Οκτώ πυλώνες της πράσινης οικονομίας

του Χρήστου Γκάλλη*
Η περιβαλλοντική κρίση και ειδικότερα η κλιματική αλλαγή έχουν προκαλέσει μια επείγουσα ανάγκη για πιο αειφορική παγκόσμια οικονομία και ως εκ τούτου την επανεξέταση του κυρίαρχου μοντέλου παραγωγής-κατανάλωσης.
Η παγκόσμια τάση για την πράσινη οικονομία και αλλαγή στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης σε μια πορεία προς μια αειφορική και ελαχίστου άνθρακα οικονομία μπορεί να δημιουργήσει έναν μεγάλο αριθμό πράσινων θέσεων απασχόλησης σε πολλούς τομείς της οικονομίας και να γίνει η ατμομηχανή της ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο, και φυσικά στη χώρα μας.
Η παγκόσμια αγορά για περιβαλλοντικά προϊόντα και υπηρεσίες ήταν περίπου 1.000 δισ. ευρώ το 2006 και, σύμφωνα με το γερμανικό γραφείο στρατηγικών συμβούλων Ronald Berger, θα ξεπεράσει τα 2.200 δισ. ευρώ το 2020 με ανάλογη αύξηση των θέσεων εργασίας στον νέο αυτό τομέα της οικονομίας. Σύμφωνα με το ίδιο γραφείο, η εξέλιξη της παγκόσμιας αγοράς σε τέσσερις από τις κατηγορίες της νέας αγοράς θα είναι η κάτωθι:
-Αποτελεσματικές τεχνολογίες ενέργειας: Από 450 δισ. το 2006, θα υπερβεί τα 900 δισ. το 2020.
-Διαχείριση απορριμμάτων και ανακύκληση: Από 30 δισ. το 2006, θα ξεπεράσει τα 46 δισ. το 2020.
-Τροφοδοσία, καθαρισμός και εξοικονόμηση υδάτων: Από 185 δισ. ευρώ το 2006, θα ξεπεράσει τα 480 δισ. το 2020.
-Αειφορικές μεταφορές: Από 180 δισ. ευρώ το 2006 θα ξεπεράσει τα 360 δισ. το 2020
Ειδικότερα για τη χώρα μας, οι προοπτικές για πράσινη ανάπτυξη ανά τομέα θα μπορούσαν να περιγραφούν συνοπτικά:

Ενέργεια: Στον τομέα αυτόν η χώρα μας έχει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα και προοπτικές όχι μόνο οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και δημιουργίας εγχώριας τεχνολογίας για την παγκόσμια αγορά. Διαθέτοντας ένα τεράστιο δυναμικό, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως αιολική, ηλιακή, γεωθερμία, βιομάζα, μικρά υδροηλεκτρικά, και η συμπαραγωγή ενέργειας από το οργανικό μέρος των αστικών, βιομηχανικών και αγροτικών απορριμμάτων θα μπορούσαν να είναι οι τομείς όπου η χώρα μας θα διακριθεί τόσο επενδυτικά όσο και τεχνολογικά. Ένας σημαντικός αριθμός νέων θέσεων εργασίας θα μπορούσε να δημιουργηθεί στον τομέα αυτόν. Σημαντικός επίσης είναι και ο τομέας της ανάπτυξης τεχνολογίας κυψελών καυσίμου. Αξίζει εδώ να αναφερθεί ένα παράδειγμα της τάσης αύξησης των επενδύσεων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η ικανότητα παραγωγής από τα πυρηνικά εργοστάσια αυξήθηκε από τα 5 GW το 1965 στα 71 GW το1975. Η εγκαταστημένη ικανότητα παραγωγής από τα αιολικά πάρκα αυξήθηκε από 4,8 GW το 1995 στα 74 GW το 2006. Το παγκόσμιο εισόδημα από πωλήσεις στα φωτοβολταϊκά έφτασε τα 9 δισ. ευρώ το 2007 και προβλέπεται να περάσει τα 21 δισ. ευρώ το 2012. Για τα επόμενα χρόνια οι προβλέψεις κάνουν λόγο για μια ιδιαίτερα ραγδαία αύξηση των επενδύσεων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Μεταφορές: Στον τομέα αυτόν υπάγονται τα υβριδικά, ηλεκτρικά και τα οχήματα κυψελών καυσίμου. Για τη χώρα μας, όμως, έχει σημαντικό ενδιαφέρον η ανάπτυξη φιλικών στο περιβάλλον δημόσιων μέσων μεταφοράς, καθώς και ανάλογων τεχνολογιών, η δημιουργία μη μηχανοκίνητων μεταφορών, όπως δίκτυα ποδηλατοδρόμων και δίκτυα πεζοπορίας, συνδυασμένα με αλλαγές στην πολιτική χρήσης γης και ανάπτυξης των κατοικημένων περιοχών.

Βιομηχανία: Είναι ένας σημαντικός τομέας όπου μπορούν να γίνουν σημαντικές επενδύσεις και ανάπτυξη εγχώριας τεχνολογίας και υπηρεσιών για την παγκόσμια αγορά. Ειδικότερα, περιλαμβάνει τεχνολογίες και υπηρεσίες ελέγχου της ρύπανσης, την αποτελεσματική χρήση ενέργειας και υλικών, τις καθαρές τεχνικές παραγωγής και τα κλειστά συστήματα παραγωγής.

