YΕΜΕΝΗ.«Μήλον της Εριδος» για περιφερειακές και ιμπεριαλιστικές δυνάμεις

Η θέση της Υεμένης στη στρατηγική περιοχή της Ερυθράς και της Αραβικής Θάλασσας Διευρύνεται το μέτωπο των συγκρούσεων που μαίνονται εδώ και μήνες στη βόρεια Υεμένη, μετά την είσοδο σιιτών ενόπλων Χούθι στο σαουδαραβικό έδαφος, κατά την οποία καταλήφθηκε ένας μεθοριακός ορεινός όγκος, σκοτώθηκε ένας Σαουδάραβας αξιωματικός και τραυματίστηκαν 11 στρατιώτες. Αμεση ήταν η αντίδραση του σαουδαραβικού στρατού. Σαουδαραβικά μαχητικά βομβάρδισαν θέσεις των ενόπλων (κατά το Ριάντ εντός σαουδαραβικού εδάφους, κατά τους Χούθι εντός υεμενίτικου εδάφους) και μεγάλος αριθμός στρατιωτών, αλλά και ειδικών δυνάμεων σπεύδει, πλέον, να αναπτυχθεί κατά μήκος των συνόρων.

Εκτός από το ανυπολόγιστο ανθρωπιστικό της κόστος (εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένοι άμαχοι εντός και εκτός Υεμένης, χωριά και πόλεις αποκλεισμένα από κάθε ανθρωπιστική βοήθεια επί πολλές βδομάδες, χιλιάδες άμαχοι νεκροί ή πεινασμένοι), η αντιπαράθεση μεταξύ των σιιτών ενόπλων της φυλής Χούθι και των υεμενίτικων κυβερνητικών στρατευμάτων είχε εξαρχής όλες εκείνες τις προϋποθέσεις για να εξελιχθεί σε μια σοβαρή περιφερειακή σύρραξη. Ηταν ξεκάθαρο, για όσους γνωρίζουν την περιοχή και το ταραγμένο παρελθόν της, ότι επρόκειτο για μια σύγκρουση που εκτείνεται, επί της ουσίας, πολύ πέραν των συνόρων της Υεμένης και στην οποία οι εμπλεκόμενοι είναι περισσότεροι από τις δύο πλευρές που πολεμούν στο πεδίο των μαχών.

Μικρό ιστορικό
Η αντιπαράθεση με τη φυλή Χούθι έχει τις ρίζες της στο 2004. Οι Χούθι ανήκουν στο σιιτικό μετριοπαθές κλάδο των Ζάιντι, που ήταν επικεφαλής του χαλιφάτου που έλεγχε την Υεμένη επί αιώνες, μέχρι το 1962. Τότε, δημιουργήθηκαν δύο κράτη: της βόρειας Υεμένης με έντονες ισλαμιστικές επιρροές και κυριαρχία του συστήματος των φυλών και της νότιας Λαϊκής Δημοκρατίας της Υεμένης, η οποία προχώρησε σε κρατικοποιήσεις, ενώ διαδραμάτισε ρόλο στη στήριξη λαϊκών κινημάτων και εξεγέρσεων στην αραβική περιοχή.

Στο πλευρό της βόρειας Υεμένης, εξαρχής, βρέθηκαν οι ΗΠΑ, αλλά και η Σαουδική Αραβία, η οποία διά μέσου στρατιωτικών αναμετρήσεων το 1969 και το 1973, αποδυνάμωσαν τη Λαϊκή Δημοκρατία της Υεμένης. Ενώ βρίσκονταν σε εξέλιξη οι ανατροπές στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες (βασικό της στήριγμα), οι δύο χώρες επανενώθηκαν το 1990. Η κυριαρχία, ουσιαστικά, του αντιδραστικού βόρειου κατεστημένου στους μηχανισμούς της «κοινής» διακυβέρνησης, που χαρακτηρίστηκε από διώξεις κατά των σοσιαλιστικών δυνάμεων του νότου, οδήγησε σε εμφύλια σύρραξη το 1994, που επίσης έληξε νικηφόρα για τις δυνάμεις του τότε, όπως και σήμερα, Προέδρου Σάλεχ, που βρίσκεται στην εξουσία αδιαλείπτως από το 1978, οπότε και την κατέλαβε με πραξικόπημα στο βόρειο, τότε, τμήμα της Υεμένης. Σε αυτόν τον ανηλεή κατατρεγμό και την περιθωριοποίηση όλου του ανθρωπίνου δυναμικού, σε όλους τους τομείς, της πρώην Λαϊκής Δημοκρατίας, εδρεύει και η έντονη δυσφορία του πληθυσμού στο νότο, ο οποίος από το 2006, μέχρι σήμερα, διαδηλώνει ολοένα και μαζικότερα, ζητώντας, αρχικώς, ίσα δικαιώματα, και προσφάτως ανεξαρτησία.

