28/8/09

Το υδάτινο ρήγμα Κίνας-Ινδίας


Καθώς η Κίνα και η Ινδία αποκτούν οικονομική ισχύ, προσελκύουν όλο και περισσότερο τη διεθνή προσοχή σε μια συγκυρία μάλιστα που είναι σε εξέλιξη μία παγκόσμια μετατόπιση δύναμης προς την Ασία. Αυτό όμως που συνήθως προσελκύει μικρότερο ενδιαφέρον είναι η υποθάλπουσα στρατηγική τους παραφωνία και αντιπαλότητα.

Το υδάτινο ρήγμα Κίνας-Ινδίας
Του Brahma Chellaney

Καθώς η Κίνα και η Ινδία αποκτούν οικονομική ισχύ, προσελκύουν όλο και περισσότερο τη διεθνή προσοχή σε μια συγκυρία μάλιστα που είναι σε εξέλιξη μία παγκόσμια μετατόπιση δύναμης προς την Ασία. Αυτό όμως που συνήθως προσελκύει μικρότερο ενδιαφέρον είναι η υποθάλπουσα στρατηγική τους παραφωνία και αντιπαλότητα.

Καθώς η δύναμή της αυξάνεται, η Κίνα δείχνει αποφασισμένη να κατατροπώσει τους Ασιάτες ανταγωνιστές της, μία τάση που φάνηκε στη σκλήρυνση της στάσης της απέναντι στην Ινδία. Αυτή περιλαμβάνει την επιθετική άσκηση περιπολιών των διαμφισβητούμενων από τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό συνόρων τους στα Ιμαλάια, πολλές παραβιάσεις της γραμμής ελέγχου που χωρίζει τους δύο «γίγαντες», την καινοφανή αυτοπεποίθηση αναφορικά με το βορειοανατολικό κρατίδιο της Ινδίας, Αρουνατσάλ Πραντές - το οποίο η Κίνα διεκδικεί ως δικό της έδαφος - και των υβριστικών επιθέσεων σε βάρος της Ινδίας από τα κρατικά ελεγχόμενα ΜΜΕ της Κίνας.

Ομως τα ζητήματα που χωρίζουν την Ινδία και την Κίνα, εκτείνονται πέραν των εδαφικών διαφορών. Το νερό αναδεικνύεται σε κορυφαίο ζήτημα ασφάλειας στις σινο-ινδικές σχέσεις και εν δυνάμει πηγή μακράς διαμάχης.

Η Κίνα και η Ινδία είναι ήδη δύο οικονομίες με έμφαση στους υδάτινους πόρους. Η επέκταση της αρδευόμενης γεωργίας και των βιομηχανιών που χρειάζονται πολύ νερό, σε συνδυασμό με τις ανάγκες μίας ανερχόμενης μεσαίας τάξης, έχουν οδηγήσει σε σοβαρό αγώνα για την εξασφάλιση περισσότερου νερού. Πράγματι και οι δύο χώρες έχουν εισέλθει σε μία εποχή μόνιμης έλλειψης νερού, η οποία σύντομα είναι πολύ πιθανό να προσλάβει τις διαστάσεις, ως προς τα κατά κεφαλήν διαθέσιμα ποσά νερού, των ελλείψεων που παρατηρούνται στη Μέση Ανατολή.

Η ταχεία οικονομική ανάπτυξη κινδυνεύει με επιβράδυνση σε περίπτωση οξείας έλλειψης νερού, αν η ζήτηση για νερό συνεχίσει να αυξάνεται με τον σημερινό ξέφρενο ρυθμό, μετατρέποντας την Κίνα και την Ινδία - αμφότερες χώρες που εξάγουν τρόφιμα - σε κορυφαίους εισαγωγείς, μια εξέλιξη που θα όξυνε την παγκόσμια επισιτιστική κρίση.

