ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΗΣ

ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ, ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΩΝ, ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΩΝ «ΕΡΓΑΤΟΠΑΤΕΡΩΝ». ΣΕ ΑΥΤΟ, ΟΙ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΕΣ ΕΚΛΕΓΟΝΤΑΙ ΜΟΛΙΣ ΑΠΟ ΤΟ 28% ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΥΝ ΔΡΑΣΗ ΜΕ ΓΝΩΜΟΝΑ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΦΙΛΟΔΟΞΙΑ ΤΟΥΣ. ΣΤΑ «ΘΑΥΜΑΤΑ» ΤΟΥ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΕΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΤΑ «ΣΩΜΑΤΕΙΑ-ΣΦΡΑΓΙΔΑ» ΑΛΛΑ ΚΑΙ Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΣΥΖΥΓΟΥ ΜΕΓΑΛΟΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΗ, ΠΟΥ ΕΠΑΙΡΝΕ ΕΡΓΟΛΑΒΙΑ ΤΙΣ ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ

«Μπορεί τα συνδικάτα να πέταξαν την τραγιάσκα» να επιχειρούν ανανέωση και να επιδιώκουν να προσαρμοστούν στις νέες ανάγκες της εργασίας, ωστόσο, παρά τις προσπάθειες, οι ηγεσίες των συνδικάτων δεν εμπνέουν και εξακολουθούν να είναι αποξενωμένες από τη βάση, εισπράττοντας τη δυσαρέσκεια των εργαζομένων με την αποχή τους στις εκλογικές διαδικασίες ανάδειξης των προεδρείων.

Όπως λέει και η παροιμία, «το ψάρι βρομάει από το κεφάλι», και για την κρίση που περνά σήμερα ο συνδικαλισμός στη χώρα μας κύρια ευθύνη φέρουν οι ηγεσίες των συνδικάτων, οι οποίες παραμένουν μακριά από τα καθημερινά προβλήματα της εργασίας. Οι περισσότεροι δεν έχουν εργαστεί εδώ και 15 χρόνια κάνοντας χρήση της συνδικαλιστικής άδειας, ενώ ο μέσος όρος ηλικίας των μελών των προεδρείων ξεπερνά τα 50 χρόνια!

Δεν είναι τυχαίο ότι η «ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας», όπως κομψά άρχισε να μεταφράζεται το «ψαλίδισμα» των εργασιακών δικαιωμάτων, έγινε με την ανοχή των συνδικάτων. Το θολό εργασιακό τοπίο που διαμορφώνουν οι ολοένα και πιο απαιτητικοί εργοδοτικοί φορείς αδυνατούν να αναχαιτίσουν με τη δράση τους τόσο η ΓΣΕΕ όσο και η ΑΔΕΔΥ. Είναι χαρακτηριστικό ότι εργαζόμενοι με ευέλικτες μορφές απασχόλησης, όπως οι «ντελιβεράδες», οι καθαρίστριες στο Δημόσιο, οι τηλεργαζόμενοι, οι συμβασιούχοι των 550 ευρώ, οι «ενοικιαζόμενοι υπάλληλοι» που απασχολούνται κυρίως σε τράπεζες και εταιρείες «εποχικά», οι εργαζόμενοι με «μπλοκάκι», οι νέοι εργαζόμενοι στα γνωστά stages των υπουργείων και των ταμείων, συγκροτούν πλέον συλλόγους και σωματεία που δεν σχετίζονται με τις δύο κορυφαίες συνδικαλιστικές οργανώσεις.