Οι Χούθι συμμετείχαν, εξαρχής, τόσο στον πολιτικό κατατρεγμό κάθε προοδευτικής δύναμης στο νότο, όσο και στην πολιτική ζωή της Υεμένης, υπό τον Σάλεχ, με κόμμα και οργανώσεις. Από τα τέλη της δεκαετίας του '90, όμως, κατήγγειλαν εντεινόμενες διακρίσεις και οικονομική παραμέληση της μειονότητάς τους, που αποτελεί κατά πλειοψηφία τον πληθυσμό του βορρά. Η δυσαρέσκεια αυτή ξέσπασε με αφορμή τη δολοφονία του επικεφαλής τους Χουσεΐν αλ Χούθι το 2004 και έδωσε το έναυσμα για το ξέσπασμα της ένοπλης αντιπαράθεσης με τα κυβερνητικά στρατεύματα, που, με μικροδιαλείμματα, συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Τώρα, πλέον, οι Χούθι, που έχουν υιοθετήσει πολύ πιο «σκληρές» θρησκευτικές θέσεις, δηλώνουν ότι πολεμούν για την επιστροφή του χαλιφάτου των Ζάιντι στην εξουσία και την εφαρμογή ισλαμικού νόμου.

Το σημερινό σκηνικό
Η κυβέρνηση του Προέδρου Σάλεχ κατηγόρησε ανοιχτά την Τεχεράνη ότι υποστηρίζει τους Χούθι, επιδιώκοντας αποσταθεροποίηση της Υεμένης, μιας χώρας που, αν και παλαιότερα λόγω του πλούτου της χαρακτηριζόταν «ευδαίμων Αραβία», σήμερα είναι η πιο φτωχή χώρα του αραβικού κόσμου, με την ανεργία πάνω από 40% και την πλειοψηφία του πληθυσμού της να επιβιώνει με λιγότερο από 2 δολάρια τη μέρα. Η Τεχεράνη δεν κρύβει τη συμπάθειά της για τους ενόπλους Χούθι, παρά τα πολύ διαφορετικά θρησκευτικά σιιτικά δόγματα. Εντούτοις, δεν υπάρχει καμία απόδειξη έμπρακτης βοήθειας.

Αντίθετα, φαίνεται να επιβεβαιώνεται η στοίχιση των γειτονικών ηγεσιών στο πλευρό της υεμενίτικης κυβέρνησης. Στις αρχές Οκτώβρη ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών, συνοδευόμενος από τον επικεφαλής των αιγυπτιακών μυστικών υπηρεσιών, μετέβη στο Ριάντ και συζήτησε με τη σαουδαραβική ηγεσία «τρόπους ενίσχυσης του Προέδρου Σάλεχ». Σύμφωνα με το αμερικανικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Ερευνών «Στράτφορ», ο Αχμαντ Αμπούλ Γκάιτ έθεσε δύο άξονες υποστήριξης: Την πραγματοποίηση αεροπορικών επιδρομών στις θέσεις των Χούθι (ακόμη και από ξένες δυνάμεις, π.χ. τις σαουδαραβικές όπως έγινε στα μέσα της βδομάδας), τη χορήγηση μεγαλύτερης οικονομικής βοήθειας προς την κυβέρνηση της Υεμένης από τις ΗΠΑ (κάτι που επίσης έγινε πριν από 24ωρα όταν η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών ανακοίνωνε βοήθεια 76 εκατομμυρίων δολαρίων προς τη Σάνα'α).

Πάντα, σύμφωνα με το «Στράτφορ», το Ριάντ έχει πράξει πολλά ακόμη. Εκτός από διαρκή οικονομική στήριξη προς την κυβέρνηση Σάλεχ, έχει παράσχει και στρατιωτική στήριξη, αλλά και οικονομικά κίνητρα στις σιιτικές φυλές Μουράντ, Χασίντ, Ναχμ, στη βόρεια Υεμένη, προκειμένου να συμπράξουν με τα κυβερνητικά στρατεύματα.

Γιατί τόσο ενδιαφέρον;
Μια ματιά στο χάρτη βοηθά πολύ να αντιληφθεί κανείς γιατί, τελικά, οι εξελίξεις στην Υεμένη είναι τόσο σημαντικές τόσο για τις περιφερειακές, όσο και για τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Καταρχάς, όσον αφορά στη γείτονα Σ. Αραβία, τα πράγματα είναι οφθαλμοφανή. Στο βασίλειο υπάρχει σιιτική μειονότητα, που είναι συγκεντρωμένη στις νοτιοδυτικές επαρχίες Ναζράν και Τζιζάν, και καταγγέλλει διαρκείς παραβιάσεις των δικαιωμάτων της. Οι προαναφερόμενες επαρχίες βρίσκονται αρκετά κοντά στα σύνορα με την Υεμένη και σε αυτές εντοπίζονται μερικά από τα πλουσιότερα πετρελαϊκά κοιτάσματα της χώρας! Είναι, επίσης, γνωστή η «κόντρα» Ριάντ και Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν για επιρροή στο μουσουλμανικό κόσμο.

