Η ισλαμική Τουρκία στρέφεται προς τους Άραβες

>Η Άγκυρα δυναμικά διεκδικεί από την Τεχεράνη την πρωτοκαθεδρία στο μουσουλμανικό κόσμο
ΤΟΥΑΝΤΟΙΝΕ ΒΑSΒΟUS*

Από το Κάιρο ώς τη Βαγδάτη οι Άραβες δέχονται μια διπλή «επίθεση γοητείας» που οφείλεται στην υποτίμηση του στρατηγικού τους ρόλου· έχουν να επιλέξουν την ευθυγράμμισή τους με την Τεχεράνη ή με τη «νέα Τουρκία». Πράγματι, η ισλαμική Τουρκία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) έχει σταδιακά αναδιατυπώσει τη στρατηγική της πολιτική χάρη στον υπουργό Εξωτερικών της Αχμέτ Νταβούτογλου. Έχοντας χάσει μέρος του κύρου της από το τέλος του ψυχρού πολέμου και ενοχλημένη από τα εμπόδια που προκύπτουν όσον αφορά την ενσωμάτωσή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Τουρκία δεσμεύτηκε από το νέο αυτό «δόγμα Νταβούτογλου» να επενδύσει στο αραβικό και ισλαμικό φυσικό της περιβάλλον. Στόχος της είναι ταυτόχρονα να συγκεντρώσει τα γεωπολιτικά της ατού, να αξιοποιήσει το ρόλο της στο ΝΑΤΟ και κυρίως να χτυπήσει την πόρτα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αναβαθμισμένο κύρος.

Έτσι, η Άγκυρα εγκαινίασε μια νέα διπλωματία ανοίγματος προς τους Άραβες, Κούρδους και Ιρανούς γείτονές της γυρίζοντας σταδιακά την πλάτη στον πρώην εταίρο της, το Ισραήλ. Εφεξής η βίζα καταργείται ανάμεσα στην Τουρκία και πολλές αραβικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Συρίας. Έχει ξεκινήσει επίσης μια απόπειρα συμφιλίωσης με τους Κούρδους, στο πλαίσιο της οποίας μάλιστα ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών πραγματοποίησε διήμερη επίσκεψη στην Αρμπίλ, την ιρακινή πρωτεύουσα του Κουρδιστάν. Τέλος, η Τουρκία προωθεί, μαζί με τη Βραζιλία, τη συμφωνία ανταλλαγής εμπλουτισμένου ουρανίου με το Ιράν, προσφέροντας έτσι στην Τεχεράνη αποδείξεις για την καλή της πίστη έναντι της διεθνούς κοινότητας.

Με αυτές τις πρωτοβουλίες η Άγκυρα αγγίζει το κεντρικό ζήτημα που συγκινεί Άραβες και μουσουλμάνους: αυτό της Παλαιστίνης, το οποίο επιβεβαιώνει την ταπεινωτική τους αδυναμία να προβάλουν τις διεκδικήσεις τους στο Ισραήλ εδώ και 62 χρόνια. Το παιχνίδι της Άγκυρας είναι πολύ εκλεπτυσμένο. Υποστηρίζοντας το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, προσπαθεί να διεκδικήσει την πρωτοκαθεδρία μεταξύ των Αράβων, που δεν ξέρουν πλέον σε ποιο θεό να πιστέψουν. Την πρωτοκαθεδρία αυτή διεκδικούν δύο μεγάλες δυνάμεις της περιφέρειας: η σιιτική Τεχεράνη και η σουνιτική Άγκυρα. Και στο βαθμό που το Ιράν έχει καταφέρει να ηγηθεί των αραβικών καθεστώτων με την ιδεολογική «μεταμόρφωσή» του πλάι στη Χεζμπολάχ και τη στρατιωτική της διείσδυση στο Λίβανο, η Τουρκία φαίνεται αποφασισμένη να ηγηθεί της μοίρας των Αράβων περισσότερο μέσω μιας λιγότερο πολεμικής και περισσότερο πολιτικής οδού.

Έτσι, ο Τούρκος πρωθυπουργός αντέδρασε έντονα στους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στη Γάζα, στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός τον Ιανουάριο του 2009, αφήνοντας έκπληκτο με την τόλμη του τον Ισραηλινό πρόεδρο Σιμόν Πέρες που καθόταν δίπλα του. Οι σχέσεις των δύο χωρών χειροτερεύουν συνεχώς σε όλα τα επίπεδα. Οι Τούρκοι στρατιωτικοί, που μέρα με τη μέρα χάνουν την επιρροή τους, δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Έχουν κληθεί μάλιστα να εγκαταλείψουν την πολιτική σκηνή και να επιστρέψουν στους στρατώνες τους. Χάρη στη νομιμοποίηση που τους προσφέρει η λαϊκή ψήφος, οι ισλαμιστές του ΑΚΡ βάζουν σταδιακά νερό στις αξίες τους τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική.