3.710 συνδικαλιστικές οργανώσεις λειτουργούν στην Ελλάδα, ενώ αντιστοιχεί 1 συνδικάτο για κάθε 750 εργαζόμενους! Παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει αναλογική εκπροσώπηση στα συνδικαλιστικά όργανα, αφού μόλις το 28% των εργαζομένων συμμετέχει έστω και στην εκλογή των προεδρείων.
Το νέο τοπίο της απασχόλησης και οι ευέλικτες μορφές της αυξάνονται και πληθαίνουν διαρκώς τα τελευταία χρόνια, χωρίς τα συνδικάτα να μπορούν να παρακολουθήσουν τις αλλαγές αυτές. Εκτιμάται ότι πάνω από 300.000 εργαζόμενοι θα απασχοληθούν φέτος σε ευέλικτες μορφές εργασίας έναντι 275.000 το 2008. Επίσης, σύμφωνα με στοιχεία του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης (εκ περιτροπής και μερική απασχόληση, συμβάσεις έργου και παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών) το 2008 αυξήθηκαν κατά 21,3% σε σχέση με το 2007. Από τους «μπλόκερς», όπως συνηθίζουν να αυτοσαρκάζονται πολλοί νεαρής ηλικίας απασχολούμενοι με τέτοιου είδους συμβάσεις, σύμφωνα με συνδικαλιστικές εκτιμήσεις, τουλάχιστον το 1/3 απασχολείται στο Δημόσιο, στον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα, στις ΔΕΚΟ, στις τράπεζες και στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Μάλιστα, ακόμη και η ίδια ΓΣΕΕ κάνει χρήση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, καθώς το κτίριό της στην Πατησίων καθαρίζει ιδιωτικό συνεργείο καθαρισμού, ενώ τον καθαρισμό μεγάλου κρατικού οργανισμού είχε αναλάβει παλαιότερα εταιρεία που ανήκε σε σύζυγο συνδικαλιστή και «χτυπούσε» όλες τις δουλειές στο Δημόσιο!

Σπύρος Παπασπύρου, πρόεδρος ΑΔΕΔΥ
Οι συνδικαλιστικές παρατάξεις δρουν ως προμετωπίδα των κομμάτων που εκπροσωπούν και ακολουθούν τις πρακτικές τους. «Οι ηγεσίες των συνδικάτων θέλουν να συνδιοικούν είτε με το ένα κόμμα είτε με το άλλο», λένε άνθρωποι που γνωρίζουν καλά τα συνδικαλιστικά παρασκήνια. Όποτε, μάλιστα, κάποιο σωματείο πήγε αντίθετα στο ρεύμα το παρέκαμπταν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι εκλογές στην ΠΟΣΠΕΡΤ. Όταν χάθηκε η πλειοψηφία, που κατείχαν από κοινού ΠΑΣΚΕ και ΔΑΚΕ, ιδρύθηκε νέο σωματείο, η ΟΜΕ ΕΡΤ.

Συνδικαλισμός μόνο στις δημόσιες υπηρεσίες
Από πού αντλούν, όμως, τη δύναμή τους τα συνδικάτα; Κυρίως από το Δημόσιο Τομέα. Αντίθετα, στις μικρές επιχειρήσεις, που αποτελούν και το 97% του συνόλου των επιχειρήσεων στη χώρα μας, απουσιάζουν. Αλλά και στις μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις η επιρροή τους διαρκώς μειώνεται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι τράπεζες. Όταν προκηρύσσεται απεργία στον τραπεζικό χώρο, οι μεγάλες κρατικές τράπεζες (Εθνική, Αγροτική) απεργούν κανονικά, αλλά τα υποκαταστήματα όλων των ιδιωτικών τραπεζών είναι ανοιχτά και λειτουργούν, επίσης, κανονικά…

Στη διεθνή συγκριτική ανάλυση για τις δομές και τις λειτουργίες του συνδικαλισμού, ο ελληνικός μοιάζει με «εξαίρεση». Παρά τη μείωση της πυκνότητας και την ισχνή παρουσία σε αρκετούς κλάδους, στην Ελλάδα παρατηρείται και αναπαράγεται μοναδικός οργανωτικός κατακερματισμός. Ενώ διεθνώς οι εξελίξεις στις αγορές εργασίας και στα συστήματα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, αλλά και οι σχεδιασμοί των συνδικαλιστικών συνομοσπονδιών, διαμορφώνουν ισχυρές τάσεις αναδιαρθρώσεων και συγχωνεύσεων των ίδιων των συνδικαλιστικών οργανώσεων, το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα διασπάται όσο πάει και περισσότερο, εξυπηρετώντας ατομικά συμφέροντα και προσωπικές φιλοδοξίες.

