Αλέξανδρος Παπαναστασίου-Δημοκρατικό Μανιφέστο

"Η Ελλάς είναι δημιούργημα του πνεύματος, των μόχθων και τωνμ αγώνων των τέκνων της. Δεν είναι βασιλικόν τιμάριον και δεν μπορεί ποτέ να γίνει ανεκτόν να θυσισασθεί και το ελέχιστον τμήμα της χάριν προσωπικών βασιλικών συμφερόντων".

Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, πολιτικός και κοινωνιολόγος, είναι ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς της νεώτερης Ελλάδας, γνωστός και ως ο "πατέρας της Δημοκρατίας".

Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, γιός του Παναγιώτη και της Μαριγώς Παπαναστασίου από το Λεβίδι Αρκαδίας, γεννήθηκε στις 8 Ιουλίου 1876. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και κοινωνικές επιστήμες, φιλοσοφία και νομικά στα πανεπιστήμια Χαϊδενβέργης και Βερολίνου. Τις σπουδές του σημπλήρωσε στο Λονδίνο και στο Παρίσι.

Από την περίοδο των σπουδών του στη Γερμανία, ο Α. Παπαναστασίου έρχεται σε επαφή με τα θεωρητικά προβλήματα του σενεργατισμού μελετά διεξοδικά τα συναιτεριστικά ρεύματα της εποχή του και διαμορφώνει τις συναιτεριστικές του αντιλήψεις από οικονομική, κοινωνική και πολιτική άποψη. Οι αντιλήψεις του αυτές είναι επιρρεασμένες από την συναιτεριστική πρακτική που κυριαρχούσε στη Γερμανία στις αρχές του 20ού αιώνα. Μάλιστα πρώτος και σε πολύ πρώιμη εποχή θα υπογραμμίσει στις χειρόγραφες σημειώσεις του "Πολιτεία και Αγροτικοί συνεταιρισμοί" την πρωτοποριακή αντίληψη ότι "ο συνεταιρισμός είναι ένωση προσώπων και όχι κεφαλαίων".

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1907 άρχισε να ασχολείται με τα κοινά. Το 1908 ίδρυσε με συνεργάτες του την "Κοινωνιολογική Εταιρία" με σκοπό την εξασφάλιση σε όλους εξίσου ευνοϊκών συνθηκών για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους. Επίσης ήταν ο ιδρυτής μαζί με τον Δελμούζο και τον Πετιμεζά της "Ομάδας των Κοινωνιολογων".

Το 1910 ιδρύθηκε από τα μέλη της Κοινωνιολογικής Εταιρίας το Λαϊκό Κόμμα με πρόγραμμα μεταρρυθμιστικό και οργάνωση δημοκρατική. Την ίδια χρονιά ο Α. Παπαναστασίου εκλέχτηκε βουλευτής και έδωσε ανυποχώρητες μάχες για την επίλυση του αγροτικού ζητήματος και την παραχώρηση των τσιφλικιών στους ακτήμονες της Θεσσαλίας.

Το 1916, ως βουλευτής του κόμματος των Φιλελευθέρων, προσχώρησε στο κίνημα της Θεσσαλονίκης και αντιπροσώπευσε την Επαναστατική Κυβέρνηση των Ιόνιων Νησιών. Το Μάρτιο του 1917 του ανατέθηκε από την προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης η Γενική Διοίκηση των Ιόνιων Νήσων όπου είχε την ευκαιρία να επιδείξει τη διορατικότητά του στο χειρισμό των εθνικών θεμάτων.

Το 1922 ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου προχώρησε σε ανασυγκρότηση του Λαϊκου Κόμματος , το οποίο απέκτησε οργάνωση κοινοβουλευτικού δημοκρατικού κόμματος αρχών και ονομάστηκε "Δημοκρατική Ένωση". Από το 1926 πήρε τον υπότιτλο "Αγροτικόν και Εργατικόν Κόμμα", ο οποίος από το 1928 και μετά έγινε ο οριστικός του τίτλος.

Ο Παπαναστασίου εξελέγη πολλές φορές βουλευτής (1910,1915,1923,1926,1928,1932,1933 -σε επαναληπτική εκλογή- και 1936) με αδιάλειπτη και ενεργό συμμετοχή στη Βουλή και προτάσεις πρωτοποριακές για όλους τους τομείς και ιδιαίτερα για τα κοινωνικά και τον αγροτικά θέματα. Ήταν ο σημαντικότερος υποστηρικτής του συναιτεριστικού ζητήματος και εξέφρασε την ιδέα αυτή σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο. Συμμετείχε στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου και διετέλεσε υπουργός Συγκοινωνιών, Εσωτερικών και Περιθάλψεως στις κυβερνήσεις του Ε. Βενιζέλου.

Από το 1917 ώς το 1920 ήταν Υπουργός Συγκοινωνιών και προσωρινά Υπουργός περιθάλψεως και Εσωτερικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου.Στη θέση αυτή επιτέλεσε λαμπρό έργο όπως η ανάπτυξη των μέσων μαζικής μεταφοράς, η οικιστική νομοθεσία σχετικά με το σχέδιο πόλεων, ο έλεγχος των δημοσίων έργων, η ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του 1917, η πρόνοια για τη γεωργική και τεχνική εκπαίδευση.