Αν και η Ινδία διαθέτει μεγαλύτερες καλλιεργήσιμες εκτάσεις από την Κίνα - 160,5 εκατομμύρια εκτάρια έναντι 137,1 εκατομμυρίων εκταρίων - το Θιβέτ είναι η πηγή των περισσότερων μεγάλων ποταμών της Ινδίας. Οι τεράστιοι παγετώνες του θιβετιανού οροπεδίου, οι αχανείς υπόγειες πηγές και το μεγάλο υψόμετρο, καθιστούν το Θιβέτ τη μεγαλύτερη στον κόσμο δεξαμενή φρέσκου νερού, μετά τους πολικούς πάγους. Πράγματι, όλοι οι μεγάλοι ποταμοί της Ασίας, με εξαίρεση τον Γάγγη, πηγάζουν από το οροπέδιο του Θιβέτ. Ακόμη και οι δύο κύριοι παραπόταμοι του Γάγγη, πηγάζουν από το Θιβέτ.

Ομως τώρα η Κίνα προωθεί μεγάλα έργα κυκλοφορίας του νερού στο υψιπέδιο του Θιβέτ, διά μέσου λεκανών και ποταμών, που απειλούν να εξαφανίσουν τη ροή διεθνών ποταμών προς την Ινδία και άλλα παρόχθια κράτη. Προτού τέτοια έργα υδρο-μηχανικής δρέψουν τους καρπούς της διαμάχης για το νερό, η Κίνα οφείλει να προωθήσει θεσμοθετημένες συνεργασίες με άλλα κράτη που βρίσκονται στον καθοδικό ρου των ποταμών.

Φράγματα, υδατοφράκτες, κανάλια και συστήματα άρδευσης μπορούν να μεταμορφώσουν το νερό σε πολιτικό όπλο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ανοιχτά σε έναν πόλεμο ή πιο έμμεσα σε καιρό ειρήνης ως μέσο καταγραφής δυσαρέσκειας με ένα άλλο παρόχθιο κράτος. Ακόμη και η άρνηση διάθεσης υδρολογικών δεδομένων σε μία κρίσιμη χρονική περίοδο μπορεί να αναδείξει το νερό ως πολιτικό εργαλείο.

Οι ξαφνικές πλημμύρες τα τελευταία χρόνια σε δύο συνοριακά κρατίδια της Ινδίας- το Χιματσάλ Πραντές και το Αρουνατσάλ Πραντές - χρησίμευσαν σαν μία οδυνηρή υπενθύμιση της πρακτικής της Κίνας να μην μοιράζεται τις πληροφορίες για τα έργα της στον ανοδικό ρου των ποταμών. Τέτοιου είδους κόντρες είναι πιθανό να οδηγήσουν ένα άλλο κράτος να αυξήσει τη στρατιωτική του ισχύ ώστε να αντισταθμίσει αυτό το μειονέκτημα.

Πράγματι η Κίνα χτίζει φράγματα στους περισσότερους διεθνείς ποταμούς που πηγάζουν από το Θιβέτ, το ευαίσθητο οικοσύστημα του οποίου απειλείται ήδη από το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Οι μόνοι ποταμοί στους οποίους δεν έχουν γίνει ακόμη υδρο-μηχανικά έργα είναι ο Ινδός, η λεκάνη απορροής του οποίου ρέει κυρίως στην Ινδία και το Πακιστάν και ο Σαλουίν που ρέει στη Βιρμανία και την Ταϊλάνδη. Οι τοπικές αρχές στην επαρχία Γιουνάν όμως σκέφτονται να εγκαταστήσουν φράγματα και στον Σαλουίν σε αυτή τη σεισμογενή περιοχή.

Η κυβέρνηση της Ινδίας πιέζει την Κίνα για διαφάνεια, μεγαλύτερη συνεργασία στην ανταλλαγή υδρολογικών πληροφοριών και μία δέσμευση να μην ανακατευθύνει τη φυσική ροή οποιουδήποτε ποταμού ή να περιορίσει τη διασυνοριακή ροή υδάτων. Ομως ακόμη και ένας κοινός μηχανισμός σε επίπεδο ειδημόνων - που συστάθηκε το 2007 κυρίως για την «ανταλλαγή δεδομένων και την συνεργασία» σε υδρολογικό επίπεδο - αποδείχθηκε μικρής μόνο αξίας.

