμενοι ως βάνδαλοι κατέβασαν τα γλυπτά από το ναό, όπου βρίσκονταν επί περίπου 2.250 χρόνια, καταστρέφοντας τα γύρω τμήματα του μνημείου, πριονίζοντας το πίσω μέρος της ζωοφόρου για να τους αποσπάσουν, κόβοντας στα δύο ένα κιονόκρανο του Παρθενώνα και ένα γείσο του Ερεχθείου, σπάζοντας από απροσεξία μία μετόπη

1. ΕΛΓΙΝΕΙΑ ΛΕΗΛΑΣΙΑ

``Κατά την πρώτη μου περίοδο στην Ελλάδα(1)
γνώρισα τον ανείπωτο εξευτελισμό να παραστώ
στη λεηλασία του Παρθενώνα από τα εκλεκτότερα
γλυπτά του και στην καταστροφή ορισμένων από
τα αρχιτεκτονικά τμήματα του ..........``

Με την παραπάνω συγκλονιστική μαρτυρία αρχίζει ο Άγγλος περιηγητής Εντουαρντ Ντόντγουελ, το 1819, να περιγράφει και να στιγματίζει μέσα από μία σειρά κειμένων περιηγητικής αφήγησης, το δεινό του κατηγορητήριο για την Ελγίνεια Λεηλασία.

Η Ελγίνεια Λεηλασία, το χειρότερο έγκλημα που υπέστη η ανθρωπότητα, μέσα στους αιώνες, σε βάρος της πολιτιστικής της κληρονομιάς, διατελέστηκε κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα από τον Λόρδο Ελγιν.

Ο Λόρδος Ελγιν, πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη, στα τέλη Μαΐου του 1800, έστειλε συνεργείο στην Αθήνα, για να σχεδιάσει τα μνημεία της Αττικής - Ιδιαίτερα της Ακρόπολης - και για να λάβει εκμαγεία για την διακόσμηση του εξοχικού του μεγάρου στο Μπρούμχωλ της Σκωτίας.

Ο Λόρδος Ελγιν εκμεταλλευόμενος τη θέση του και τις διεθνείς πολιτικές συγκυρίες(2) το 1801 κατάφερε να αποσπάσει φιρμάνι(3) του Καϊμακάρη του Σεγούτ Αβδουλάχ - ο οποίος δρούσε ως μέγας Βεζύρης στην Κωνσταντινούπολη - που του επέτρεπε και την αφαίρεση των λίθων ενεπίγραφων ή γλυπτών από την Ακρόπολη, με τη δέσμευση ότι τα ίδια τα μνημεία δεν θα υφίσταντο καμία βλάβη.

Με συνεχή και άφθονα δώρα προς τους Τούρκους της Κωνσταντινούπολης και της Αθήνας, ο Ελγιν πίεσε τους Τούρκους προεστώτες της Αθήνας να σιωπήσουν όσο τα συνεργεία του αφαιρούσαν συστηματικά επί μία δεκαετία, τα γλυπτά και τα αρχιτεκτονικά μέλη του μνημείου της Ακρόπολης. Οι άνθρωποι του Ελγιν συμπεριφερόμενοι ως βάνδαλοι κατέβασαν τα γλυπτά από το ναό, όπου βρίσκονταν επί περίπου 2.250 χρόνια, καταστρέφοντας τα γύρω τμήματα του μνημείου, πριονίζοντας το πίσω μέρος της ζωοφόρου για να τους αποσπάσουν, κόβοντας στα δύο ένα κιονόκρανο του Παρθενώνα και ένα γείσο του Ερεχθείου, σπάζοντας από απροσεξία μία μετόπη....

Ο,τι είχε περισωθεί στο πέρασμα των αιώνων από τις ταλαιπωρίες του καιρού και τις βαναυσότητες των ανθρώπων το απέσπασε ο λόρδος Ελγιν. Επάνω στο ίδιο το μνημείο απέμειναν, ακρωτηριασμένες οι μορφές του Κέκροπα και μίας κόρης του, τελευταία λείψανα της προγονικής δόξας και φύλακες της γενέθλιας γης τους!

