Οι παγίδες της «συνεκμετάλλευσης» και της «συνεργασίας» στο Αιγαίο

Της ΚΥΡΑΣ ΑΔΑΜ
Μήνας ελληνοτουρκικής προσέγγισης» αναμένεται να είναι ο Οκτώβριος, καθώς θα επισκεφθούν την Αθήνα ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Ερντογάν, ο υπουργός Εξωτερικών Νταβούτογλου, ο υπουργός Επικρατείας Μπαγίς, με επίσημη αφορμή το διεθνές συνέδριο για την κλιματική αλλαγή.
Σύμφωνα με ελληνικές διπλωματικές πηγές, οι διερευνητικές επαφές Αθήνας-Αγκυρας για τα θέματα του Αιγαίου έχουν προχωρήσει πολύ. Κατά μία πηγή, το έργο των διερευνητικών επαφών έχει ολοκληρωθεί και μένει μόνον η πολιτική απόφαση.
Τόσο η Αθήνα όσο και η Αγκυρα αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο «οικονομικής συνεργασίας» στο Αιγαίο, χωρίς να διαψεύδουν αλλά ουτέ και να αναφέρουν καθαρά τις έννοιες «συνεκμετάλλευση» ή «συνδιαχείριση» του Αιγαίου.
Ομως ένα σχέδιο επίλυσης με τον μανδύα της επωφελούς οικονομικής συνεργασίας είναι αμφίβολο αν αποτελεί εγγύηση για την ασφαλή έξοδο από την κρίση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων:

Το άρθρο 76
Σύμφωνα με το άρθρο 76 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (που είναι ήδη νόμος του κράτους), το εύρος της υφαλοκρηπίδας είναι μέχρι 200 ν.μ. από τα χωρικά ύδατα, δηλαδή στα διεθνή ύδατα. Σύμφωνα με ακριβείς μετρήσεις και με βάση τη μέθοδο της οριοθέτησης (γραμμές βάσης) που έχει εφαρμόσει κατά 98,2% το Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, το 83% περίπου του Αιγαίου (FIR Αθηνών και όχι μόνον) ανήκει στην Ελλάδα και το υπόλοιπο 17% στην Τουρκία. Επιπροσθέτως,σ το άρθρο 77 της Σύμβασης ορίζει ότι η παράκτια χώρα έχει κυριαρχικό δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα της για εξόρυξη φυσικών πόρων. Στην περίπτωση που η χώρα αποφασίσει να μην κάνει εξόρυξη, τότε καμία άλλη χώρα δεν ανακτά αυτό το δικαίωμα. Με άλλα λόγια, η ελληνική υφαλοκρηπίδα και οι φυσικοί πόροι που περιέχονται σ' αυτήν, επομένως και τα κυριαρχικά και οικονομικά οφέλη, ανήκουν μόνον στους Ελληνες πολίτες και θεωρητικώς καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να τα συνδιαχειριστεί με την Τουρκία κατά 50%, προκειμένου να εξυπηρετηθούν λύσεις προβλημάτων που έχει δημιουργήσει η Αγκυρα και δεν έχουν διευθετηθεί από τις ελληνικές κυβερνήσεις.
Σε περίπτωση συνδιαχείρισης της υφαλοκρηπίδας και με το ισχύον καθεστώς των 6 ν.μ. τότε θα προκύψουν αμφίβολα αποτελέσματα για τη χώρα. Ενα απλό παράδειγμα: σε τυχόν εξόρυξη πετρελαίου ή φυσικού αερίου αξίας π.χ. 100 δισ. ευρώ ετησίως, τα 50 δισ. θα τα εισπράξει η Ελλάδα και τα υπόλοιπα 50 η Τουρκία στην περίπτωση της συνδιαχείρισης. Αντιθέτως, με βάση το 83% και το 17% της οριοθετημένης ελληνικής και τουρκικής υφαλοκρηπίδας αντιστοίχως, η Ελλάδα θα έπρεπε να εισπράξει 83 δισ. και η Τουρκία 17 δισ. Με τη συνδιαχείριση επομένως, η Ελλάδα θα είναι υποχρεωμένη να παραχωρήσει στην Αγκυρα 33 δισ. ετησίως ως «δώρο» της συνδιαχείρισης. Είναι μάλλον προφανές γιατί η Αγκυρα επιδιώκει να κατοχυρώσει τη συνδιαχείριση στο Αιγαίο.