Η πιο επικίνδυνη ιδέα που επεξεργάζεται η Κίνα είναι η αλλαγή της κατεύθυνσης του ποταμού Βραχμαπούτρα προς τα βόρεια, γνωστού ως Γιαρλούνγκ Τσανγκπό στους Θιβετιανούς, τον οποίο οι Κινέζοι μετονόμασαν σε Γιαλουζανγκμπού. Είναι ο υψηλότερος ποταμός στον κόσμο και ένας με πολύ ταχεία ροή. Η παρεκτροπή του νερού του Βραχμαπούτρα στον αποξηραμένο ποταμό Γιανγκτσέ είναι μία ιδέα που η Κίνα δεν συζητεί ανοιχτά, διότι ένα τέτοιο έργο σημαίνει την περιβαλλοντική καταστροφή των βορειοανατολικών πεδιάδων της Ινδίας και του ανατολικού Μπαγκλαντές, άρα θα σήμαινε την κήρυξη ενός «πολέμου του νερού» στην Ινδία και το Μπαγκλαντές.

Εντούτοις ένα βιβλίο που φέρει και επίσημες «ευλογίες» και δημοσιεύθηκε το 2005, το «Tibet Waters Will Save China», (μτφ. Τα Υδατα του Θιβέτ θα Σώσουν την Κίνα), τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της παρεκτροπής του Βραχμαπούτρα προς τον Βορρά.

Επιπλέον η θέληση των Κινέζων να παρεκτρέψουν τον Βραχμαπούτρα μέσω «ειρηνικών πυρηνικών εκρήξεων» για την κατασκευή μίας υπόγειας σήραγγας μέσω των Ιμαλάϊων βρήκε έκφραση στις διεθνείς διαπραγματεύσεις της Γενεύης στα μέσα της δεκαετίας του 1990 στο πλαίσιο της Συνολικής Συνθήκης για την Απαγόρευση των Δοκιμών (Comprehensive Test Ban Treaty- CTBT). Η Κίνα επεχείρησε ανεπιτυχώς να εξαιρέσει τις Ειρηνικές Πυρηνικές Δοκιμές από την CTBT, μία συνθήκη που δεν έχει ακόμα τεθεί σε ισχύ.

Το ζήτημα σήμερα δεν είναι κατά πόσον η Κίνα θα παρεκτρέψει τον Βραχμαπούτρα, αλλά πότε. Οταν οι αρμόδιες αρχές ολοκληρώσουν τη μελέτη βιωσιμότητας και ξεκινήσει το σχέδιο παρεκτροπής, το πρόγραμμα θα παρουσιαστεί σαν τετελεσμένο γεγονός. Η Κίνα έχει ήδη εντοπίσει ως σημείο της παρεκτροπής τη στροφή εκείνη όπου ο Βραχμαπούτρα δημιουργεί το μακρύτερο και βαθύτερο φαράγγι - λίγο πριν την είσοδο στην Ινδία.

Οι φιλοδοξίες της Κίνας να διοχετεύσει τα νερά του Θιβέτ προς τον Βορρά έχουν ανακοπεί από δύο παράγοντες: Την ολοκλήρωση του Φράγματος των Τριών Καταρρακτών, το οποίο, παρά τις προφανείς περιβαλλοντικές του παρατυπίες, παρουσιάζεται από την Κίνα ως το μεγαλύτερο μηχανολογικό επίτευγμα από την κατασκευή του Σινικού Τείχους και τη δύναμη του προέδρου Χου Ζιντάο, το παρελθόν του οποίου συνενώνει δύο βασικά στοιχεία: Νερό και Θιβέτ. Ο Χου, υδρολόγος στο πτυχίο, οφείλει τη ραγδαία ανέλιξή του στην ιεραρχία του Κομμουνιστικού Κόμματος στη βίαιη καταστολή με στρατιωτικό νόμο που επέβαλε στο Θιβέτ το 1989.

Τα υδρο-μηχανολογικά έργα και σχέδια της Κίνας αποτελούν υπενθύμιση ότι το Θιβέτ είναι στον πυρήνα της διαμάχης Κίνας-Ινδίας. Το Θιβέτ έπαψε να είναι ένα πολιτικό «φράγμα» όταν η Κίνα το προσάρτησε σχεδόν πριν έξι δεκαετίες. Ομως το Θιβέτ μπορεί ακόμη να γίνει μία πολιτική γέφυρα μεταξύ Κίνας και Ινδίας. Για να συμβεί αυτό, το νερό πρέπει να αναδειχθεί σε πηγή συνεργασίας, όχι συγκρούσεων.