Στην Αγγλία όπου έφτασαν τα μάρμαρα του Παρθενώνα, μετά από μία Οδύσσεια , έγιναν αντικείμενο εμπορικής συναλλαγής μεταξύ του Λόρδου Ελγιν και της Βρετανικής κυβέρνησης. Το Βρετανικό κοινοβούλιο , μέσα στο οποίο ο Λόρδος Ελγιν κατηγορήθηκε ως αρχαιοκάπηλος και καταστροφέας, με μεγάλους δισταγμούς ως προς την νομιμότητα των τίτλων και των ενεργειών του λόρδου, αποφάσισε με ψήφους 82 υπέρ και 30 κατά, την αγορά των Μαρμάρων από αυτόν και την παραχώρηση στο Βρετανικό Μουσείο, του οποίου αποτελούν από τότε μέχρι σήμερα μία από τις σημαντικότερες συλλογές.

Έτσι, τους τελευταίους δύο από τους 25 αιώνες ζωής του Παρθενώνα, επικρατεί η εξής κατάσταση στον γλυπτό διάκοσμο του Μνημείου:

Από τις 97 σωζόμενες λίθους της ζωοφόρου του Παρθενώνα οι 56 βρίσκονται στην Βρετανία και οι 40 στην Αθήνα. Από τις 64 σωζόμενες μετόπες οι 48 βρίσκονται στην Αθήνα και οι 15 στη Βρετανία και από τις 28 σωζόμενες μορφές των αετωμάτων οι 19 βρίσκονται στη Βρετανία και οι 9 στην Αθήνα. Σε πολλές περιπτώσεις το μισό κομμάτι του ίδιου γλυπτού βρίσκεται στην Αθήνα και το άλλο μισό στο Λονδίνο.

Επί δύο αιώνες, που διαρκεί ο ξενιτεμός των Μαρμάρων διανοούμενοι και προσωπικότητες της Βρετανίας και ολόκληρης της Ευρώπης στιγμάτισαν και στιγματίζουν την πράξη του Ελγιν ως ιεροσυλία.

(1) Το απόσπασμα είναι από τη σελ. 88 του βιβλίου ``Ο Λόρδος Ελγιν και οι προ αυτού ανά την Ελλάδα και τας Αθήνας ιδίως αρχαιλογήσαντες επιδρομείς 1440-1837 Ιστορική και αρχαιολογική πραγματεία . Εκδ.Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ.25, επιμέλεια Ιωάννης Γεννάδιος, προερχόμενες από την έκδοση Ed. Dodwell ``A Classical and Topographical Tour throught Greece, during the years 1801, 1805 and 1806......`` London 1819.

(2) Η Αγγλική νίκη στο Αμπουκίρ το 1801 και η υποταγή των Ελλήνων στους Τούρκους.

(3) Η υπουργός Πολιτισμού Ελισάβετ Παπαζώη σε δημοσιεύμα της Ελευθεροτυπίας (30.11.1999) επισήμανε πως δεν έχει βρεθεί ακόμη ούτε στα αρχεία της Κωνσταντινούπολης το γνήσιο φιρμάνι που υποτίθεται πως έδινε την άδεια στον Ελγιν να πάρει τα γλυπτά. Το μόνο που υπάρχει είναι μία ιταλική μετάφραση του φιρμανιού από συνεργάτιδα του Ελγιν.

1. ΤΟ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΦΙΑΣΚΟ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ

Ουίλιαμ Σεν Κλερ:
"Ένας υπέρμαχος των Παρθενώνιων Iδεών"

Μετά τις αποκαλύψεις του Σκωτσέζου μελετητή- ιστορικού Ουίλιαμ Σεν Κλερ, - οι οποίες καταγράφονται στο βιβλίο του ``Ο Λόρδος Ελγιν και τα Μάρμαρα`` - σχετικά με την συντήρηση των γλυπτών και τις ζημιές που υπέστησαν κατά ``το βάναυσο`` καθαρισμό τους, το Βρετανικό Μουσείο έχασε το ισχυρότερο επιχείρημα που προβάλλει για την παραμονή των μαρμάρων στο Λονδίνο, ότι δηλαδή ``προσφέρει τις καλύτερες συνθήκες συντήρησης και φύλαξής τους``

Τις αποκαλύψεις του Ουίλιαμ Σεν Κλερ επιβεβαίωσε μετά από έρευνα, το Ελληνικό ειδικά απεσταλμένο Επιστημονικό κλιμάκιο που εξέτασε τα μάρμαρα στο Βρετανικό Μουσείο.

