Τουρκικές φαντασιώσεις περί «παγκόσμιας δύναμης»

Οι «γνώριμιοι» της Αγκυρας, ο πρώην Αμερικανός πρέσβης εκεί Μόρτον Απράμοβιτς και ο τουρκικής καταγωγής «ειδήμων» της χώρας Χένρι Μπάρκι ξεμπροστιάζουν την πολυπράγμονα και εις τα πάντα αναμιγνυομένη Τουρκία, και απομυθοποιούν την εκ μέρους της προβαλλόμενη εικόνα περί παγκόσμιας εμβέλειας της γεωγραφικής της σημασίας και επιρροής.

Οι κ. Αμπράμοβιτς και Μπάρκι, σ' ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο-ανάλυση της κατάστασης στην Τουρκία, που δημοσιεύεται στο τεύχος Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου του έγκυρου περιοδικού Foreing Affairs του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (CFR), μιλούν κατά τρόπο αποκαλυπτικό γι' αυτό που οι ίδιοι, αλλά και πολλοί άλλοι, εδώ, φαίνεται να πιστεύουν πως η Τουρκία εκστασιάζεται μέσα σε φαντασιώσεις μετεξέλιξής της σε παγκόσμια δύναμη. Το ενδιαφέρον επί του προκειμένου είναι πως οι δύο ειδήμονες της Τουρκίας και ανέκαθεν διακείμενοι φιλικά προς αυτήν, εμμέσως πλην σαφώς, επιρρίπτουν σοβαρές ευθύνες στην Ουάσιγκτον για τον υπερβάλλοντα ζήλο της γείτονος σε πλείστα όσα ζητήματα, για μερικά εκ των οποίων ουδένα λόγο ανάμιξης είχε, ενώ για άλλα πέτυχε λίγα στις διπλωματικές της προσπάθειες ή ερέθισε τους Δυτικούς με τη συμπεριφορά της.

Είναι αξιοσημείωτο πως οι απόψεις των Μπάρκι και Αμπράμοβιτς αντανακλούν εν πολλοίς και διαπιστώσεις Αμερικανών αξιωματούχων, οι οποίοι, αν και αποφεύγουν να μιλήσουν για αμερικανικές ευθύνες, φαίνεται πως αρχίζουν ν' αντιλαμβάνονται και να παραδέχονται -κάποιοι εξ αυτών- πως η Αγκυρα πλέον ενεργεί ολοένα και πιο αυτόνομα και ανεξέλεγκτα, για εξυπηρέτηση των δικών της στόχων, στην προσπάθεια τεμαχισμού ενός μεγάλου μέρους της γεωγραφικής επιρροής της.

«Εφικτό ή ανέφικτο...», λένε στην «Ε» οι Αμερικανοί αξιωματούχοι, «εκείνο που έχει σημασία, έστω και αν είναι εριστικό σε πολλές περιπτώσεις (σ.σ. τουρκορωσικά, ενέργειες Τουρκίας για South stream, Ισραήλ), είναι πως βγαίνει προς τα έξω η εικόνα ότι η Αγκυρα ελέγχει ένα μεγάλο κομμάτι της γεωπολιτικής πίτας...».

Ειρήσθω εκ παρόδω, πως κατά τους ίδιους θα 'πρεπε και η Ελλάδα να βγάλει εντονότερα προς τα έξω ανάλογη εικόνα επιρροής στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση, κατά τους Αμπράμοβιτς και Μπάρκι η Τουρκία παρά τις ποικίλες προσπάθειές της δεν έχει καταφέρει πολλά πράγματα στη Μέση Ανατολή, ενώ σε άλλες περιπτώσεις (Κίνα) υπαινίσσονται αλαζονεία και διπλή γλώσσα εκ μέρους της, γιατί -με τον τρόπο τους- λένε πως η Αγκυρα δεν μπορεί να μιλάει για γενοκτονίες άλλων τη στιγμή που έχει πλείστα στην πλάτη της. Στην ασκούμενη προς Ουάσιγκτον και Δυτικούς κριτική τους, οι δύο εμπειρογνώμονες εξηγούν πως εκείνοι και για την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων έχουν, πρακτικά, επιτρέψει στην Τουρκία την καλλιέργεια αυτών των φαντασιώσεων (σ.σ. αρκετοί το συμμερίζονται αυτό), προβλέποντας τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις από τα μεγαλεπήβολα σχέδια της Αγκυρας, η οποία -όπως σημειώνεται- λειτουργεί επί τη βάσει και είναι, προφανώς, δέσμια του ισλαμικού παρελθόντος της.

