«Τhe Βarbarians»,

Η περίφημη ανταλλαγή αιχμαλώτων πριν από 35 χρόνια
Πρώτα η βρετανική εφημερίδα «Τhe Sun» τόλμησε και έγραψε από τον Αύγουστο του 1974 σε πρωτοσέλιδο θέμα της για τις βαρβαρότητες των τούρκων εισβολέων στην Κύπρο. Με τίτλο «Τhe Βarbarians», η εφημερίδα αποκάλυπτε όχι μόνον εκτελέσεις αιχμαλώτων, αλλά και βιασμούς γυναικών και κοριτσιών, λεηλασίες, ακόμη και αφανισμούς ολόκληρων χωριών στην κατεχόμενη επαρχία της Αμμοχώστου, προκαλώντας τότε την αντίδραση του Μπουλέντ Ετζεβίτ, του πρωθυπουργού της εισβολής.

Η ταυτοποίηση λειψάνων με DΝΑ αποδεικνύει αυτό που οι περισσότεροι γνώριζαν από το 1974 αλλά δεν τολμούσαν να το πουν

Αγνοούμενοι του Αττίλα με μια σφαίρα στον κρόταφο
Ν. ΧΑΣΑΠΟΠΟΥΛΟΣ ΒΗΜΑ

ΟΤΑΝ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ του 1974, μετά τη λήξη των εχθροπραξιών στην Κύπρο και με τον «Αττίλα» να ελέγχει το 38,5% του κυπριακού εδάφους, έγινε η περίφημη ανταλλαγή αιχμαλώτων, 1.619 Ελληνοκύπριοι δεν γύρισαν ποτέ πίσω.
Ανάμεσά τους και 84 Ελλαδίτες και πολλά παιδιά. Εκείνο το πρωινό του Αυγούστου του 1974, με τους 250.000 Ελληνοκυπρίους να γίνονται πρόσφυγες στην ίδια την πατρίδα τους και με τα τουρκικά μαχητικά να εξακολουθούν να πηγαινοέρχονται απειλητικά στον κυπριακό ουρανό, άρχιζε με την ανταλλαγή των αιχμαλώτων και το δράμα των αγνοουμένων της κυπριακής τραγωδίας. Ενα δράμα του οποίου αυτές τις ημέρες παίζεται η τελευταία πράξη με την ταυτοποίηση του DΝΑ των αγνοουμένων και από τις δύο πλευρές του νησιού και το οποίο επί 35 χρόνια προσφερόταν για πολιτική, κοινωνική αλλά και ανθρωπιστική εκμετάλλευση.

Oι περισσότεροι στην Κύπρο γνώριζαν ήδη από το 1974 ότι η πλειονότητα των αγνοουμένων δεν βρισκόταν εν ζωή, ότι εκτελέστηκε εν ψυχρώ από στρατιώτες του Αττίλα ή από παρακρατικές στρατιωτικές οργανώσεις, ουδείς όμως τολμούσε να το πει ανοιχτά. Ισως επειδή δεν βρέθηκαν ως πρόσφατα ομαδικοί τάφοι, ίσως επειδή κάποιοι άφηναν να διαρρεύσει ότι οι μυστικές υπηρεσίες Ελλάδας και Κύπρου ανακάλυψαν στα βάθη της Ανατολικής Τουρκίας αγνοουμένους, ίσως τέλος επειδή κάποιοι ήθελαν το θέμα να βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή των προεκλογικών αγώνων των κυπριακών κομμάτων. Και, το σημαντικότερο, επειδή ανάμεσα στους αγνοουμένους βρίσκονταν και μικρά παιδιά και κανείς δεν ήθελε να παραδεχθεί ότι υπήρξαν άνθρωποι, έστω και στρατιώτες του Αττίλα, που τους εκτέλεσαν. Οι αγνοούμενοι ήταν και παρέμειναν για πολλά χρόνια 1.619 Ελληνοκύπριοι και 400 Τουρκοκύπριοι από την περίοδο 1963-1967 οι οποίοι στο μεταξύ προστέθηκαν στον κατάλογο.