Οι Έλληνες εμπειρογνώμονες συνομολόγησαν στο πόρισμα ότι ``η φθορά είναι κατά πολύ μεγαλύτερη απ΄ ότι είχε στην αρχή ειπωθεί και ότι πολλές λεπτομέρειες των γλυπτών έχουν χαθεί τελείως ή διαβρωθεί ύστερα από τον καθαρισμό``

Οι αρχές του Βρετανικού Μουσείου ενορχήστρωσαν μία παράνομη εκστρατεία για απόκρυψη της φθοράς που προκάλεσε στα μάρμαρα ο καθαρισμός τους πριν από 60 περίπου χρόνια, απαγορεύοντας κάθε πρόσβαση σε οποιοδήποτε άλλο έγγραφο θα μπορούσε να πιστοποιήσει το γεγονός, πράγμα που κατ΄ εξοχήν είναι παράνομο από την Βρετανική νομοθεσία.

Το επιχείρημα των Βρετανών καταρρίφθηκε επίσης μετά τις ``σκανδαλώδεις`` αποκαλύψεις, ότι δηλαδή το Βρετανικό μουσείο διοργάνωνε δεξιώσεις έναντι μεγάλου τιμήματος, στην αίθουσα όπου φυλάσσονται τα γλυπτά του Παρθενώνα.

Καταπέλτη για την επιχειρηματολογία που προβάλλει σθεναρά το Βρετανικό Μουσείο, αποτελεί η νέα έκθεση του Ουίλιαμ Σεν-Κλερ (που δημοσιεύθηκε στη Βρετανική εφημερίδα ``Γκάρντιαν`` στις 29.10.1999), η οποία πιστοποιεί πως δεν είχε νόμιμους τίτλους ο Ελγιν, άρα και η αγορά των μαρμάρων από την Βρετανική κυβέρνηση δεν ήταν νόμιμη.

2. ΠΟΛΕΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Με την πρωτοβουλία της Βρετανικής κυβέρνησης άρχισε να εξελίσσεται ένας υπόγειος πόλεμος Ελλάδας-Βρετανίας για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Αιτία στάθηκε η δήλωση του Προέδρου της Αμερικής Μπιλ Κλίντον - κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Ακρόπολη στις 20.11.99 - ότι δηλαδή θα βοηθήσει και αυτός με τον δικό του τρόπο, στο θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων.

Το Βρετανικό Υ.Π.Π.Ο. ανταπαντώντας προκλητικά με έγγραφο, προκαταλαμβάνει και τη θέση της Αμερικανικής κυβέρνησης, γράφοντας ότι η θέση υπέρ της επιστροφής είναι μόνο προσωπική θέση Κλίντον ...., εκτοξεύει βολές κατά της Ελληνίδας Υπουργού Πολιτισμού Ελισάβετ Παπαζώη, θεωρεί τον απολογισμό των ζημιών ``υπερβολικό`` και ``αναξιόπιστο`` και δεν παραλείπει φυσικά ``ασαφείς`` και ``διαστρεβλωτικές`` περιγραφές αναφορικά με το νέο Μουσείο που δημιουργείται στην Αθήνα.

Ο Πρόεδρος της Βρετανικής Επιτροπής για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, Γκράχαμ Μπινς, καταδίκασε το κείμενο της επιστολής λέγοντας ότι ``πρόκειται για ένα κείμενο χωρίς καμία λογική, για το οποίο το υπουργείο θα έπρεπε να ντρέπεται.....``

Η ολιγωρία της Βρετανικής κυβέρνησης γίνεται για ακόμη μία φορά εμφανής. Δεν έχουμε ξεχάσει ότι όταν το εργατικό κόμμα της Βρετανίας ήταν στην αντιπολίτευση, δια στόματος κορυφαίων στελεχών του, όπως ο Ρόμπιν Κούκ, είχαν ταχθεί υπέρ της άμεσης έναρξης διαδικασίας επιστροφής των Μαρμάρων στην Ελλάδα.

Αμέσως μόλις το εργατικό κόμμα της Βρετανίας πήρε την εξουσία, τόσο ο Ρόμπιν Κούκ όσο και ο τότε αρμόδιος κ. Σμιθ, δήλωσαν ότι δεν είχαν πει αυτό ακριβώς, ότι δεν μπορούν να συζητήσουν για επιστροφή Μαρμάρων, αλλά για την καλύτερη αξιοποίησή τους στο Λονδίνο (!) και σιγά-σιγά έσβησαν κάθε συζήτηση και ελπίδα επιστροφής τους.

Το Βρετανικό Υ.Π.Π.Ο. δεν έλαβε όπως φαίνεται υπόψη του την ειδική επιτροπή του Βρετανικού Κοινοβουλίου η οποία διεξάγει έρευνα για το ζήτημα της επιστροφής πολιτιστικών θησαυρών και ότι μεγάλος αριθμός βουλευτών της Βρετανίας συλλέγει υπογραφές για την επιστροφή των Μαρμάρων.

Υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα από τη Βρετανία στην Ελλάδα, τάχθηκε επίσης με δήλωσή του, ο υπουργός εξωτερικών της Τουρκίας Ισμαήλ Τζεμ, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του (6.2.2000) στον αρχαιολογικό χώρο και το Μουσείο της Ακρόπολης.

Απάντηση στις ριπές ψευδολογίας που εκτοξεύει το Βρετανικό Υ.Π.Π.Ο. έρχεται να δώσει η επίμαχη τηλεοπτική εκπομπή ``60 minutes``του Αυστραλιανού δικτύου ``9`` , που επιμελήθηκε ο πρώην Πρωθυπουργός της Αυστραλιανής Πολιτείας Βικτώρια, Τζεφ Κένετ και παρακολούθησαν πάνω από ένα εκατομμύριο Αυστραλοί. Ο κ. Κένετ δεδηλωμένος φιλέλληνας και μέλος της Αυστραλιανής Επιτροπής για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα, αν και προσπάθησε να παρουσιάσει όλες τις απόψεις μέσα από την εκπομπή, δεν έκρυψε τη σθεναρή προσωπική του υποστήριξη στο Ελληνικό αίτημα ``Κακώς λέγονται Ελγίνεια Μάρμαρα. Η μόνη σχέση που έχει ο Ελγιν με τα Μάρμαρα αυτά είναι ότι τα ...... έκλεψε`` είπε στην εισαγωγή του ο κ. Κένετ. Φιλοξένησε μάλιστα και δηλώσεις Ελλήνων επισκεπτών στην Ακρόπολη που είπαν ότι ``το μνημείο αυτό είναι σύμβολο του Ελληνικού Εθνους``

Οι σκληρότατες επιθέσεις που δεχόμαστε για το δίκαιο αίτημά μας - την επιστροφή των Μαρμάρων στον τόπο τους- πρέπει να οπλίσουν την κυβέρνηση να σηκώσει το πολεμικό γάντι και να ενισχύσει την προσπάθεια που κάνουν δεκάδες..... Αγγλοι Βουλευτές (ακόμα και εργατικοί), επιφανείς προσωπικότητες και διανοούμενοι σε όλη την υφήλιο.

3. ΔΙΑΒΗΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ

``σείς οι Αγγλοι αποκομίζετε τα έργα των Ελλήνων
προγόνων μας. Φυλάξατέ τα ασφαλώς.
Έλληνες θα έλθουν πάλι να τα ζητήσουν`` (1)

Πόσο προφητική αποδεικνύεται σήμερα μετά από 2 αιώνες περίπου η παρατήρηση του Έλληνα λόγιου από τα Ιωάννινα, η οποία είναι καταγεγραμμένη το 1810 στο ΒΙΒΛΙΟ TRAVELS του John Cam Hobhouse.

Το ζήτημα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα ήταν πάντοτε ανοικτό για την Ελλάδα και για την παγκόσμια διανόηση, στην οποία περιλαμβάνονται πολλές σημαντικές προσωπικότητες της Βρετανικής ιστορίας (Λόρδος Μπάυρον, Σέλλεϋ Τόμας Χάρντι, κ.α.). Από το 1982 όταν υπουργός Πολιτισμού ήταν η αξέχαστη Μελίνα Μερκούρη (η οποία κατάφερε το ``επίμαχο`` ζήτημα να γίνει παγκοσμίως γνωστό και σύνδεσε άρρηκτα τη δράση της με την επίλυση αυτού), μέχρι σήμερα τίθεται επισήμως στα αρμόδια όργανα της UNESCO(2), ενώ ύστερα από σχετική απόφαση του Ελληνικού Υπουργικού Συμβουλίου αυτό τέθηκε προς την Βρετανική κυβέρνηση ήδη από τον Οκτώβριο του 1983. Η Ελληνική θέση διατυπώθηκε και πάλι στη νέα Βρετανική κυβέρνηση στις 30 Ιουνίου 1997.