Ένα συνδικάτο ανά 750 υπαλλήλους!

Γιάννης Παναγόπουλος, πρόεδρος ΓΣΕΕ
Στην Ελλάδα ο κατακερματισμός μορφοποιείται σε πλέον των εβδομήντα ομοσπονδιών –τείνουν να πληθύνονται ακόμη και σε κλάδους που σχεδόν εξαφανίζονται, π.χ., στην καπνεργασία–, με 5.500 μέλη κατά μέσο όρο. Με περί τα 2.200 σωματεία, 150 μελών κατά μέσο όρο, και ιεραρχικές δομές στη μήτρα της οικονομίας του 1950 και του 1970, με διαρκή την άνιση ανάπτυξη μεταξύ ΔΕΚΟ (νυν και πρώην) και Ιδιωτικού Τομέα. Στο βιβλίο-μελέτη του κ. Γ. Κουζή Τα Χαρακτηριστικά του Συνδικαλιστικού Κινήματος, οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: εκτός από τις δύο τριτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις (ΓΣEE και AΔEΔY), στον Ιδιωτικό Τομέα και τις Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμούς τα 472.304 μέλη που ψήφισαν για το 33ο Συνέδριο της ΓΣEE αντιπροσωπεύονται μέσω 74 ομοσπονδιών, 83 εργατικών κέντρων και 2.245 πρωτοβάθμιων σωματείων!

Ακόμα και η ΓΣΕΕ επιλέγει τις «ευέλικτες μορφές εργασίας», αναθέτοντας σε ιδιωτικό συνεργείο καθαρισμού το κτίριο της Πατησίων...
Aντιστοίχως, οι 289.469 δημόσιοι υπάλληλοι, μέλη της AΔEΔY, αντιπροσωπεύονται μέσω 46 ομοσπονδιών και 1.260 πρωτοβάθμιων συλλόγων. Σύνολο συνδικάτων: 3.710… Με απλά μαθηματικά, σε κάθε 750 μισθωτούς στην Ελλάδα αντιστοιχεί και ένα συνδικάτο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, οι μισθωτοί ανέρχονται σε 2.784.761 και αποτελούν το 63,6% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας. (Tο υπόλοιπο 22,08% είναι αυτοαπασχολούμενοι, το 8,04% εργοδότες και το 6,3% συμβοηθούντα μέλη.) Από τα 2,7 εκατομμύρια μισθωτών, συνδικαλίζεται μόνο το 28%. Tο ποσοστό, γνωστό και ως «δείκτης συνδικαλιστικής πυκνότητας», προκύπτει από τον αριθμό των μελών που μετέχουν στις εκλογές για την ανάδειξη εκπροσώπων στα σωματεία και καταβάλλουν κανονικά τις συνδρομές τους. Δηλαδή, οι 3.710 οργανώσεις αντιπροσωπεύουν κυρίως 739.629 εργαζόμενους. Στην πραγματικότητα, το ποσοστό αυτών που μετέχει ενεργά και δεν συμμετέχει απλώς σε εκλογικές διαδικασίες είναι μικρότερο του 28% και οι εργαζόμενοι που έχουν μια σχετικά πιο ενεργή σχέση με τα σωματεία δεν ξεπερνούν τους 500.000. Μάλιστα, την τελευταία εικοσαετία η συνδικαλιστική πυκνότητα των μισθωτών με συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου μειώνεται θεαματικά: Από 43,3% το 1986 σε 23,5% το 1998, και 15% το 2007. Αντίθετα, υψηλή εμφανίζεται η συμμετοχή στους εργαζόμενους στο Δημόσιο. Από 26,9% το 1983, στο 51,3% το 1992, σε 49,4% το 1998 και στο 42% το 2007.