Κτίρια: Στον τομέα αυτόν παρουσιάζονται πολλές άμεσες ευκαιρίες ανάπτυξης για τη χώρα μας, όπως στην ανακαίνιση και ανακατασκευή κτιρίων, ηλιακή θέρμανση-ψύξη, πράσινα κτίρια, φωτισμός και ενεργειακά αποτελεσματικές συσκευές και εργαλεία, παθητικά ηλιακά κτίρια και κτίρια μηδενικής ρύπανσης. Ειδικότερα στον τομέα της ανακαίνισης και ανακατασκευής κτιρίων, η χώρα μας μέσω ενός ολοκληρωμένου προγράμματος ανακαίνισης και ανακατασκευής όλων των δημόσιων κτιρίων της χώρας, συνοδευόμενο από ανάλογο για τα ιδιωτικά κτίρια, θα μπορούσε να δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας και μια μεγάλη αγορά. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, το 2005 οι ετήσιες επενδύσεις στο πρόγραμμα αυτής της χώρας για ανακαίνιση και ανακατασκευή κτιρίων έφτασε τα 1,4 δισ. ευρώ. Για κάθε 1 δισ. ευρώ που επενδύθηκε σε αυτό το πρόγραμμα δημιουργήθηκαν 25.000 θέσεις εργασίας.

Διαχείριση υλικών: Η ανακύκληση των απορριμμάτων και υλικών με ανάλογη ανάπτυξη τεχνολογίας και επιχειρηματικότητας στη χώρα μας θα μπορούσε να είναι ένα σχηματικό μέρος της οικονομικής μας ανάπτυξης. Μια σημαντική δράση στον τομέα αυτόν είναι η θεσμοθέτηση, και νομική υποχρέωση, του κάθε παραγωγού να παρακολουθεί το προϊόν του μέχρι το τέλος του κύκλου της ζωής του και να έχει την ικανότητα παραλαβής του για ανακύκληση και επανακατασκευή. Ένας άλλος σημαντικός τομέας είναι η ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνολογίας για παραγωγή προϊόντων με μεγάλη διάρκεια ζωής και αυξημένες ιδιότητες επισκευής.

Εμπόριο - Υπηρεσίες: Η προώθηση αποτελεσματικών προϊόντων με την καθιέρωση της οικο-ετικέτας είναι μια σημαντική δράση για τη δημιουργία νέων ευκαιριών ανάπτυξης των πωλήσεων και του εμπορίου. Η προσπάθεια για πράσινη ανάπτυξη στο εμπόριο θα πρέπει να περιλαμβάνει πολιτικές που θα δημιουργήσουν κέντρα διανομής κοντά στις κατοικημένες περιοχές, σε συνδυασμό με δράσεις ελαχιστοποίησης της απόστασης μεταφοράς από τον τόπο παραγωγής στα κέντρα διανομής.

Αγροτικός τομέας: Η χώρα μας διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα και μεγάλες δυνατότητες σε αυτόν τον τομέα. Η παράδοση, η εμπειρία των αγροτών, η έμφυτη τοπική επιχειρηματικότητα, τα τοπικά προϊόντα, σε συνδυασμό με τις τεράστιες δυνατότητες που δίνει το ιδιαίτερο μεσογειακό μας κλίμα για την παραγωγή προϊόντων με οργανικό τρόπο, και οι σύγχρονες παγκόσμιες τάσεις για υγιεινή διατροφή θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια νέα πράσινη αγροτική οικονομία με ποιοτικά προϊόντα που θα έχουν εθνική ταυτότητα και δυνατότητα εξαγωγής σε όλο τον κόσμο μέσω κατάλληλων τοπικών συνεταιριστικών δομών και κρατικής στρατηγικής προώθησής τους.

Δάση: Βασική δράση της πράσινης οικονομίας, αλλά και εθνική επιτακτική ανάγκη, είναι η προστασία των δασικών οικοσυστημάτων, της βιοποικοιλότητας και η ανάπτυξη της σχετικής οικονομίας. Η συνεχιζόμενη καταστροφή των δασών, η έλλειψη εκτεταμένων αναδασώσεων, η υποβάθμιση των δασικών οικοσυστημάτων λόγω ελλιπούς χρηματοδότησης της συστηματικής διαχείρισής τους και η δραματική συρρίκνωση της ορεινής οικονομίας επιτάσσουν άμεσες συντονισμένες δράσεις. Οι δράσεις αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τη συστηματική προστασία, αναγέννηση και αναβάθμιση των δασικών μας οικοσυστημάτων μέσω αειφορικών αναγεννητικών και αραιωτικών υλοτομιών που θα έχουν στόχο την αναβάθμιση των δασών και την παραγωγή πρώτων υλών. Οι παραπάνω δραστηριότητες θα μπορούσαν να συνδυαστούν με τη δημιουργία μικρών τοπικών παραγωγικών επιχειρήσεων για την επιτόπου επεξεργασία της παραγόμενης πρώτης ύλης και τη δημιουργία αειφορικών θέσεων εργασίας, κυρίως ανάμεσα στους ορεινούς και στους παραδασόβιους πληθυσμούς.

*Περιβαλλοντολόγος - δασολόγος, διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας Θεσσαλονίκης.