Ο εναέριος χώρος
Εκτός όμως από τις οικονομικές απώλειες, η συνδιαχείριση θα θέσει σε δοκιμασία και τα δικαιώματα στον έλεγχο του εναέριου χώρου πάνω από την υφαλοκρηπίδα. Σύμφωνα με το άρθρο 78 της Σύμβασης, τα δικαιώματα της παράκτιας χώρας (όπως η Ελλάδα) για τον έλεγχο του εναέριου χώρου πάνω από την υφαλοκρηπίδα (π.χ. με εξέδρες εξόρυξης, αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου κ.λπ.) δεν πρέπει να επηρεάζουν το υπάρχον νομικό καθεστώς. Ομως στην περίπτωση συνδιαχείρισης της υφαλοκρηπίδας, η Ελλάδα χάνει το δικαίωμα ελέγχου του διεθνούς εναέριου χώρου επειδή ακριβώς δεν θα έχει οριοθετήσει την ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Στην περίπτωση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), που σύμφωνα με το άρθρο 57 της Σύμβασης έχει και αυτή εύρος 200 ν.μ. από τις ακτές, η παράκτια χώρα έχει κυριαρχικά δικαιώματα στην ΑΟΖ για έρευνες, αλιεία, παραγωγή ενέργειας από το νερό και τον αέρα, οτιδήποτε δηλαδή είναι εκμεταλλεύσιμο από τον πυθμένα της θάλασσας μέχρι και την επιφάνεια αυτής.

Ανύπαρκτη ΑΟΖ
Ομως η τουρκική Βουλή στις 15 Μαΐου 1964 ψήφισε το νόμο 476, με τον οποίο καθόρισε τα 12 ν.μ. από τις ακτές της ως ζώνη αλιείας, μειώνοντας αισθητά την ελληνική ΑΟΖ. Την ίδια μάλιστα χρονιά η Τουρκία κατέθεσε το νόμο αυτόν για επικύρωση στον ΟΗΕ, ο οποίος ισχύει μέχρι και σήμερα. Αυτό έχει ως συνέπεια να πλήττονται οι αλιείς των Αλεξανδρούπολης, Σαμοθράκης, Λήμνου, Λέσβου, Χίου, Σάμου, Ικαρίας, Κω, Ρόδου, και Μεγίστης, που δεν μπορούν να βγουν από τα χωρικά μας ύδατα των 6 ν.μ., διότι μπαίνουν στην τουρκική ζώνη αλιείας και συλλαμβάνονται.
Στην περίπτωση συνδιαχείρισης, χωρίς η Ελλάδα να έχει οριοθετήσει την ΑΟΖ της, τότε η Τουρκία μπορεί να τοποθετήσει στο βυθό καλώδια για έρευνες ή και αγωγούς, ενώ θα μπορεί κάλλιστα να μη σέβεται τα αντίστοιχα δικαιώματα της Ελλάδας, αφού η ελληνική ΑΟΖ θα είναι ανύπαρκτη.
Επιπροσθέτως, σύμφωνα με το άρθρο 60 της Σύμβασης, η Τουρκία θα μπορεί να δημιουργήσει τεχνητά νησιά - εξέδρες στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου, δημιουργώντας ακόμα σοβαρό πρόβλημα και στον έλεγχο του διεθνούς εναέριου χώρου στο Αιγαίο, διότι εκτός των άλλων δεν έχει γίνει πρόβλεψη στη Σύμβαση στο θέμα αυτό, που παραμένει σε εκκρεμότητα. *
ΕΝΕΤ