Ο κ. Μπράχμα Τσελέινι είναι καθηγητής Στρατηγικών Μελετών στο Κέντρο Πολιτικής Ερευνας στο Νέο Δελχί.

kerdos.gr

1 σχόλιο:

  1. Τα σπάνια ορυκτά μέταλλα ως όπλα πίεσης

    Τα σπάνια ορυκτά μέταλλα αποτελούν το κλειδί για την ανάπτυξη της τεχνολογίας του 21ου αιώνα. Ελλείψει αυτών, δεν θα υπήρχαν τα smart phones, τα υβριδικά αυτοκίνητα ή πολλά από τα οπλικά συστήματα υψηλής ακρίβειας. Και η Κίνα, στης οποίας τα εδάφη βρίσκονται τα περισσότερα ορυκτά μέταλλα στη γη, αρχίζει πλέον να αντιλαμβάνεται την μεγάλη στρατηγική τους αξία.

    Σύμφωνα με ένα ανησυχητικό ρεπορτάζ στη βρετανική Telegraph, το κινεζικό υπουργείο Βιομηχανίας και Τεχνολογίας, ζυγίζει το πιθανό ενδεχόμενο να απαγορεύσει πλήρως την εξαγωγή των πολύτιμων μεταλλευμάτων: terbium, dysprosium, yttrium, thulium, και lutetium, και να περιορίσει σημαντικά την εξαγωγή κάποιων άλλων. Προς το παρόν, οι ΗΠΑ δεν δείχνουν να πανικοβάλλονται καθώς η αμερικανική εταιρία Molycorp Minerals ανακοίνωσε πρόσφατα την έναρξη εξόρυξης σπανίων μετάλλων σε περιοχές κοιτασμάτων στην πολιτεία της Καλιφόρνια.

    Η πιθανότητα όμως της κινεζικής απαγόρευσης εξαγωγών των εν λόγω μετάλλων, υπενθυμίζει τον καίριο ρόλο που παίζουν οι στρατηγικοί φυσικοί πόροι σε ένοπλες δυνάμεις που βασίζονται στην υψηλή τεχνολογία, όπως δηλαδή είναι αυτές των ΗΠΑ.

    Όπως είχε γραφεί κάποτε στην εφημερίδα Financial Times, το αμερικανικό Πεντάγωνο εξέφρασε μεγάλη ανησυχία, για την αυξανόμενη ζήτηση από πλευράς των Κινέζων, για ειδικές μορφές χάλυβα και τιτάνιου. Τα δυο αυτά μέταλλα είναι απαραίτητα στην κατασκευή θωράκισης οχημάτων και αρμάτων, στην αεροδιαστημική και σε διάφορες άλλες εφαρμογές στον τομέα κατασκευής εξελιγμένων οπλικών συστημάτων. Η εξεύρεση, για παράδειγμα, φτηνών πηγών τιτάνιου, αποτελεί άμεση προτεραιότητα, εδώ και χρόνια για την υπηρεσία επιστημονικών ερευνών DARPA, του Πενταγώνου.

    Όπως όλα δείχνουν, η Κίνα δεν είναι το μόνο κράτος που αρχίζει να εκμεταλλεύεται τους πόρους του στη γεωπολιτική σκακιέρα. Οι Ρώσοι, εδώ και αρκετό καιρό, χρησιμοποιούν την παροχή φυσικού αερίου, ως όπλο πίεσης στις προσπάθειές τους να χειραγωγήσουν καταστάσεις στα γειτονικά τους κράτη. Όπως πολύ καλά ανακάλυψε το Κρεμλίνο, η ενέργεια είναι σαφώς πολυτιμότερο όπλο από τα γερασμένα πυρηνικά οπλοστάσια: Μπορείς πολύ εύκολα να κλείσεις τη στρόφιγγα του φυσικού αερίου, όταν θέλεις να τιμωρήσεις κάποιον… Και όπως λέει μια παλιά αμερικανική πολεμική ρήση: «Όταν τους έχεις αρπάξει απ’τα αρχ…α, εύκολα κατακτάς τις καρδιές και τα μυαλά τους…»

    Danger Room (Wired.com)

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.