Το σημαντικότερο όμως πρόβλημα εντοπίζεται αλλού: Tο 97% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι μικρομεσαίες και απασχολεί μέχρι 20 εργαζόμενους. Όμως το προσωπικό των επιχειρήσεων αυτών δεν έχει τη δυνατότητα να συστήσει σωματείο, βάσει της νομικής μορφής του σωματείου που διέπεται από τις διατάξεις του αστικού κώδικα, σύμφωνα με τις οποίες για τη δημιουργία σωματείου απαιτούνται 21 μέλη. Με αυτό τον περιορισμό αποκλείονται από τη δυνατότητα άμεσης εκπροσώπησης. Το δυσανάλογο μέγεθος των 3.710 συνδικαλιστικών οργανώσεων σε σχέση με τα μέλη που εκπροσωπούν απαρτίζουν οι εξής οργανώσεις: 74 ομοσπονδίες και 84 εργατοϋπαλληλικά κέντρα που ανήκουν στη δύναμη της ΓΣEE, καθώς και 2.425 πρωτοβάθμια σωματεία (ομοιοεπαγγελματικά ή σε επιχειρήσεις με περισσότερους από 21 εργαζόμενους). Αυτός ο οργανωτικός πολυκερματισμός συμπληρώνεται με 46 ομοσπονδίες στο χώρο της Δημόσιας Διοίκησης, Υγείας και Εκπαίδευσης, στις οποίες είναι μέλη 1.190 πρωτοβάθμια σωματεία.

Πώς χρηματοδοτούνται τα συνδικάτα
Ο τρόπος χρηματοδότησης των εργατικών συνδικάτων είναι ακόμα μια… πονεμένη ιστορία του συνδικαλιστικού κινήματος στη χώρα μας. Διάφοροι «εργατοπατέρες», που συμμετείχαν σε ένα κύκλωμα διαπλοκής με κυβερνήσεις και κομματικούς σχηματισμούς, είχαν ανακαλύψει τις δικές τους… «off shore» εταιρείες στη σύσταση ανενεργών συνδικαλιστικών φορέων, των περίφημων «σωματείων-σφραγίδα». Μέσω αυτών, τα οποία δεν διέθεταν μέλη παρά μόνο μία… σφραγίδα, οι «συνδικαλιστές» απολάμβαναν την κρατική χρηματοδότηση μέσω της Εργατικής Εστίας. Ακόμα και σήμερα, παρά τις προσπάθειες ξεριζώματος αυτών των συνδικάτων-«μαϊμού», ο… θεσμός παραμένει. Η διατήρηση του καθεστώτος αυτού αποτελεί βασικό παράγοντα εξάρτησης του συνδικαλιστικού κινήματος από την κρατική εξουσία, αφού συχνά στο παρελθόν τα συνδικάτα υπήρξαν εξαρτώμενα από τις διαθέσεις της όταν αυτή ενισχύει, περιορίζει ή και απειλεί να καταργήσει τη σχετική χρηματοδότηση. Παράλληλα, οι συνδικαλιστικοί φορείς συμμετέχουν σε προγράμματα κατάρτισης, τα οποία χρηματοδοτούνται μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Από τους εργάτες ξύλου του 19ου αιώνα στην παντοδύναμη ΓΣΕΕ
Το συνδικαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα ακολούθησε ιστορικά την καθυστερημένη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στην Ελλάδα σε σχέση με την αναπτυγμένη βιομηχανικά Ευρώπη. Στην Ελλάδα το πρώτο συνδικάτο δημιουργείται το 1879 από τους εργάτες ξύλου των ναυπηγείων της Σύρου και εκεί πραγματοποιείται η πρώτη απεργία, ενώ ακολούθησαν απεργίες στον Βόλο, στον Πειραιά, στο Λαύριο. Το 1914 αναγνωρίζεται το δικαίωμα σύστασης σωματείων, νομική μορφή με την οποία εμφανίζονται τα συνδικάτα μέχρι και σήμερα, ενώ τον Οκτώβριο του 1918 ιδρύεται η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ).