Το 1922 πρωτοστάτησε στη συγγραφή και δημοσίευση του Δημοκρατικού Μανιφέστου, με το οποίο καταγγέλθηκε επώνυμα και δημόσια η ολέθρια για τη χώρα πολιτική των φιλοβασιλικών κυβερνήσεων στο Μικρασιατικό. Για την πράξη αυτή συνελήφθηκε και φυλακίστηκε μαζί με τους συνυπογράψαντες. Μεταξύ άλλων έγραφε ο Αλ. Παπαναστασίου στο Δημοκρατικό Μανιφέστο:

"Η Ελλάς είναι δημιούργημα του πνεύματος, των μόχθων και τωνμ αγώνων των τέκνων της. Δεν είναι βασιλικόν τιμάριον και δεν μπορεί ποτέ να γίνει ανεκτόν να θυσισασθεί και το ελέχιστον τμήμα της χάριν προσωπικών βασιλικών συμφερόντων".Η αντιβενιζελική και φιλοβασιλική κυβέρνηση Γούναρη συλλαμβάνει τον Παπαναστασίου και τον προφυλακίζει με την κατηγορία της «Εξυβρίσεως του Βασιλέως». Τα πνεύματα είναι οξυμένα. Λίγες μέρες αργότερα δολοφονείται ο εκδότης Ανδρέας Καβαφάκης, ο οποίος είχε δημοσιεύσει το Μανιφέστο στην εφημερίδα του «Ελεύθερος Τύπος».Η δίκη ορίζεται για τις 20 Ιουνίου στο Κακουργιοδικείο Λαμίας. Τρεις μέρες αργότερα, ο Παπαναστασίου και οι 6 υπογράψαντες το «Δημοκρατικό Μανιφέστο» καταδικάζονται σε τριετή φυλάκιση. Το αντιμοναρχικό κίνημα φουντώνει, παρά την άγρια καταδίωξη που υφίσταται.

Το Μάρτιο του 1924 σχημάτισε κυβέρνηση με τη στήριξη του κόμματος των Φιλελευθέρων η οποία, με τη δική του επιμονή, κατέθεσε στις 25/3/1924 ψήφισμα στη Δ΄ Συντακτική Συνέλευση για την ανακύρηξη αβασίλευτης Δημοκρατίας, κηρύσσοντας έκπτωτη τη μοναρχία. Το ψήφισμα επικυρώθηκε με δημοψήφισμα στις 13/4/1924. Εως τις 18/6/1924 που διήρκησε η πρωθυπουργία του κατέθεσε στην Εθνοσυνέλευση σημαντικές προτάσεις που ψηφίστηκαν όπως η ίδρυση Πανεπιστήμιου στη Θεσσαλονίκη, η λαϊκη μετεκπαίδευση, η αναγνώριση της δημοτικής γλώσσας κ.ά.

Από το 1926 εώς το 1928 διετέλεσε Υπουργός Γεωργίας στην Οικουμενική κυβέρνηση Ζαϊμη, με σημαντικό έργο όπως: η υπογραφή πρωτοκόλλου για την ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας, μέριμνα για τη εκπαίδευση, η δημιουργία συναιτερισμών, η αποκατάσταση ακτημόνων κ.ά.

Στις 26/5/1932 πήρε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης η οποία ορκίστηκε αλλά παραιτήθηκε στις 3/6/1932. Από τον Ιανουάριο έως το Μάρτιο του 1933 ήταν υπουργός Εθνικής Οικονομίας και προσωρινά Γεωργίας στην κυβέρνηση Βενιζέλου.Μετά την αποτυχία του κινήματος του 1935 παραπέμφθηκε σε στρατοδικείο, αλλά απαλλάχθηκε.

Ιδιαίτερης μνείας αξίζουν οι θέσεις του για ένωση των Βαλκανικών λαών σε ενιαίο δημοκρατικό σχηματισμό. Σκοπός του ήταν η ειρηνική επίλυση των διαφόρων και πολυχρονίων αντιθέσεων, η διατήρηση της φιλίας και της πολυμερούς συνεργασίας και ασφάλειας και η αποφυγή των ξένων παρεμβάσεων. Για την υλοποίηση των στόχων αυτών ο Παπαναστασίου πρότεινε τη σύγκλιση ετησίων διασκέψεων των Βαλκανικών κρατών. Έγιναν 4 Βαλκανικές Διασκέψεις από το 1930 εώς και το 1933 με σημαντικά αποτελέσματα.

Η δικτατορία του Ι. Μεταξά τον έθεσε σε κατ' οίκον περιορισμό. Ο Α. Παπαναστασίου πέθανε ξαφνικά στις 17/11/1936 από ανακοπή καρδιάς, μένοντας στην ιστορία σαν ένας πρωτοπόρος και εμπνευσμένος πολιτικός, σαν εξαίρετος επιστήμονας και σαν ηθικός άνθρωπος.
sansimera.gr
http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/culture/personalities/papanast.htm