«Αυτή η ελληνοτουρκική αψιμαχία με αντικείμενο ένα ακατοίκητο κομμάτι γης, έκτασης ίσως δύο οικοδομικών τετραγώνων, εμφανίζει στοιχεία κωμικής όπερας»

Οι σπασμωδικές ενέργειες της Ελλάδας στα Ίμια και η κοινοβουλευτική ρητορική που τις υποστήριξε, προετοίμασαν την ήττα της στην κρίση του 1996-μια «γελοία» διαφορά με πολλά στοιχεία «κωμικής όπερας»- σύμφωνα με τους Αμερικανούς, όπως αποκαλύπτουν τα απόρρητα αμερικανικά τηλεγραφήματα που φέρνουν στο φως ο Αθανάσιος Έλλις και ο Μιχάλης Ιγνατίου στο βιβλίο τους (κυκλοφορεί τη Δευτέρα). Πάντως, σύμφωνα με σειρά εγγράφων που παρουσιάζονται στο βιβλίο, στο τέλος οι Αμερικανοί κατάλαβαν ότι η Ελλάδα είχε δίκιο, αλλά η κρίση πλέον είχε τελειώσει.

Oι δύο έμπειροι ανταποκριτές στις ΗΠΑ, στο βιβλίο τους «΄Ιμια- Τα απόρρητα αμερικανικά τηλεγραφήματα» (Εκδ. Λιβάνη), σκιαγραφούν γνωστές και άγνωστες πτυχές της κρίσης του 1996, όταν Ελλάδα και Τουρκία παραλίγο να φθάσουν σε ένοπλη σύρραξη.

Η άκρως απόρρητη έκθεση την οποία συνέταξε λίγες μέρες μετά την κρίση, στις 2 Φεβρουαρίου του 1996 ο Αμερικανός αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Στρόουμπ Τάλμποτ είναι ένα από τα σημαντικότερα ντοκουμέντα του βιβλίου, καθώς η ερευνητική ομάδα πέτυχε τον αποχαρακτηρισμό του εγγράφου και κατόπιν εφέσεων την παράδοσή του χωρίς λογοκρισία. Ο Τάλμποτ εγκαλεί τον Κώστα Σημίτη, υποστηρίζοντας ότι «η υπόσχεσή του στη Βουλή να διατηρήσει τη σημαία στη θέση της αποδείχτηκε ενοχλητικό βάρος όταν υποχώρησε από τις θέσεις του», ενώ χαρακτηρίζει τον συμβιβασμό που επέβαλε ο Χόλμπρουκ ως ήττα της Ελλάδας.

Πιστεύει δε ότι η αποτροπή του ελληνοτουρκικού πολέμου οφείλεται στην αμερικανική επέμβαση και μόνο. «Πολλοί Έλληνες, ταπεινωμένοι επειδή ρεζιλεύτηκαν και από τη θεωρούμενη αμερικανική προτίμηση για την Τουρκία, αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους, αλλοδαπούς και εγχώριους. Οι εθνικιστές και άλλα στοιχεία και στις δύο χώρες απειλούν να προκαλέσουν ταραχή στα ύδατα γύρω από οποιοδήποτε από τα εκατό παρόμοια αμφισβητούμενα νησιά στο Αιγαίο», σημειώνει χαρακτηριστικά, ενώ προσθέτει: «Τα ακραία εθνικιστικά παιχνίδια του Τύπου και η φλογερή πολιτική ρητορική κατά τη διάρκεια και μετά την κρίση, περιορίζουν σε τέτοιο βαθμό τις δύο κυβερνήσεις, ώστε οποιοσδήποτε υπαινιγμός περί συμβιβασμού ή αναγνώρισης σφάλματος είναι αδύνατος».

Σκηνικό σύρραξης. Ο Τάλμποτ αναφέρει ότι οι εθνικιστές στην Ελλάδα θέλουν να χρησιμοποιήσουν τις ΗΠΑ ως «αποδιοπομπαίο τράγο» για την κρίση, γράφει, μάλιστα, ότι οι ελληνικές δυνάμεις «φαίνεται να κατέλαβαν τα Ίμια χωρίς την έγκριση του υπουργού Άμυνας Αρσένη, πόσω μάλλον του Σημίτη, και η επακόλουθη αμυντική πολιτική, αποτέλεσε αντικείμενο κακού συντονισμού στο πλαίσιο του υπουργικού συμβουλίου μέχρι τις λιγοστές τελευταίες ώρες».

Είναι πολλά και σημαντικά τα συμπεράσματα που συνάγονται από τα απόρρητα τηλεγραφήματα που αποκαλύπτουν οι Έλλις και Ιγνατίου (ανταποκριτές της «Καθημερινής», του Αnt1, του Έθνους και του Μega: Η Τουρκία δημιούργησε σκηνικό σύρραξης, εκμεταλλευόμενη την πολιτική αβεβαιότητα στην Ελλάδα.

