«Τη μεταρρύθμιση στο Ισλάμ θα φέρουν οι επιχειρηματίες»

ΑΛΙ ΝΑΣΡ Ο ΙΡΑΝΟ-ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΟΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗ ΜΕΣΑΙΑ ΤΑΞΗ

Ο γεννημένος στην Τεχεράνη, Αμερικανός πολιτειολόγος Βαλί Νασρ συγκαταλέγεται στους κορυφαίους σύγχρονους ειδικούς για το Ισλάμ. Το τελευταίο του βιβλίο «Forces of Fortune» πραγματεύεται την «άνοδο της νέας μουσουλμανικής μεσαίας τάξης». Από τον Ιανουάριο του 2009 είναι επίσημος σύμβουλος του Ρίτσ. Χόλμπρουκ.

Ο Β. Νασρ μιλά στο «Σπίγκελ» για τη διένεξη δυτικών και ισλαμικών πολιτισμών, τα όρια της ανοχής και την απουσία του καπιταλισμού από τον μουσουλμανικό κόσμο.

Κε Νασρ, στην Ευρώπη μαίνεται ένας διάλογος σχετικά με τον τρόπο ένταξης των μουσουλμάνων στη δυτική κοινωνία και πόση ανοχή πρέπει να καταδείξει ένας σύγχρονος κοινωνικός θεσμός απέναντί τους. Απαγόρευση μιναρέδων στην Ελβετία, απειλή ζωής για Δανούς σκιτσογράφους του Μωάμεθ, δημόσια απαγόρευση της μπούρκας στη Γαλλία. Πώς πιστεύετε ότι θα επιτευχθεί μία ένταξη σε μόνιμη βάση;

«Δεν πιστεύω πως οι διενέξεις βοηθούν στην επίλυση καταστάσεων, ούτε οι εκκλήσεις στους μουσουλμάνους ν' αλλάξουν. Ο μοναδικός δρόμος περνά από την οικονομία. Πρέπει να διευκολύνουμε τους μουσουλμάνους να ενταχθούν στην παγκόσμια οικονομία».

Προσέγγιση αξιών
Πιστεύετε, πράγματι, ότι η επίτευξη ευημερίας μπορεί να άρει τις πολιτιστικές διαφορές;

«Βεβαίως. Σε πολιτιστικό επίπεδο οι σχέσεις Δύσης - μουσουλμάνων γέμουν συγκρούσεων, αλλά μια βελτιωμένη οικονομική κατάσταση των τελευταίων μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή αξιών και στάσης του Ισλάμ κατά τις επιθυμίες της Δύσης. Η Ιστορία μάς δείχνει πως οι αλλαγές πραγματοποιούνταν πάντα βαθμιαία και πως υπήρχε αλληλεξάρτηση με τη βιομηχανοποίηση και τις τεχνολογικές και οικονομικές δυνάμεις που προέκυψαν απ' αυτήν. Κατά βάθος δεν πρόκειται για ζήτημα ανοχής, αλλά για την προσέγγιση μουσουλμάνων και Δύσης σε θέματα αξιών. Και γι' αυτό θα φροντίσουν ο καπιταλισμός, η διεύρυνση των αγορών, δηλαδή η παγκοσμιοποίηση. Η ανοχή αφορά μια ηθική κατηγορία, ενώ τα κοινά οικονομικά συμφέροντα δημιουργούν δεσμούς που φτάνουν πολύ πιο πέρα».
Η Δύση δεν καταδεικνύει υπομονή, αφού αισθάνεται ν' απειλείται από ισλαμικό ριζοσπαστισμό και τρομοκρατία.«Στο παράδειγμα της Ινδονησίας γίνεται φανερό πως με τη βοήθεια ενός μετριοπαθούς προέδρου που επεβλήθη των ριζοσπαστικών αντιπάλων, αποδυναμώθηκε η (τρομοκρατική οργάνωση) Jemaah Islamiah -κυρίως επειδή ο πληθυσμός της χώρας δεν ενδιαφέρεται πλέον για τον εξτρεμισμό, αλλά για την οικονομία και το εμπόριο.Φυσικά, ο θρησκευτικός εξτρεμισμός είναι ζήτημα σοβαρό, που δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Σε ορισμένα τμήματα του κόσμου θα παραμείνει κυρίαρχη δύναμη -όμως, είναι μία δύναμη παράλληλη με άλλες. Τα δυτικά ΜΜΕ ασχολούνται πολύ με τον εξτρεμισμό, αλλά πολιτικοί και διανοούμενοι θα 'πρεπε να κάνουν ορθότερες αξιολογήσεις. Τον εξτρεμισμό δεν θα τον πατάξουμε εμείς στη Δύση με "διδαχές" στους μουσουλμάνους. Η ήττα του θα προέλθει έσωθεν -από το τμήμα εκείνο της κοινωνίας που γνωρίζει ότι η τζιχάντ (ιερός πόλεμος) βλάπτει τις επιχειρήσεις. Μιλώ για μια ευρεία, ευημερούσα μεσαία τάξη, η οποία επέφερε αλλαγές και στην Ευρώπη των τελευταίων αιώνων. Μια μεσαία τάξη, που θα στραφεί σε ανοιχτές αγορές και θα συμμετάσχει στην παγκοσμιοποίηση, όπως συνέβη σε Βραζιλία, Τουρκία, Μαλαισία».