▅ «Οι βάρβαροι» της «Sun»
Πρώτα η βρετανική εφημερίδα «Τhe Sun» τόλμησε και έγραψε από τον Αύγουστο του 1974 σε πρωτοσέλιδο θέμα της για τις βαρβαρότητες των τούρκων εισβολέων στην Κύπρο. Με τίτλο «Τhe Βarbarians», η εφημερίδα αποκάλυπτε όχι μόνον εκτελέσεις αιχμαλώτων, αλλά και βιασμούς γυναικών και κοριτσιών, λεηλασίες, ακόμη και αφανισμούς ολόκληρων χωριών στην κατεχόμενη επαρχία της Αμμοχώστου, προκαλώντας τότε την αντίδραση του Μπουλέντ Ετζεβίτ, του πρωθυπουργού της εισβολής. Εν συνεχεία ήρθε η σειρά του Ραούφ Ντενκτάς - ηγέτη τότε των Τουρκοκυπρίων, ιδρυτή της τουρκοκυπριακής παρακρατικής οργάνωσης ΤΝΤ, η οποία ευθύνεται για δολοφονίες όχι μόνον ελληνοκυπρίων αμάχων αλλά και τουρκοκυπρίων αντικαθεστωτικών και συνδικαλιστών- να μιλήσει και για τουρκοκύπριους αγνοουμένους, όμως της περιόδου 1963-1967. Οσον αφορά τους ελληνοκύπριους αγνοουμένους ο Ντενκτάς είπε ψυχρά ότι δεν υπάρχουν, ότι εκτελέστηκαν από... Ελληνοκυπρίους.

Από τότε πολλά ειπώθηκαν, πολλές υποσχέσεις δόθηκαν για την εξακρίβωση της τύχης τους, πολλοί αυτόκλητοι εμφανίστηκαν, κυρίως Κούρδοι, που αυτομόλησαν από τον τουρκικό στρατό, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι όχι μόνον γνωρίζουν πού βρίσκονται οι αγνοούμενοι, αλλά και ότι ορισμένοι από αυτούς εκτελέσθηκαν εν ψυχρώ από τούρκους στρατιώτες και ότι έχουν ταφεί ομαδικά. Τίποτε όμως το συγκεκριμένο δεν προέκυψε ώσπου εισήλθε προσφάτως στην όλη διαδικασία η ταυτοποίηση των λειψάνων με τη μέθοδο του DΝΑ και βεβαίως η ΔΕΑ, η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους. Είναι τριμελής και αποτελείται από έναν εκπρόσωπο των Ελληνοκυπρίων, τον κ. Ηλία Γεωργιάδη, μία εκπρόσωπο των Τουρκοκυπρίων, την κυρία Πλουμέρ Κιουτσιούκ , και έναν εκπρόσωπο του ΟΗΕ, τον κ. Κριστόφ Ζιρότ.

Πρώτη σημαντική αποκάλυψη η περίπτωση της Γιαλούσας. Στο ελληνοκυπριακό αυτό χωριό της κατεχόμενης Καρπασίας βρέθηκαν τα λείψανα σε ομαδικό τάφο 11 Ελληνοκυπρίων. Οταν το χωριό κατελήφθη από τα τουρκικά στρατεύματα, οι τούρκοι εισβολείς συγκέντρωσαν τον αντρικό πληθυσμό στην πλατεία. Μια ομάδα Τουρκοκυπρίων υπέδειξε 11 άτομα από έναν κατάλογο που κρατούσαν. Βρέθηκαν το 2007 σε ομαδικό τάφο στο χωριό Γαλάτεια.

Οπως διαπίστωσε η επιτροπή, η εκτέλεση των αιχμαλώτων γινόταν με έναν ειδικό τρόπο (τα προσωπικά τους αντικείμενα βρέθηκαν ανέπαφα επάνω τους): οι Τούρκοι τους ανάγκαζαν να γονατίζουν και εν συνεχεία με πιστόλι ή περίστροφο τους εκτελούσαν εν ψυχρώ με μια σφαίρα στο σαγόνι.

Στο χωριό Λάπηθος, στην κατεχόμενη επαρχία της Κερύνειας, βρέθηκε ο ομαδικός τάφος μιας τετραμελούς οικογένειας. Η οικογένεια του Μελή και της Μαρίας Μέτσιου με τα δύο ανάπηρα ανήλικα παιδιά τους βρέθηκε σε πηγάδι. Ολοι εκτελέστηκαν με περίστροφο με μία σφαίρα στον κρόταφο.


▅ Ντοκουμέντα και ευθύνες
Η τρίτη περίπτωση, αυτή που είδε προσφάτως το φως της δημοσιότητας με την εκτέλεση των πέντε αιχμαλώτων Ελληνοκυπρίων στην περιοχή του χωριού Τζιάος, ήταν ίσως η πιο χαρακτηριστική. Και τούτο επειδή υπήρχε φωτογραφία, τραβηγμένη μάλιστα από τον επίσημο φωτογράφο του τουρκικού στρατού κατά την ώρα της αιχμαλωσίας τους. Οι πέντε βρίσκονταν επισήμως καταγεγραμμένοι στον κατάλογο των αγνοουμένων.

