Άγνωστές πτυχές του Ελληνισμού του Καυκάσου διαφωτίζει το βιβλίο "Η εφημερίδα Κόκινος Καπνας", του ιστορικού-ερευνητή Βλάση Αγτζίδη

της Διαμαντένιας Ριμπά
Υπήρξαν μπολσεβίκοι, φανατικοί υποστηρικτές του Λένιν και στη συνέχεια του Στάλιν. Πιστοί στις αρχές του Μαρξισμού-Λενινισμού, πειθάρχησαν τυφλά στις νέες απόψεις, που εκφράστηκαν από τη σοβιετική εξουσία. Η ιστορική πατρίδα έμπαινε, αναγκαστικά, σε δεύτερη μοίρα, αφού ήταν στην αντίπερα όχθη.

Η εφημερίδα που εξέδιδαν, ο "Κόκινος Καπνας" (κόκκινος καπνεργάτης), επίσημο σοβιετικό ελληνικό έντυπο του μεσοπολέμου, ήταν ένα ακόμη "όπλο" να διαδώσουν τις ιδέες του κομουνισμού. Τίποτε απ΄ όλα αυτά, όμως, δεν τούς προστάτευσε από τις σταλινικές διώξεις κατά των Ελλήνων, που ξεκίνησαν στις 15 Δεκεμβρίου του 1937 (ταυτόχρονα σε όλες τις δημοκρατίες της ΕΣΣΔ), με την ντιρεκτίβα Νο 50215 της ΝΚΒΝΤ, τη μετέπειτα ΚGΒ. Όλοι τους έμελε να εκτελεστούν ως προδότες ή να σταλούν στη Σιβηρία. Το τυπογραφείο τους καταστράφηκε ολοσχερώς.

Το κρυμμένο αρχείο αυτής της σπάνιας εφημερίδας, ανακάλυψε πριν από χρόνια ο ιστορικός-ερευνητής Bλάσης Αγτζίδης. Τον Αύγουστο του 1991, με την συνδρομή του ελληνικού κράτους, το φωτογράφησε σε μικροφίλμ και το μετέφερε στην Ελλάδα. Τα μικροφίλμ αυτά αποτελούν, δυστυχώς, τη μόνη μορφή στην οποία σώζονται τα ντοκουμέντα αυτά, καθώς στη διάρκεια του ταραχών, μεταξύ Γεωργιανών και Αμπχαζίων (1992-1993), το μοναδικό αυτό σώμα των εφημερίδων του "Κόκινου Καπνα", κάηκε μαζί με όλο το ιστορικό αρχείο του Σοχούμι.

Η μελέτη αυτή του Βλάση Αγτζίδη, που κράτησε χρόνια, βλέπει σήμερα το φως της δημοσιότητας μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του, με τίτλο, "Η εφημερίδα 'Κόκινος Καπνας' και ο ελληνισμός του Καυκάσου (1932-1937)", που μόλις κυκλοφόρησε από τις "Εναλλακτικές Εκδόσεις".

"Η εφημερίδα, που εκδιδόταν στον Καύκασο κατά τον Μεσοπόλεμο, είναι ένα από τα λίγα τεκμήρια που διασώθηκαν, ενός μοναδικού ιστορικού πειράματος, που σχετίζεται με τη διαμόρφωση του σημαντικού σοβιετικού ελληνισμού, πλήρως αυτονομημένου από το ελλαδικό κέντρο", σημειώνει ο Βλάσης Αγτζίδης, ο οποίος έχει τιμηθεί-μεταξύ άλλων- με Εύφημο Μνεία από το Υπουργείο Εξωτερικών για τη συμμετοχή του στην επιχείρηση απεγκλωβισμού των Ελλήνων από το εμπόλεμο Σοχούμι του Καυκάσου (1993), κατά την περίοδο του πολέμου μεταξύ Αμπχαζίων και Γεωργιανών.

Όπως επισημαίνει ο ερευνητής, ο ελληνισμός αυτός συγκροτήθηκε τότε σ' ένα ιδιαίτερο ελληνικό κέντρο. Ακολουθώντας τους σοβιετικούς δημοσιογραφικούς κανόνες, υλοποίησε τις πλέον προχωρημένες ιδέες του ελληνικού δημοτικισμού, που μας παραξενεύουν σήμερα, όπως για παράδειγμα η κατάργηση των διπλών συμφώνων, όπως στον τίτλο της εφημερίδας (Κόκινος). Ο ελληνισμός αυτός, που παρήγαγε υψηλού επιπέδου προβληματισμό και ιδέες, τελικά συνετρίβη από το Σταλινισμό την περίοδο 1937-1938.

Η νέα εμπεριστατωμένη μελέτη του Βλάση Αγτζίδη, έρχεται να προστεθεί στα πολλά βιβλία που έχει γράψει για τον ποντιακό ελληνισμό και τους Έλληνες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, μεταξύ αυτών και η Ιστορία των Ελλήνων του παρευξείνιου χώρου, που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Ο "Κόκινος Καπνας" διαφωτίζει άλλη μία άγνωστη πτυχή του Ελληνισμού του Καυκάσου, προσθέτοντας νέα στοιχεία για μία εποχή που, ακόμα και στις μέρες μας, παραμένει άγνωστη για το ευρύ κοινό.

"Η εφημερίδα εξέφρασε τη συνάντηση των σοβιετικών αντιλήψεων για την κοινωνία και τον πολιτισμό με τις ριζοσπαστικότερες ελληνικές θέσεις", σημειώνει ο Βλάσης Αγτζίδης και προσθέτει: "Στις σελίδες της αποτυπώνεται ένας ελληνικός καθεστωτικός κομμουνιστικός λόγος. Οι νέοι κώδικες, που εισήχθησαν στη σοβιετική κοινωνία, είναι παρόντες στην εφημερίδα, δίνοντας μια μοναδική ευκαιρία αποκρυπτογράφησης των μηχανισμών ελέγχου και των μεθόδων που είχαν εφευρεθεί για να εξυπηρετήσουν την ανάγκη του βίαιου μετασχηματισμού".

Διαφωτιστικά είναι τα στοιχεία και οι λεπτομέρειες που δίνει η εφημερίδα για τον τρόπο προσαρμογής των ελληνικών κοινοτήτων στο κομμουνιστικό περιβάλλον και ειδικότερα στις νέες οικονομικές δομές, που προέκυψαν ως αποτέλεσμα της κολεκτιβοποίησης.

"Κατανοούμε με σαφήνεια ότι το ελληνικό στοιχείο της Σοβιετικής Ένωσης συμμετείχε σε όλα τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν την περίοδο του μεσοπολέμου και βίωσε με τον πιο δραματικό τρόπο τις εγγενείς αδυναμίες του σοβιετικού συστήματος. Ανέπτυξε, επί πλέον, στο νέο περιβάλλον την επιτρεπτή για τη σοβιετική εξουσία προβληματική για τον πολιτισμό και διατύπωσε πολιτικά αιτήματα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός ιδιόμορφου ελληνικού σοβιετικού λόγου", λέει ο κ. Αγτζίδης.

Και καταλήγει: "Η τελική καταστροφή του από τον σταλινισμό, η εξόντωση του μεγαλύτερου μέρους της διανόησης και η αποσάθρωση της κοινωνικής του δομής με τη μαζική μετατόπιση του ελληνικού στοιχείου του Καυκάσου στην Κεντρική Ασία, εξαφάνισαν τα περισσότερα ίχνη του σοβιετικού ελληνικού πολιτισμού του μεσοπολέμου".

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