Απόπειρες ελέγχου των συνδικάτων από την κρατική εξουσία σημειώνονταν κάθε φορά που υπήρχε πολιτική αναταραχή στη χώρα: Στις περιόδους δικτατοριών, στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, στον Εμφύλιο και στα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι στη μεταπολιτευτική περίοδο και στα χρόνια της «σταθερής Δημοκρατίας» δεν εντοπίζονται σοβαρά κρούσματα ποδηγέτησης. Η ενηλικίωση των ελληνικών συνδικάτων ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Το 1982, με το Νόμο 1264, «για τον εκδημοκρατισμό του Συνδικαλιστικού Κινήματος και την κατοχύρωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών των εργαζομένων», εκκαθαρίζονται τα συνδικαλιστικά μητρώα. Η μεγάλη κρίση θα ξεσπάσει το 1985, όταν για πρώτη φορά η συνδικαλιστική παράταξη του ΠΑΣΟΚ, η ΠΑΣΚΕ, έρχεται σε αντίθεση με την εισοδηματική πολιτική της κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου, με αποτέλεσμα πολλά μέλη της ΠΑΣΚΕ να διαγραφούν. Παράλληλα, από τη διάσπαση της ΠΑΣΚΕ δημιουργείται η ΣΣΕΚ, η οποία θα αποτελέσει για χρόνια ένα από τα ισχυρότερα αριστερά άλλοθι του τότε κυβερνώντος κόμματος.

Έκτοτε οι συνδικαλιστικές οργανώσεις αποκτούν μεγάλη επιρροή και ιδιαίτερο βάρος στο εσωτερικό των μεγάλων κομμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ το 1996 ο ρόλος των συνδικαλιστών της ΠΑΣΚΕ ήταν καθοριστικός για την άνοδο του Κώστα Σημίτη, καθώς τότε όλοι οι συνδικαλιστές της ΠΑΣΚΕ που είχαν ως σημείο αναφοράς τον Γιώργο Γεννηματά στήριξαν τον Σημίτη για πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ. Εξίσου καθοριστικός ήταν και ο ρόλος των συνδικαλιστών της ΠΑΣΚΕ υπέρ του Γιώργου Παπανδρέου στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ το 2007. Ο πρώην πρόεδρος της ΓΣΕΕ Χρήστος Πολυζωγόπουλος και μια μεγάλη ομάδα συνδικαλιστών τους οποίους επηρέαζε είχε ταχθεί υπέρ της υποψηφιότητας του κ. Παπανδρέου.

Το 1985 ιδρύεται η ΔΑΚΕ, η συνδικαλιστική παράταξη που πρόσκειται στη ΝΔ, με την παρότρυνση του τότε προέδρου της Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Ο πρώην πρωθυπουργός είχε διαβλέψει ότι για να διεισδύσει η Νέα Δημοκρατία στους εργαζόμενους, θα πρέπει να αποκτήσει ενιαία συνδικαλιστική εκπροσώπηση στους χώρους εργασίας που έως τότε ήταν κατακερματισμένη. Ωστόσο, η ΔΑΚΕ έρχεται σε σύγκρουση το 1992 με τον τότε πρωθυπουργό για το θέμα της ιδιωτικοποίησης του ΟΤΕ, γεγονός που αποτέλεσε και την αιτία για την πτώση της κυβέρνησης της ΝΔ.

Η συνδικαλιστική παράταξη του ΚΚΕ, το ΠΑΜΕ, έχει μετατραπεί σχεδόν σε μια δεύτερη ΓΣEE, ακολουθώντας το γνωστό μότο «η πολιτική του ΠΑΜΕ και οι άλλοι», ενώ η συνδικαλιστική παράταξη του Συνασπισμού προσπαθεί ακροβατήσει ανάμεσα στην ΠΑΣΚΕ και στο ΠΑΜΕ.

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΡΥΣΙΚΟΥ