Η κρίσιμης σημασίας Ουκρανία και η πιθανή ανατροπή στους σχεδιασμούς της Μόσχας

Σε κάθε περίπτωση, το ενδεχόμενο αναστροφής της ρωσικής ενεργειακής διπλωματίας προς το Κίεβο θα ισχυροποιηθεί σημαντικά αν η νέα ουκρανική πολιτική ελίτ απαξιώσει σταδιακά την ένταξη της στο ΝΑΤΟ πιστοποιώντας τις «αγαθές» της προθέσεις απέναντι στη Ρωσία. Αν, μάλιστα, η Βουλγαρία επιμείνει στη νέα θέση που φαίνεται να υιοθετεί, υπονομεύοντας, ουσιαστικά, την αξιοπιστία της ως χώρα διαμετακόμισης, τότε δεν αποκλείεται ο South Stream να πέσει θύμα της περίπου ταυτόχρονης στροφής Σόφιας-Κιέβου, γεγονός που, πάντως, παρότι πιστεύεται πως θα αποκαταστήσει τις γεωπολιτικές ισορροπίες δεν συγκεντρώνει επί του παρόντος σοβαρές πιθανότητες.

Η κρίσιμης σημασίας Ουκρανία και η πιθανή ανατροπή στους σχεδιασμούς της Μόσχας
Του Δρ. Κωνσταντίνου Φίλη

Σε προηγούμενο άρθρο μας εξηγούσαμε τους πιθανούς λόγους διαφοροποίησης της βουλγαρικής ενεργειακής πολιτικής ("Πόσο εφικτή είναι η ριζική αναθεώρηση των ενεργειακών σχεδιασμών της Βουλγαρίας", 3/8/09). Δεν θα πρέπει, ωστόσο, να λησμονούμε πως η κύρια αιτία που η Ν.Α. Ευρώπη εντάχθηκε στους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Μόσχας είναι η εσχάτως «απείθαρχη» για τα ρωσικά συμφέροντα και άρα προβληματική ως χώρα διέλευσης Ουκρανία. Σημειωτέον δε, ότι από το έδαφος της τελευταίας διέρχεται το 80% του δικτύου που μεταφέρει ρωσικό αέριο στην Ευρώπη• ταυτόχρονα, διαθέτει τεράστιες αποθηκευτικές εγκαταστάσεις και αντίστοιχες υποδομές που την καθιστούν τον σημαντικότερο κόμβο διαμετακόμισης.

Μέχρι την πορτοκαλί επανάσταση οι όποιες διμερείς διαφορές Ρωσίας-Ουκρανίας δεν επιδρούσαν στη ροή ενέργειας. Έκτοτε, όμως, κινούμενες και οι δυο ηγεσίες με κοντόφθαλμες λογικές επιχείρησαν το μεν Κρεμλίνο να αναδείξει την αναξιοπιστία του Κιέβου ως κράτος-μεταφοράς προκειμένου να προωθηθούν αποτελεσματικότερα παράλληλα σχέδια (Nord και South Stream), ο δε Γιούσενκο δημιουργώντας προσκόμματα στην αδιάλειπτη ροή να δαιμονοποιήσει τη Ρωσία ως ανακόλουθη των δεσμεύσεων της πάροχο φυσικού αερίου.

Σε περίπτωση, εντούτοις, που από τη μία η Βουλγαρία υλοποιήσει τις απειλές της και παγώσει τη συμμετοχή της στον South Stream και από την άλλη στις προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία τον Ιανουάριο του 2010 (το αργότερο) εκλεγεί μία ηγεσία περισσότερο φιλική/δεκτική προς τη Ρωσία, τα δεδομένα θα τελούν εκ νέου υπό αίρεση. Παρότι, βέβαια, κανείς δεν επιθυμεί να «βάζει όλα τα αυγά στο ίδιο καλάθι», η επικείμενη (κατόπιν της αναμενόμενης αποχώρησης Γιούσενκο) επαναπροσέγγιση Κιέβου-Μόσχας ενδέχεται να οδηγήσει την τελευταία σε επαναθεώρηση της ενεργειακής της στρατηγικής, τοποθετώντας ενδεχομένως στο ράφι για κάποιο διάστημα ένα εκ των δυο projects - Nord και South Stream- που κύριο στόχο έχουν την απεξάρτηση από την Ουκρανία.
Παρά το γεγονός ότι το δίκτυο της εν λόγω είναι εν πολλοίς απαρχαιωμένο και χρήζει σημαντικών βελτιώσεων, το κόστος αλλά και ο χρόνος θα είναι μικρότερα συγκριτικά με τα άλλα δυο projects. Το καθοριστικό στοιχείο για τη Μόσχα είναι η στρατηγική ανακατεύθυνση του Κιέβου προς αυτή. Θα πρέπει, πάντως, στα πλαίσια ενός μακροχρόνιου σχεδιασμού να μην παραγνωριστεί από το Κρεμλίνο η πιθανότητα κάποια στιγμή η Ουκρανία να επιστρέψει σε μία άτεγκτη πολιτική απέναντι στη Ρωσία που θα θέσει εκ νέου εμπόδια στην ομαλή ροή ενέργειας.