Σε νέο διάβημα, προέβει η ελληνική κυβέρνηση για το ``επίμαχο`` ζήτημα, το τελευταίο διάστημα. Κατέθεσε στην ειδική επιτροπή του Βρετανικού Κοινοβουλίου, φάκελο που ετοίμασε για το ζήτημα των Μαρμάρων του Παρθενώνα, ενώ στις 25 και 26 Μαρτίου αναμένεται η άφιξη στην Ελλάδα των μελών αυτής της διακομματικής Ειδικής Επιτροπής της Αγγλικής βουλής στα πλαίσια του κύκλου διεθνών επαφών για την καλύτερη ενημέρωσή τους. Ο Ζυλ Ντασέν, η Βρετανική επιτροπή για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα και η Αυστραλιανή Επιτροπή κατέθεσαν επίσης τους φακέλους που ετοίμασαν για την υπόθεση των γλυπτών του Παρθενώνα.

Ο ογκώδης φάκελος που κατατέθηκε περιλαμβάνει ένα ολιγοσέλιδο υπόμνημα, με τα ελληνικά επιχειρήματα και τις θέσεις που συνηγορούν υπερ της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα και συμπληρώνεται με πάσης φύσεως ντοκουμέντα.

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα δεν είναι αυτοτελή έργα. Είναι αναπόσπαστα εκ γενετής στοιχεία του Μνημείου του Παρθενώνα, του μείζονος και συμβολικού μνημείου του δυτικού πολιτισμού. Ορισμένα δε από τα στοιχεία αυτά είναι αναγκαία όχι μόνο για την αισθητική, αλλά και για την στατική επάρκεια του Μνημείου, όπως δείχνουν οι εργασίες αποστήλωσης.

Το αίτημα για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα δεν τίθεται ουσιαστικά από την Ελληνική κυβέρνηση στο όνομα του Ελληνικού Έθνους ή της Ελληνικής Ιστορίας, τίθεται στο όνομα της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και με φωνή του ίδιου του ακρωτηριασμένου μνημείου που αξιώνει την επιστροφή των Μαρμάρων του.

(1) Το απόσπασμα είναι από την σελ. 107 του βιβλίου ``Ο Λόρδος Ελγιν και οι προ αυτού ανά την Ελλάδα και τας Αθήνας αρχαιολογήσαντες επιδρομείς 1440-1837, Εκδ. Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ.25, επιμέλεια Ιωάννη Γενναδίου, προερχόμενο από την έκδοση του John Cam Hobhouse (ο μετέπειτα Λόρδος Broughton ) (TRAVELS, I, 299), στο οποίο πραγματεύεται στο μεγαλύτερό του μέρος, την έριδα που έχει ξεσπάσει στην Αθήνα, μεταξύ Άγγλων και Γάλλων αρχαιοθηρών.

(2) Μετά την αίτηση της Ελληνικής κυβέρνησης, σύνοδος των Υπουργών Πολιτισμού των χωρών μελών της UNESCO στο Μεξικό, αποφάνθηκε στις 3 Αυγούστου 1982 υπέρ της επιστροφής των Ελγινείων Μαρμάρων στην Ελλάδα με βάση την υπ. αριθμ. 4/09 απόφαση της UNESCO.

4. ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης τοποθετείται στην περιοχή Μακρυγιάννη, απέναντι από τον Ιερό βράχο και σε ελάχιστη απόσταση από αυτόν.

Στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης υπάρχει η ``αίθουσα του Παρθενώνα`` που θα περιμένει τα γλυπτά του Παρθενώνα. Το μόνιμο έκθεμα άλλωστε αυτής της αίθουσας θα είναι ο ίδιος ο Παρθενώνας που θα είναι ορατός από την βόρεια γυάλινη πλευρά της.

5. ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΙΣΤΡΑΦΟΥΝ

Η Ιστορική και πολιτιστική μας κληρονομιά όπως και κάθε άλλου άλλωστε, παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μας, μας δίνει την εθνική μας ταυτότητα, μας ξεχωρίζει δηλαδή από άλλους λαούς και έτσι σε τελευταία ανάλυση σχηματίζει την εθνική μας συνείδηση.

Αυτό όμως που πρέπει να καταστεί σαφές είναι ότι, η έκθεση των Ελγινείων στο Βρετανικό Μουσείο δεν είναι τόσο ``Εθνικά απαράδεκτη`` όσο είναι πολιτιστικά αντιδραστική και ίσως και αναχρονιστική. Τα Μάρμαρα δεν πρέπει να επιστρέψουν επειδή μας ``ανήκουν`` ως συμβολική και οικονομική κληρονομιά, αλλά επειδή η οικουμενική σημασία τους μπορεί να αναδειχτεί μόνο στο μέτρο που αυτά θα επανενταχθούν στο μυστικό ``τόπο`` όπου ανήκουν.
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΒΑΛΙΑΝΟΥ apodimos.com