Οσον αφορά στην Αίγυπτο, επίσης, είναι προφανής η κατάσταση. Ενας από τους λόγους που το Κάιρο διατηρεί ηγετική θέση στον αραβικό κόσμο και διεκδικούν τη συμμαχία του οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις είναι ότι ελέγχει τη διώρυγα του Σουέζ και μεγάλο κομμάτι της Ερυθράς Θάλασσας, δηλαδή τη σημαντικότερη εμπορική και ενεργειακή δίοδο ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή, ανάμεσα σε Ευρώπη, Αφρική και χώρες του Κόλπου και νοτιοανατολική Ασία.

Σε αυτές τις δύο εξαιρετικής σημασίας γεωστρατηγικές παραμέτρους θα πρέπει να συνυπολογίσει κανείς το λιμάνι του Αντεν, στη νότια Υεμένη. Η πρώην πρωτεύουσα της Λαϊκής Δημοκρατίας υπήρξε ιστορικά εξαιρετικά σημαντικό μετακομιστικό κέντρο, ήδη, από την περίοδο της βρετανικής αποικιοκρατίας με «ακτίνα» όλες τις χώρες του Κόλπου και τη νοτιοανατολική Ασία.

Από τα παραπάνω στοιχεία, εξηγείται και το μεγάλο ενδιαφέρον του αμερικανικού ιμπεριαλισμού για την Υεμένη. Αμερικανοί αναλυτές έθεταν τη χώρα της αραβικής χερσονήσου ως «τρίτη στη σειρά στον κατάλογο των προτεραιοτήτων της προεδρίας Ομπάμα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας», καθώς η «αλ Κάιντα» δρα στη χώρα αξιοποιώντας το πρόσφορο έδαφος του ακραίου ισλαμισμού που ο Πρόεδρος Σάλεχ και οι σύμμαχοί του σε Ριάντ και Ουάσιγκτον καλλιέργησαν για να ισοπεδώσουν τη Λαϊκή Δημοκρατία του νότου. Αν δεν υπάρξει ηρεμία στην Υεμένη, επισημαίνουν οι ίδιοι αναλυτές, ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης της γειτονικής Σ. Αραβίας, αλλά και άλλων χωρών του Κόλπου είναι μεγάλος, με συνέπειες απρόβλεπτες για ολόκληρη την, γεωστρατηγικά και ενεργειακά, πολύτιμη περιοχή της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου.

Ασχέτως της νέας τακτικής Ομπάμα με στόχο ένα «καλύτερο πρόσωπο» προς τον αραβικό κόσμο συνολικά, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός δεν έχει, και ούτε πρόκειται να εγκαταλείψει τα σχέδιά του για διασφάλιση ακόμη μεγαλύτερου ελέγχου στην ευρύτερη περιοχή. Αυτό θα επιτευχθεί μόνο αν οι αναδυόμενες περιφερειακές δυνάμεις, όπως το Ιράν, και όσες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δείχνουν, αν όχι να το στηρίζουν τουλάχιστον να το αξιοποιούν, όπως η Ρωσία, δεν επεκτείνουν την επιρροή τους και δεν απειλήσουν την εκεί, μέχρι στιγμής, αμερικανική ιμπεριαλιστική πρωτοκαθεδρία.

Με τα πετρελαϊκά αποθέματα της Σαουδικής Αραβίας να βρίσκονται ακριβώς δίπλα στην Υεμένη και τα περισσότερα πετρελαϊκά φορτία να περνούν από τη θάλασσά της, η Ουάσιγκτον θα επιδιώξει να αποτρέψει την επανάληψη του γνωστού «έργου» (πρώην σύμμαχοι κατά του «κομμουνιστικού εχθρού», νυν εχθροί) να εξελιχθεί αλά Αφγανιστάν. Αυτό δεν συνεπάγεται απαραίτητα αμερικανική στρατιωτική εμπλοκή, τουλάχιστον προς το παρόν. Ενα τέτοιο ενδεχόμενο, όμως, δεν μπορεί να αποκλειστεί, όπως δεν αποκλείεται η σταδιακή ανάμειξη και άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, όπως Βρετανία, Γαλλία ή Γερμανία, λόγω της γεωστρατηγικής αξίας της Υεμένης. Το βέβαιο είναι ότι το διακύβευμα των αιματηρών μαχών στο βορρά της Υεμένης είναι πολύ μεγαλύτερο από μια απλή εσωτερική αντιπαράθεση.
Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