Αγώνας ελευθερίας και αξιοπρέπειας

Του Μάριου Ευρυβιάδη*
Ο ΑΓΩΝΑΣπου άρχισε πριν 55 χρόνια τούτο τον Απρίλη μήνα δεν ήταν αγώνας επιλογής. Ήταν αγώνας ανάγκης.Ήταν αγώνας κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας και ευρύτερα κατά του βρετανικού ιμπεριαλισμού. Ήταν αγώνας ελευθερίας.

Τον αγώνα αυτό δεν τον άρχισαν οι Κύπριοι ούτε από ματαιοδοξία ούτε για να γίνουν ήρωες. Τους τον επέβαλαν οι Βρετανοί. Ήταν ένας αγώνας που θα μπορούσε, ναι, να αποφευχθεί εάν οι Άγγλοι αποικιοκράτες στα 80 και περισσότερα χρόνια κατοχής εφάρμοζαν στοιχειώδη αυτοδιοίκηση και αποδέχοντο την εφαρμογή αυτονόητων ελευθεριών.

Για 80 χρόνια οι Εγγλέζοι δεν έκαναν τίποτα από αυτά. Διοικούσαν την Κύπρο με αυθαίρετο τρόπο. Με ένα τρόπο χωρίς σχεδόν προηγούμενο στις υπόλοιπες αποικίες. Δεν καταπατούσαν μόνο τα δικαιώματα των υπηκόων και υποδαύλιζαν διαιρέσεις. Περιγελούσαν οι Βρετανοί τις υποχρεώσεις τους που ανέλαβαν τόσο με το Σύστημα Εντολών επί Κοινωνίας των Εθνών αλλά και από το Συμβούλιο Κηδεμονίας του ΟΗΕ. Και στις δύο περιπτώσεις και πιο ξεκάθαρα στη δεύτερη, οι αποικιοκράτες Βρετανοί, Γάλλοι, Πορτογάλοι ακόμη και Αμερικανοί που ανέλαβαν πρώην αποικίες, δεσμεύοντο να λαμβάνουν στις αποικίες τους σταδιακά όλα εκείνα τα διοικητικά μέτρα που θα οδηγούσαν, υπό τον έλεγχο τους, στο δρόμο:

α)πρώτα της αυτοδιοίκησης και β) της αυτοδιάθεσης.

Αυτές δεν ήταν δεσμεύσεις της πλάκας και για να ρίχνεται στάχτη στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου. Ήταν δεσμευτικές υποχρεώσεις των αποικιοκρατών. Και όταν μετά το τέλος του αντιφασιστικού πολέμου του 1945, όπου στα διάφορα μέτωπα και ειδικά της Αφρικής και της Ασίας εκατομμύρια υπήκοοι της Βρετανικής ειδικά Αυτοκρατορίας πολέμησαν κατά του φασισμού και μιλιταρισμού (των Ιαπώνων), πολέμησαν και για τη δική τους ελευθερία, όχι μόνο αυτήν των Εγγλέζων και των υπόλοιπων αποικιοκρατών.
Οι αποικιοκρατικοί πόλεμοι που ξέσπασαν μετά το 1945 στην Αφρική και στην Ασία δεν ξέσπασαν γιατί το επέλεξαν οι ταλαιπωρημένοι αυτοί λαοί. Δεν επαναστάτησαν εκατομμύρια άνθρωποι για να πάρουν οφίτσια, για πλουτισμό ή για να ηρωοποιηθούν.

Επαναστάτησαν διότι τους το επέβαλαν αυτοί που ήθελαν και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Επαναστάτησαν διότι προδόθηκαν. Πίστεψαν την προπαγάνδα των αποικιοκρατών στη διάρκεια του πολέμου. Πολέμησαν, πείνασαν, σκοτώθηκαν, ακρωτηριάστηκαν και μετά τον πόλεμο ήρθαν οι κύριοι αυτοί να ξανακαθίσουν στο σβέρκο τους και να κουνούν τα πόδια τους. Ωσάν να μη συνέβη τίποτα. Ωσάν να μην αιματοκυλίστηκε ο κόσμος για πέντε χρόνια ώστε να εξαφανιστεί το κακό του φασισμού. Ως εάν ο κόσμος να μη βρίσκετο στο δεύτερο ήμισυ του 20ου αιώνα.

Έγραφε ο Αφρικανός επαναστάτης Μ.Ο.Μ. Μaduagwu τον Ιανουάριο του 1955 (Αfrica: Τhe Last Stronghold). «Colonialism is evil. Νot likingevil, we do not choose to remain colonials foreverand be foreverexploited overtly orcovertly. We want liberty». Και ο Leo Τolstoy, πολύ πιο πριν, περιέγραφε το δυνάστη του λαού ως εξής: «Κάθομαι στην πλάτη ενός ανθρώπου, πνίγοντάς τον και εξαναγκάζοντάς τον να με κουβαλά και ταυτόχρονα διαβεβαιώνοντας τον εαυτό μου και τους άλλους ότι τον λυπάμαι που με κουβαλά και ότι επιθυμώ να τον ξαλαφρώσω με οποιοδήποτε τρόπο - εκτός ξεκαβαλικεύοντάς τον».

Αυτή υπήρξε η εμπειρία των αποικιοκρατικών λαών. Ζούσαν χωρίς ελευθερία. Χειρότερα, ζούσαν χωρίς αξιοπρέπεια. Λειτουργούσαν ως υποζύγια του κάθε λευκού αποικιοκράτη, που τους συμπονούσε ο αθεόφοβος, που ήθελε να τους εκπολιτίσει, να τους ανεβάσει ηθικά και πολιτιστικά. Να τους κάνει δημοκράτες όπως η αρχοντιά του.
Στην περίπτωση της Κύπρου το «ουδέποτε ελευθερία στην Κύπρο» του Βρετανού αποικιοκράτη δεν προέκυψε το 1954-55 με την εκδήλωση ένοπλης εξέγερσης κατά της αγγλοκρατίας και του βρετανικού ιμπεριαλισμού.

Εκείνο το ιστορικά περιβόητο «ουδέποτε», ακτινογραφούσε τη διαχρονική αντίληψη του «λευκού ανθρώπου», του αποικιοκράτη, του ιμπεριαλιστή. Αυτού που θέλει και απαιτεί ως θεϊκό δικαίωμα να τον κουβαλάς στην πλάτη πάντοτε επειδή αυτός είναι «white man» και εσύ είσαι παρακατιανός, έχεις άλλο χρώμα και έχεις πλατιά χείλη.

Και που σήμερα ο αποικιοκράτης αυτός, ο πεφωτισμένος αυτός δημοκράτης, έχει και την αυθάδεια να σου ζητά να του απολογηθείς ενώ απαιτεί να σε ξανακαβαλικέψει. Επειδή τόλμησες να υψώσεις το ανάστημά σου, να τον κοιτάξεις στα μάτια και να του πεις, ποτέ πια.

* Ο Μάριος Ευρυβιάδης διδάσκει Διεθνείς Σχέσεις στο Πάντειο Πανεπιστημίου.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