Ισχυρίζεστε ότι δεν ήταν οι ιδεολογίες του 20ού αιώνα -εθνικισμός, κομμουνισμός, ισλαμισμός- που επηρέασαν τον ισλαμικό κόσμο, αλλά η τάση για χρηματικό κέρδος. Τότε γιατί η τρομοκρατία δεν σταματά;

«Ο ισλαμικός κόσμος είναι μεγάλος κι υπάρχουν πολλές τάσεις μεταξύ Ατλαντικού - Ειρηνικού, Σιβηρίας - Κεντρ. Αφρικής. Οσο σκληρή κι αν ήταν η μετάβαση από την ιδεολογία στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς στο πρώην Ανατολικό Μπλοκ, υπήρξε πολύ ηπιότερη απ' ό,τι στον ισλαμικό κόσμο. Διότι σε μεγάλο μέρος του ισλαμικού κόσμου συνεχίζει να υφίσταται σύγκρουση μεταξύ ιερού πολέμου και οικονομίας. Οπου υφίσταται ασθενέστερη οικονομική ένταξη, ο εξτρεμισμός επικρατεί».

Πώς μπορεί να βοηθήσει η Δύση χώρες όπως το Αφγανιστάν ή η Υεμένη;

«Συχνά αυτές χρειάζονται τη βοήθειά μας -στην ανοικοδόμηση της υποδομής, της παιδείας και στη θέσπιση βάσης για την οικονομία. Μερικές φορές είναι σημαντικό να βοηθάμε και τις επιτυχημένες χώρες ή όσες βρίσκονται στο κατώφλι της επιτυχίας -Τυνησία, Μαρόκο, Ιορδανία.Συχνά λησμονούμε τι συνέβη κατά την (ευρωπαϊκή) μεταρρύθμιση. Η Γενεύη του Καλβίνου ή η Σκωττία του Τζ. Νοξ παρουσιάζουν ομοιότητες με την Καμπούλ των Ταλιμπάν. Εκείνοι οι μεταρρυθμιστές δεν ήταν φιλελεύθεροι, αλλά πουριτανοί. Σήμερα ο Μπιν Λάντεν ή ο Αχμαντινετζάντ διακηρύσσουν τη δική τους περιορισμένη εκδοχή του Ισλάμ. Ομως, ο κόσμος χρειάζεται έναν μουσουλμάνο Ανταμ Σμιθ*».

Πώς θα επέλθει μεταρρύθμιση στο Ισλάμ;

«Οχι από κληρικούς, ούτε από διανοούμενους που συμπαθεί η Δύση. Θα τη φέρουν επιχειρηματίες, που με τη σειρά τους θα υποστηρίζουν τους σωστούς διανοητές -όπως σήμερα Αραβες, Ασιάτες, Τούρκοι επιχειρηματίες χρηματοδοτούν ιερωμένους που κηρύττουν μια άνετη μορφή θρησκείας».


Οικονομία και ηθική

Η ηθική δεν μπορεί ν' αποτελέσει κοινή βάση οικονομικών συμφερόντων Δύσης και ισλαμικού κόσμου;

«Η ηθική προκύπτει όταν υφίστανται σαφή οικονομικά συμφέροντα -η οικονομία παράγει ηθική. Ο ισλαμικός κόσμος είναι το τελευταίο κομμάτι του κόσμου που δεν έχει ενσωματωθεί στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα -κι αυτό εξηγεί τα προβλήματα μεταξύ Ισλάμ και Δύσης πολύ καλύτερα απ' όλες τις πολιτιστικές και θρησκευτικές διαφορές. Και στη Δύση ο καπιταλισμός επέφερε τη μεταρρύθμιση κι επέδρασε αποφασιστικά σε πολιτισμό και πολιτική».Ομως, ο δυτικός καπιταλισμός περνά μία από τις χειρότερες κρίσεις του.«Ωστόσο, μπορούμε να σταθμίσουμε λάθη και παραδρομές κερδοσκόπων και να παραδεχτούμε ότι η παγκοσμιοποίηση έδωσε τελευταία ώθηση στις οικονομίες χωρών, όπως η Ν. Κορέα, η Ινδία, η Ταϊβάν και η Κίνα. Μπορεί ο δυτικός κόσμος να υπέφερε τελευταία από τον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό, αλλά ο ισλαμικός κόσμος υποφέρει από την έλλειψη καπιταλισμού».

* Σ.τ.Μ: προσωπικότητα του σκωτσέζικου Διαφωτισμού, πρωτοπόρος της ηθικής φιλοσοφίας και της πολιτικής οικονομίας.

Ελευθεροτυπία - Der Spiegel
Υπεύθυνος: Επιμέλεια: ΟΛΓΑ ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ koliatsu@enet.gr