Στοιχείο που επίσης ενδέχεται να δυσκολέψει τη συνεννόηση των δύο κρατών είναι η επικείμενη ευρωπαϊκή εμπλοκή στο ουκρανικό δίκτυο και τις υποδομές. Για αυτό, κιόλας, η Ρωσία ταυτόχρονα με την προώθηση εναλλακτικών δρόμων θα προσπαθήσει να «εκπαιδεύσει» σταδιακά μία νέα ουκρανική πολιτική ελίτ, περισσότερο αξιόπιστη για τα συμφέροντα της και άρα λιγότερο προβληματική ως προς τη διαχείριση του δικτύου αγωγών που διέρχεται της χώρας.

Επιστρέφοντας στο σήμερα, κατόπιν της ανάδειξης ενός προέδρου πρόθυμου να επιτύχει τους «απαραίτητους» συμβιβασμούς στις σχέσεις Ρωσίας-Ουκρανίας, άραγε ποιος ο λόγος ταυτόχρονης προώθησης έργων που συνεπάγονται τεράστιο κόστος και επίπονες διαπραγματεύσεις –στην περίπτωση του South Stream με πληθώρα κρατών- ενώ δεν στερούνται προβληματικών καταστάσεων -π.χ. η αρνητική στάση βαλτικών και σκανδιναβικών κρατών απέναντι στον Nord Stream ή ακόμη και οι προτροπές του γερμανικού στρατού για αλλαγή της διαδρομής. Ίσως τότε η αύξηση της δυναμικότητας του υπάρχοντος Blue Stream (σε II) εκτός από το σκοπό του στρατηγικού ανοίγματος στη Μέση Ανατολή και δη στο Ισραήλ να εξυπηρετήσει και αυτόν της επιπρόσθετης προμήθειας της Γηραιάς Ηπείρου μέσω Τουρκίας.

Γιατί, όμως, να θέλει η Ρωσία να διαπραγματεύεται με μία τόσο ισχυρή Τουρκία, έχοντας ουσιαστικά υποβοηθήσει και επιταχύνει την μετεξέλιξη της δεύτερης σε ένα καθοριστικό (για τα δεδομένα της περιοχής της ΝΑ Ευρώπης αλλά και της Γηραιάς Ηπείρου εν γένει) ενεργειακό κόμβο; Προφανώς, η Άγκυρα αποτελεί απλά και μόνο μία ακόμη εναλλακτική έναντι της Ουκρανίας και της Βουλγαρίας προκειμένου οι ρωσικές επιλογές να είναι διευρυμένες• θα ήταν, άλλωστε, αυτοκτονικό να αποδοθεί από μεριάς Κρεμλίνου ρόλος-κλειδί στην απρόβλεπτη (για τα συμφέροντα του) Τουρκία.

Σε κάθε περίπτωση, το ενδεχόμενο αναστροφής της ρωσικής ενεργειακής διπλωματίας προς το Κίεβο θα ισχυροποιηθεί σημαντικά αν η νέα ουκρανική πολιτική ελίτ απαξιώσει σταδιακά την ένταξη της στο ΝΑΤΟ πιστοποιώντας τις «αγαθές» της προθέσεις απέναντι στη Ρωσία. Αν, μάλιστα, η Βουλγαρία επιμείνει στη νέα θέση που φαίνεται να υιοθετεί, υπονομεύοντας, ουσιαστικά, την αξιοπιστία της ως χώρα διαμετακόμισης, τότε δεν αποκλείεται ο South Stream να πέσει θύμα της περίπου ταυτόχρονης στροφής Σόφιας-Κιέβου, γεγονός που, πάντως, παρότι πιστεύεται πως θα αποκαταστήσει τις γεωπολιτικές ισορροπίες δεν συγκεντρώνει επί του παρόντος σοβαρές πιθανότητες.

Παρ΄ ότι όλα αυτά δεν είναι τίποτα περισσότερο από υποθέσεις εργασίας (εξού και τα τόσα «αν»), η ελληνική πλευρά, όπως άλλωστε και όλοι οι «ενδιαφερόμενοι», οφείλει να επαγρυπνεί και, στο βαθμό που της αναλογεί, να καθορίζει και όχι απλά να παρακολουθεί τις εξελίξεις. Και σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει χρόνος για μεμψιμοιρίες αλλά για δράση.
Capital.gr