Η σημασία των δημογραφικών εξελίξεων

Του Θανου Π. Ντοκου*

Η σημασία των πληθυσμιακών μετακινήσεων στην ανθρώπινη ιστορία ήταν ανέκαθεν πολύ μεγάλη. Σήμερα συνδέονται κυρίως με την οικονομική υπανάπτυξη και το φαινόμενο του υπερπληθυσμού, ενώ αναμένεται ότι θα αυξηθούν τόσο λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, όσο και των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής (με εκτιμήσεις για 200 εκατομμύρια περιβαλλοντικούς πρόσφυγες τo 2050).

Σε άρθρο του στο τελευταίο τεύχος του Foreign Affairs, o Jack Goldstone, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο George Mason, αναφέρεται σε τέσσερις δημογραφικές «μεγα-τάσεις» που θα αλλάξουν τον κόσμο. Εκτιμά ότι το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός θα σταθεροποιηθεί στα 9,15 δισ. ανθρώπους (σήμερα: 6,83 δισ.) και ότι:

(1) Από 17% το 2003, το 2050 ο συνδυασμένος πληθυσμός Ευρώπης, ΗΠΑ και Καναδά θα αντιπροσωπεύει το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ το ΑΕΠ των χωρών αυτών από 47% θα αποτελεί λιγότερο από το 30% του παγκόσμιου.

(2) Ο πληθυσμός Ευρώπης, Αμερικής, Καναδά, Ιαπωνίας, Κίνας και Νότιας Κορέας γερνά με ταχείς ρυθμούς, με το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 60 ετών να φθάσει το 2050 το 30% (από 15-20% σήμερα).

(3) Το 70% της αύξησης του πληθυσμού μέχρι το 2050 θα λάβει χώρα σε 24 φτωχές ή αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ οι μουσουλμανικές χώρες θα παίξουν κεντρικό ρόλο. Ο συνολικός πληθυσμός Αιγύπτου, Μπανγκλαντές, Τουρκίας, Ινδονησία, Πακιστάν και Νιγηρία αυξήθηκε από τα 242 εκατ. το 1950 στα 886 εκατ. το 2009 και αναμένεται να αυξηθεί κατά 475 εκατ. ακόμη μέχρι το 2050.

(4) Το 2010, για πρώτη φορά στην ιστορία, περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους του πλανήτη θα ζουν σε αστικά κέντρα, πολλά από αυτά φτωχές «μεγα-πόλεις» σε αναπτυσσόμενες χώρες, σε συνθήκες αστάθειας και κοινωνικής έντασης. Αν αυτές οι εκτιμήσεις είναι ακριβείς, σημαίνουν ότι οι δημογραφικές εξελίξεις θα επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό το μέλλον του πλανήτη και τους παγκόσμιους συσχετισμούς ισχύος.

Το φαινόμενο της γήρανσης και δημογραφικής συρρίκνωσης αφορά το σύνολο των αναπτυγμένων χωρών, αλλά για την Ελλάδα το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ. Είναι σαφές ότι οι μετανάστες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και αποτελούν μια δημογραφική ανάσα για τη γηράσκουσα Ελλάδα, αν και προφανώς υπάρχουν και άλλες παράπλευρες συνέπειες.

Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο της κυβέρνησης για τα δικαιώματα των μεταναστών είναι αναμφίβολα ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας, αλλά και τη διαχείριση ενός άλλου δυνητικά σοβαρού ζητήματος: της ενδεχόμενης περιθωριοποίησης και ριζοσπαστικοποίησης -σε μια εποχή μάλιστα που η κοινωνική ένταση στη χώρα μας είναι ήδη μεγάλη και δεν αποκλείεται να αυξηθεί- ενός αυξανόμενου αριθμού μεταναστών δεύτερης γενιάς, που έχουν γεννηθεί και ζήσει όλη τους τη ζωή στην Ελλάδα, έχουν πάει σε ελληνικά σχολεία και αισθάνονται τόσο Ελληνες όσο και εμείς οι υπόλοιποι.

Ασφαλώς υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης του νομοσχεδίου μέσω διαβούλευσης και κάθε εποικοδομητική κριτική και πρόταση πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Ο γράφων, μη-ειδικός στο θέμα, αναρωτιέται αν θα έπρεπε να ήμασταν λίγο πιο «σφικτοί» στην αρχή και να προβούμε σε διορθωτικές αλλαγές ύστερα από μια μεταβατική περίοδο εφαρμογής του νομοσχεδίου.

* Ο κ. Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής ΕΛΙΑΜΕΠ
kathimerini.gr