Από τις ψευδαισθήσεις στην παράδοση

Tου Σταυρου Λυγερου
Ο Γιώργος Παπανδρέου αρχικά εμφανιζόταν σαν τον ηγέτη που έκανε τα ανθρωπίνως δυνατά για να αποφύγει το δίλημμα «μέτρα ή χρεοκοπία», αλλά δεν τα κατάφερε, επειδή ήταν αδύνατον να τα καταφέρει. Μια ματιά στους χειρισμούς των πρώτων μηνών της πρωθυπουργίας του, όμως, αποδεικνύει το αντίθετο. Κληρονόμησε μια δημοσιονομική βόμβα, αλλά δεν κατέβαλε προσπάθειες να την απενεργοποιήσει.

Ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ γνώριζε πριν από τις εκλογές ότι θα αναλάβει την εξουσία σε συνθήκες οξύτατης κρίσης. Ισχυριζόταν ότι διέθετε πολιτικό σχέδιο, αλλά τα γεγονότα τον διέψευσαν. Η Κομισιόν περίμενε από τον νέο πρωθυπουργό να εφαρμόσει αμέσως πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης. Αντ’ αυτού άκουσε γενικόλογες προθέσεις.

Οταν ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου μιμήθηκε τον Γιώργο Αλογοσκούφη και αποκάλυψε τις δημοσιονομικές ταχυδακτυλουργίες της κυβέρνησης Καραμανλή άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Η Ε. Ε. κατήγγειλε την Ελλάδα για συστηματική παραπλάνηση. Το σήμα στις αγορές είχε δοθεί.

Στοχοποίησαν τη χώρα και της έβαλαν τη θηλειά. Παρ’ ότι φάνηκε από νωρίς ότι αναπτύσσεται μία αρνητική δυναμική, ο Παπανδρέου δεν επέδειξε πολιτικά αντανακλαστικά. Ο νέος πρωθυπουργός σχημάτισε ολιγομελή κυβέρνηση, υπακούοντας σε ένα στερεότυπο. Οι διασπάσεις και οι τεχνητές συγκολλήσεις υπουργείων το μόνο που κατάφεραν ήταν να προκαλέσουν σοβαρά λειτουργικά εμπόδια.

Την κατάσταση επιδείνωσε η επιλογή των γενικών γραμματέων με βιογραφικά. Η εξαγγελία έδωσε την εντύπωση αξιοκρατίας και χειροκροτήθηκε, αλλά στην πράξη προκάλεσε καθυστερήσεις και δυσλειτουργίες. Η απώλεια πολύτιμου χρόνου είχε υψηλό κόστος.

Τουλάχιστον μέχρι τον Φεβρουάριο, η κυβέρνηση έτρεχε πίσω από τις εξελίξεις. Από το Νταβός και μετά έγινε υπάκουη. Πολλοί αναρωτιούνται εάν ο Παπανδρέου συμπεριφέρθηκε κατ’ αυτόν τον τρόπο λόγω πολιτικής ανικανότητας ή επειδή θεώρησε ότι η δημοσιονομική έκρηξη και ο πέλεκυς της χρεοκοπίας θα του επέτρεπαν να εφαρμόσει ένα προαποφασισμένο σχέδιο.

Δεν αποκλείεται, όμως, να ισχύει μία τρίτη εκδοχή: Να ξεκίνησε τη θητεία του με ψευδαισθήσεις και όταν βρέθηκε ιδεολογικοπολιτικά ανέτοιμος στη δίνη της κρίσης να παραδόθηκε πολιτικοψυχολογικά στην τρόικα. Επανειλημμένως, άλλωστε, πρόσωπα και συλλογικότητες σε δύσκολες συνθήκες νιώθουν «ασφάλεια» στην αγκαλιά κηδεμόνων!

Κατηγορηματική απάντηση δεν μπορεί να δοθεί, αλλά ένας τέτοιος ψυχολογικός μηχανισμός εξηγεί όχι την εφαρμογή του Μνημονίου, αλλά την πολιτική ταύτιση με αυτό.

Ο Παπανδρέου, άλλωστε, δεν ήταν ποτέ κλασικός σοσιαλδημοκράτης. Είχε και μία ισχυρή διάσταση μεταμοντέρνου φιλελεύθερου.

Δεν είναι, βεβαίως, τυχαίο ότι το 2004 συμπεριέλαβε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ τους δύο ιεροφάντες του νεοφιλελευθερισμού Στέφανο Μάνο και Ανδρέα Ανδριανόπουλο. Οπως δεν είναι τυχαία και η σταδιακή διαφοροποίηση της ρητορικής του.

Ολοένα και περισσότερο δεν θεωρεί το Μνημόνιο αναγκαίο κακό. Το αντιμετωπίζει σαν το εργαλείο επιβολής ενός νέου οικονομικοκοινωνικού μοντέλου. Το επικοινωνιακό περίβλημα, βεβαίως, είναι η εικόνα ενός πρωθυπουργού που προσπαθεί να σώσει τη χώρα του.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