*Ο Αντουάν Μπασμπού είναι επικεφαλής του Παρατηρητηρίου των Αραβικών Κρατών
Κλειδί οι εκλογές που πλησιάζουν

ΓΙΑ ΤΗ ΣΟΥΝΙΤΙΚΗ πλειοψηφία των Αράβων, η Τουρκία συνιστά το μικρότερο κακό. Το ερώτημα για τους Άραβες είναι εάν η Τουρκία θέλει να παίξει το παιχνίδι της για να ξεκολλήσει απλώς τους Άραβες από τον ιρανικό λόγο που τους έχει σαγηνεύσει ή αν προσπαθεί να δηλώσει και αυτή συμμετοχή στη «δημοπρασία», γεγονός που κεντρίζει το ενδιαφέρον της πολιτικής βάσης του ΑΚΡ, την ώρα που οι εκλογές στην Τουρκία πλησιάζουν. Στη μονομαχία αυτή, που δεν έχει εξασθενίσει σχεδόν καθόλου, η χώρα που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των χαμένων είναι η Αίγυπτος του Μουμπάρακ. Έχοντας φθαρεί από μια βασιλεία που δεν λέει να πάρει τέλος και έχοντας δεχτεί προκλήσεις στα σύνορα της Γάζας, και επιπλέον προκλήσεις από την Τουρκία, η οποία έστειλε αποστολές με μέλη μη κυβερνητικών οργανώσεων για να σπάσουν τον ισραηλινό αποκλεισμό της Γάζας, η μόνη επιλογή του Καΐρου ήταν να ανοίξει το συνοριακό πέρασμα της Ράφας στη Λωρίδα της Γάζας.

Σήμερα, οι λαοί έχουν να επιλέξουν ανάμεσα στην πολεμοχαρή προσφορά των Ιρανών και την πιο πολιτική προσφορά των Τούρκων. Το ζήτημα είναι να ξέρουν ποια θα είναι η συνέχεια της δυναμικής της Τουρκίας του ΑΚΡ που έγινε εμφανής από τον Ιανουάριο του 2009 και ποιος από την Τουρκία ή την Τεχεράνη θα υπογράψει σε βάρος των Αράβων μια «Γιάλτα» με την Ουάσινγκτον για την περιοχή. Όποια κι αν είναι η εξέλιξη αυτού του ιρανοτουρκικού ανταγωνισμού, αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι ότι ποτέ πριν το Ισραήλ δεν ήταν τόσο απομονωμένο στη διεθνή σκηνή και ποτέ πριν η Χαμάς στη Γάζα δεν ένιωσε τόσο κοντά στην άρση του αποκλεισμού, που «στραγγάλισε» τους διοικητές της. Η Τουρκία θα μας απασχολήσει για πολύ καιρό ακόμη.

Ισχυρό όπλο η δυνατή οικονομία
Με ποιο δικαίωμα η Τουρκία αξιώνει τελεσιγραφικά από το Ισραήλ να της ζητήσει συγγνώμη για το «ναυτικό επεισόδιο ανοικτά της Γάζας», διαμαρτύρεται -προφανώς για λογαριασμό της Ιερουσαλήμ- ο αρθρογράφος του νεοσυντηρητικού «Weekly Standard» της Ουάσινγκτον. Την απάντηση δίνουν κατά κάποιο τρόπο δύο ανεξάρτητες πηγές, κατά σύμπτωση σχεδόν ταυτόχρονα. Επειδή η Τουρκία είναι σήμερα ισχυρή πολιτικά και κυρίως οικονομικά, αφήνουν να εννοηθεί, με βάση συγκεκριμένα στοιχεία, το αμερικανικό Υπουργείο Εμπορίου και το Οικονομικό Γραφείο της Κομισιόν στις Βρυξέλλες, το οποίο παρακολουθεί τις δημοσιονομικές επιδόσεις των κρατών-μελών της ΕΕ και εκείνων που βρίσκονται σε πορεία ένταξης. Και οι «Νew ΥorkΤimes», πάντοτε επικριτικοί προς την Άγκυρα για τις «υπερβολές» της στο ζήτημα της Γάζας, έγραφαν τελευταία ότι η «νέα δυναμική» της Τουρκίας οφείλεται στο «συνδυασμό κοινωνικού συντηρητισμού και συντηρητικά φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής» που εφαρμόζει η κυβέρνηση Ερντογάν.

Στις 8 Ιουνίου το Γραφείο, κάνοντας μια συλλογική εκτίμηση της τουρκικής οικονομίας, καταλήγει στο εντυπωσιακό, αλλά καλώς τεκμηριωμένο συμπέρασμα ότι η Τουρκία διαθέτει αυτή τη στιγμή σχεδόν όλα τα προσόντα να ενταχθεί στην ευρωζώνη. Φυσικά προηγουμένως θα πρέπει να γίνει δεκτή στην ΕΕ. Σημειώνει, επίσης, ότι στη βαθμολογία του «δημοσιονομικού ρίσκου» η Τουρκία βρίσκεται πολύ χαμηλά, στο ίδιο περίπου επίπεδο (192) με την Ιταλία (194) και το Βέλγιο (197) αλλά σε πολύ καλύτερη θέση από την Ισπανία (441). Οι κρατικές υπηρεσίες των ΗΠΑ καταγράφουν ότι οι τουρκικές εξαγωγές σημειώνουν σχεδόν σταθερή άνοδο της τάξεως του 12%, ότι η Ρωσία είναι για την Τουρκία η υπ΄ αριθμόν 1 χώρα εμπορικών και ευρύτερων οικονομικών συναλλαγών και υπογραμμίζουν ιδιαίτερα τρία στοιχεία: ο πληθωρισμός δεν ξεπερνά το 8%, το δημόσιο χρέος είναι κάτω του 60% και το έλλειμμα του προϋπολογισμού κάτω του 3%.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