Η τέταρτη περίπτωση αποκαλύφθηκε από την τουρκική τηλεόραση όταν ένας τούρκος ηθοποιός παραδέχθηκε σε μια εκπομπή ότι σκότωσε κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής εννέα ελληνοκύπριους αιχμαλώτους, ανάμεσά τους και έναν 19χρονο. Προκλήθηκε σάλος σε Αθήνα, Λευκωσία και Αγκυρα και τελικά οι τουρκικές αρχές κατέληξαν στο ότι ο ηθοποιός ήταν... φαντασιόπληκτος.

Η θέση του τουρκικού στρατού και η επίσημη θέση της Αγκυρας εξακολουθούν να είναι ίδιες: μόλις ανακαλύπτεται κάποιος ομαδικός τάφος αγνοουμένων λένε ότι οι στρατιώτες παρέδωσαν τους αιχμαλώτους εν ζωή σε Τουρκοκυπρίους και ουδεμία ευθύνη φέρουν για την τύχη τους. Το θέμα είναι ότι οι ομαδικοί τάφοι ανακαλύπτονται είτε σε (καλά φυλασσόμενα) στρατόπεδα του Αττίλα στα Κατεχόμενα ή σε κατεχόμενες περιοχές όπου απαγορεύεται η πρόσβαση πολιτών. Αυτός είναι και ο λόγος που η κυπριακή κυβέρνηση ζητεί πρωτίστως να ανοίξουν τα αρχεία του τουρκικού στρατού κατά την περίοδο του 1974.


ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ

Χαμηλοί τόνοι από την κυπριακή κυβέρνηση
ΠΑΡΑ τις συνεχιζόμενες αποκαλύψεις για τις θηριωδίες των Τούρκων, η κυπριακή κυβέρνηση προτιμά να διατηρεί χαμηλούς τόνους. Αποφεύγει να κάνει λόγο για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και παραπομπή της Τουρκίας για εγκλήματα πολέμου και ζητεί να ανοίξουν τα αρχεία του τουρκικού στρατού. Ποιος είναι ο πραγματικός λόγος που η Λευκωσία επιμένει να διατηρεί αυτή τη στρατηγική;

Πρώτον, επειδή οι απευθείας συνομιλίες για επίλυση του Κυπριακού βρίσκονται σε εξέλιξη και μάλιστα σε κρίσιμο σημείο. Η Λευκωσία επιχειρεί πρωτίστως να εξασφαλίσει κλίμα εμπέδωσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δύο κοινότητες.

Δεύτερον, επειδή έγιναν και εκτελέσεις Τουρκοκυπρίων, κυρίως την περίοδο 1963-1967, από παρακρατικές οργανώσεις και παραστρατιωτικές ομάδες των αποκαλουμένων και «ελληναράδων». Γι΄ αυτό η κυπριακή κυβέρνηση αφήνει ανοιχτό τον φάκελο της προδοσίας της Κύπρου και συνεχίζει τις καταθέσεις από την περίοδο του 1963. Τότε (1963-64) που υπήρξαν καταγγελίες για ομαδικές εκτελέσεις Τουρκοκυπρίων στο χωριό Τόχνη (ανάμεσα στη Λεμεσό και τη Λάρνακα) και οι τάφοι τους βρέθηκαν πριν από δύο χρόνια. Τότε που εκτελέστηκαν Τουρκοκύπριοι στην Αθαλάσσα και στην περιοχή Παρισινού (έξω από τη Λευκωσία), τότε που παρακρατικές στρατιωτικές οργανώσεις, οι ίδιες που ετοίμαζαν το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, συνέλαβαν, όπως λέγεται, ένα πούλμαν με οκτώ τουρκοκύπριους αστυνομικούς και τους έθαψαν μαζί με το πούλμαν. Τότε, τέλος, που το 1967 στις «εκκαθαριστικές», όπως ονομάστηκαν, επιχειρήσεις του Νίκου Σαμψών με αυτοσχέδιες τεθωρακισμένες μπουλντόζες στην Κοφίνου σκότωσαν περί τους 30 Τουρκοκυπρίους, αλλά ο φάκελος έκλεισε τότε όπως όπως, με την ένδειξη «στρατιωτική επιχείρηση». Τώρα οι συγγενείς των αγνοουμένων ζητούν δικαίωση και ετοιμάζονται για μαζικές προσφυγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, προσκομίζοντας μάλιστα κα φωτογραφικά ντοκουμέντα. Αυτό που έχει σημασία με την ανακάλυψη των ομαδικών τάφων είναι ότι ο κατάλογος των αγνοουμένων άλλαξε για πρώτη φορά. Είναι μικρότερος κατά 94 Ελληνοκυπρίους και κατά 44 Τουρκοκυπρίους, τα λείψανα των οποίων λέγεται ότι έχουν ταυτοποιηθεί.

ΒΗΜΑ