Στην ελληνική πλευρά δεν υπήρξε αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, καθώς επικράτησαν οι προσωπικές έριδες και η καχυποψία. Μάλιστα, όπως αποκαλύπτεται, στο πλαίσιο τής βήμα προς βήμα προσέγγισης που επεδίωξε ο Κώστας Σημίτης (προέβλεπε αρχικά την παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης της διαφοράς γύρω από την κυριαρχία των Ιμίων), θα μπορούσαν να συζητηθούν και άλλες διαφορές, ακόμη και η υπό όρους αποστρατικοποίηση των Δωδεκανήσων, κάτι που σύμφωνα με αμερικανικό τηλεγράφημα είχε αναφέρει ο Θόδωρος Πάγκαλος στον Αμερικανό πρέσβη Τόμας Νάιλς. Συγκεκριμένα, σε τηλεγράφημα με ημερομηνία 7 Μαρτίου 1996, ο Τόμας Νάιλς είχε γράψει: «Ο υπουργός Εξωτερικών Θ. Πάγκαλος πρότεινε μέτρα για τη βελτίωση των σχέσεων με την Τουρκία...

Το σχόλιό του ότι, όταν το ζήτημα των Ιμίων λυθεί ικανοποιητικά, η Ελλάδα μπορεί να είναι διατεθειμένη να εξετάσει την αποστρατικοποίηση των νησιών κατά μήκος της τουρκικής ακτής, με αντάλλαγμα την ανάκληση του τουρκικού στρατού από το Αιγαίο, είναι ευπρόσδεκτο και ελπιδοφόρο».

Ελληνική κυριαρχία. Οι Αμερικανοί επέλεξαν την οδό της ουδετερότητας και των ίσων αποστάσεων σε ό,τι αφορούσε την κυριαρχία των Ιμίων. Ωστόσο, από σειρά εγγράφων προκύπτει ότι στην πορεία αντιλήφθηκαν πως η Ελλάδα είχε δίκιο. Όπως αναφέρεται σε ένα από τα τηλεγραφήματα, «ο Τούρκος πρέσβης στη Ρώμη είχε προειδοποιήσει την πρωθυπουργό Τσιλέρ πριν από την κρίση των Ιμίων, ότι η Ιταλία κατείχε έγγραφα τα οποία αποδείκνυαν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η νησίδα των Ιμίων ανήκε στα Δωδεκάνησα και ήταν επομένως αναμφισβήτητα ελληνική».

«Οι άνεμοι θα καταστρέψουν τη σημαία...» Το ακανθώδες ζήτημα της υποστολής της ελληνικής σημαίας στα Ίμια ο υπουργός Εξωτερικών Θόδωρος Πάγκαλος το είχε συζητήσει από την πρώτη στιγμή με τον Αμερικανό ομόλογό του Ουόρεν Κρίστοφερ, πριν εκείνος αφήσει τον Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ να κάνει τις σχετικές διαπραγματεύσεις.

Σύμφωνα με τα τηλεγραφήματα, ο Θ. Πάγκαλος του είπε ότι «η σημαία θα παραμείνει». Όταν ο Κρίστοφερ επέμεινε, ο ομόλογός του του απάντησε ότι «οι ισχυροί άνεμοι θα καταστρέψουν τη σημαία και η Ελλάδα δεν θα την αντικαταστήσει».

Όπως αναφερόταν στο τηλεγράφημα που εστάλη στις 2.42

τα ξημερώματα της 31ης Ιανουαρίου από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας, «Είπε ότι τα ελληνικά στρατεύματα στα Ίμια θα αποσύρονταν στις 31 Ιανουαρίου, αλλά η σημαία θα παρέμενε.

Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι ανέμενε πως οι ισχυροί άνεμοι θα κατέστρεφαν σύντομα τη σημαία και ότι η Ελλάδα δεν θα την αντικαθιστούσε»...

«Σαν σκυλιά που γρυλίζουν».
Χαρακτηριστική είναι η πρώτη αντίδραση της Ουάσιγκτον, λίγο μετά τις συναντήσεις που είχε ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα Τόμας Νάιλς με τον Θόδωρο Πάγκαλο και τον Γεράσιμο Αρσένη. Σε τηλεγράφημα που στέλνει ο Νάιλς στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ το βράδυ της 29ης Ιανουαρίου, αναφέρει: «Αυτή η ελλονοτουρκική αψιμαχία με αντικείμενο ένα ακατοίκητο κομμάτι γης, έκτασης ίσως δύο οικοδομικών τετραγώνων, εμφανίζει στοιχεία κωμικής όπερας... Είναι προφανές ότι θα προτιμούσαμε να μην εμπλακούμε στη διαφορά αυτή, αλλά από την πείρα μας γνωρίζουμε ότι ίσως να μην έχουμε αυτή την επιλογή. Επομένως, πιστεύω ότι πρέπει να εξετάσουμε το ιστορικό αρχείο στον βαθμό που το επιτρέπουν οι πληροφορίες μας, προκειμένου να καθορίσουμε το διεθνές καθεστώς των Ιμίων, καθώς είναι πιθανό σε κάποια στιγμή να χρειαστεί να πάρουμε θέση σχετικά με τα νόμιμα δικαιώματα στην υπόθεση αυτή». Άλλα τηλεγραφήματα που εστάλησαν στις 30 Ιανουαρίου, χαρακτήριζαν τη διαφορά «γελοία», ενώ σημείωναν ότι η επιθετικότητα που επέδειξαν οι δυο πλευρές τις έκανε να μοιάζουν με «σκυλιά που γρυλίζουν».

ΝΕΑ