Για του λόγου το αληθές, και ίσως για να υπαινιχθούν ότι η Ουάσιγκτον έχει... «ξεμυαλίσει» την Αγκυρα, οι κ. Αμπράμοβιτς και Μπάρκι υπενθυμίζουν τα λεγόμενα της αρχηγού του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Χίλαρι Κλίντον, πως η Τουρκία «είναι μία από τις επτά ανερχόμενες δυνάμεις, με τις οποίες οι ΗΠΑ θα συνεργαστούν ενεργά για να επιλύσουν παγκόσμια προβλήματα». «Αλλά», προσθέτουν μάλλον ειρωνικά οι ίδιοι, «η Τουρκία δεν έχει γίνει μέχρι τώρα η παγκόσμια ή ακόμη η περιφερειακή δύναμη που ισχυρίζεται η κυβέρνησή της πως είναι», κι αυτή την εποχή «ως συνήθως, αποκαρδιωτικά εσωτερικά προβλήματα δαιμονίζουν την πρόοδο της Τουρκίας».

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, όπως παρατηρείται, η τουρκική κυβέρνηση «διατρέχει τον κίνδυνο να αποτύχει επικίνδυνα από υπερβάλλοντα ζήλο». Ενώ, προστίθεται, «μερικοί, επίσης, φοβούνται πως οι ηγέτες της Τουρκίας μπορεί να πάψουν να είναι σε θέση να ξεχωρίζουν τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής της χώρας από τις δικές τους πολιτιστικές (και ίσως θρησκευτικές) ευαισθησίες». Και, επί του προκειμένου, υποστηρίζεται πως «οι Ερντογάν και Νταβούτογλου (ΥΠΕΞ Τουρκίας) μερικές φορές φαίνεται να αντιτίθενται», κατά τρόπο που να γεννάται το ερώτημα για το «αν (οι δύο αυτοί άνδρες) ελπίζουν να συμμετάσχουν στην παγκόσμια πολιτική (σκηνή) ως επαγγελματίες μιας ρεαλπολιτίκ ή ως εκπρόσωποι μιας ισλαμικής κουλτούρας».

«Η Τουρκία», επαναλαμβάνουν, «έχει γίνει μια πιο σύνθετη χώρα απ' αυτή που ήταν (σ.σ. εννοούν διασπαρμένα κέντρα εξουσίας και αλλαγή στη δυναμική των σχέσεων πολιτικών και στρατού, με πολύ λιγότερες πιθανότητες ανατροπής των πρώτων από τον δεύτερο)», και επισημαίνουν πως «η Ουάσιγκτον δεν θα πρέπει να υποθέτει πως την ξέρει». Επιπλέον, δε, «η ακατάπαυστη ρητορική για τη "στρατηγική" εγγύτητα μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ δεν μπορεί να υποκαταστήσει (σ.σ. την ύπαρξη ή ανυπαρξία) μιας χειροπιαστής πολιτικής».

«Η Ουάσιγκτον και οι περισσότερες άλλες κυβερνήσεις είχαν πάντα την τάση να αγνοούν τα μακροπρόθεσμα ζητήματα και να δίνουν προσοχή στα άμεσα», και, υπό μορφή κριτικής, αναφέρεται ως παράδειγμα πως η προσέγγιση Τουρκίας και Αρμενίας ως «γεύση της ημέρας» εξυπηρετεί πρωτίστως τον πρόεδρο Ομπάμα στη «διαχείριση» των Αρμενίων της Αμερικής (σ.σ. όπως έχει γράψει η «Ε», οι δύο αναλυτές υποστηρίζουν πως το Αρμενικό, παρά ταύτα, θα επανέλθει δριμύτερο στο Κογκρέσο τη νέα χρονιά).

Περαιτέρω, αναφέρεται πως «αυξανόμενα πολωμένες απόψεις για την ηγεσία του κυβερνώντος κόμματος (ΑΚΡ) έχουν υπονομεύσει την ικανότητα της κυβέρνησης (Ερντογάν) να ξεκινήσει βαθιά πολιτική αλλαγή» και προστίθεται πως «μερικοί ακόμη και από τους παραδοσιακούς υποστηρικτές του ΑΚΡ έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται για το αν το κόμμα (του) θα υλοποιήσει τους στόχους του, συμπεριλαμβανομένου και εκείνου για εισδοχή της Τουρκίας στην Ε.Ε.».

Επ' αυτού, υπάρχουν δύο έντονα διαιρεμένα στρατόπεδα και πολλά μπορούν να υποστηριχθούν εκατέρωθεν, αλλά «η πραγματικότητα της τουρκικής πολιτικής είναι περισσότερο σύνθετη», και «το βασικό ερώτημα είναι κατά πόσο το ΑΚΡ θα μπορέσει να αποφύγει την οπισθοδρόμηση, λόγω του ισλαμικού παρελθόντος του και των πνευματικά συντηρητικών τάσεων της εκλογικής του βάσης».

Διαφορετικά και άνευ επιτυχών μεταρρυθμίσεων, η Τουρκία «θα εξακολουθήσει να είναι απλώς μια φιλοδοξούσα για μεγαλεία χώρα».

dpdimas@hotmail.com
Του Δ. Π. ΔΗΜΑ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