Εμπόριο και έμποροι θανάτου

Του Μάριου Ευρυβιάδη
Οδικτάτορας του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, έχει μείνει στην ιστορία και για μια του φράση «Μητέρα όλων των Μαχών», που αναφέρεται στη μοιραία του πολεμική σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες το 2003. Η φράση αυτή έχει μπει πλέον στο διεθνές λεξιλόγιο για να περιγράψει κάποιο απίστευτο, αδιανόητο ή υπερμέγεθες γεγονός.

Ένα τέτοιο είναι η «Μητέρα όλων των Απατών», η ασύλληπτη απάτη που λαμβάνει χώρα με τη μεταφορά πραγματικού πλούτου από τις αναπτυσσόμενες χώρες προς τις ανεπτυγμένες, μέσω των διεθνών μηχανισμών εμπορίας όπλων. Κάθε χρόνο, δισεκατομμύρια δολάρια πραγματικού πλούτου καταλήγουν στα θησαυροφυλάκια κρατών όπως των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Αγγλίας, της Ελβετίας, της Ολλανδίας, του Καναδά, της Ιαπωνίας, του Ισραήλ, της Ιταλίας, της Κίνας, της Σουηδίας και της Νοτίου Κορέας, από αναπτυσσόμενες χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής.

Τι παίρνουν αυτές οι χώρες σαν αντάλλαγμα; Όλων των ειδών τα όπλα η κατοχή των οποίων συμβάλλει στη δημιουργία ενός φαύλου κύκλου, πολεμικών συγκρούσεων, ανταγωνισμών και απύθμενης διαφθοράς.

Την περίοδο 2006-2009 και μόνο, ΗΠΑ και Ρωσία εισέπραξαν η μέν πρώτη 68,7 δις δολάρια και η δεύτερη 42,4 από αναπτυσσόμενες χώρες, ελέγχοντας πάνω από το 60% του εμπορίου όπλων, με τις χώρες αυτές. Το υπόλοιπο 40% πήγε στις άλλες αναπτυγμένες χώρες που προαναφέρθησαν, κυρίως στη Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία. Το 2009 και μόνο, έγινε πραγματική εκταμίευση 17 δις δολαρίων από τις αναπτυσσόμενες χώρες προς τις αναπτυγμένες, ενώ οι συμφωνίες που υπεγράφησαν για μελλοντικές παραδόσεις ήταν της τάξης των 45,7 δις. Και αν δεν είστε ήδη ενημερωμένοι, σας γνωστοποιώ ότι πρόσφατα Ηνωμένες Πολιτείες και Σαουδική Αραβία ανακοίνωσαν τη βούλησή τους να διαπραγματευθούν την πώληση αμερικανικών όπλων από την Ουάσιγκτον προς Ριάντ της τάξης των 60 δις δολαρίων για τα επόμενα χρόνια.

Ο αφοπλισμός και η διαρκής ειρήνη είναι δυστυχώς πράγματα ανέφικτα. Ανήκουν στο πεδίο της ουτοπίας. Το άναρχο διεθνές σύστημα και η αδήριτη ανάγκη για εξισορρόπηση αυτών που θέλουν να ηγεμονεύουν, να επιβάλλονται ετσιθελικά και να αυθαιρετούν, επιβάλλουν την αυτοάμυνα και την αυτοπροστασία από τους υπόλοιπους. Αλλά αυτό που λαμβάνει χώρα με τις κύριες δυτικές χώρες και τη Ρωσία, να κυριαρχούν ως έμποροι θανάτου στο εμπόριο όπλων, είναι αξεπέραστη κατάντια. Εδώ έχουμε τη Σουηδία, την Ελβετία, την Ολλανδία, ανάμεσα στους πρωταγωνιστές. Πολλές από τις προαναφερθείσες χώρες όπως αυτές της Σκανδιναβίας για παράδειγμα, αυτοπροσδιορίζονται και αυτοδιαφημίζονται ως κατ’ εξοχήν θιασώτες της ειρήνης. Ωστόσο, η υποκρισία δεν περιορίζεται στις χώρες αυτές. Αλλά σ’ αυτές, όπως στη Σουηδία του περιβόητου Καρλ Μπιλτ, η υποκρισία περισσεύει.

Το εμπόριο όπλων στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν είναι απλά χαμένος πλούτος και διασπάθιση αγαθών. Είναι και αναπαραγόμενη πηγή πολιτικής και οικονομικής διαφθοράς. Είναι ένα κατ’ εξοχήν εργαλείο, σε ορισμένες περιπτώσεις, που διαιωνίζει την υπανάπτυξη, που «νομιμοποιεί» τα δικτατορικά και αυταρχικά καθεστώτα και που σ’ ορισμένες περιπτώσεις κάνει δυνατές ακόμη και την υλοποίηση γενοκτονικών πολιτικών και συμπεριφορών. Στο Σουδάν για παράδειγμα εναντίον των χριστιανικών πληθυσμών του νότου, στην Τουρκία εναντίον των Κούρδων κ.λπ.

Τα ιλιγγιώδη κέρδη και το μέγεθος των πολιτικο-στρατιωτικών σκοπιμοτήτων δεν επιτρέπουν κανένα ίχνος αισιοδοξίας. Όχι μόνο δεν υπάρχει φως στο τούνελ αλλά στο τέλος του τούνελ υπάρχει ένα άλλο τούνελ μέσα στο οποίο συνωστίζονται οι έμποροι του θανάτου.

Για τη «Μητέρα όλων των Απατών» την ακέραιη ευθύνη φέρουν οι δυτικές χώρες. Αυτές έχουν την τεχνογνωσία, αυτές έχουν την παραγωγή, αυτές ωφελούνται οικονομικά και πολιτικά. Μόνο οι δυτικές κοινωνίες θα μπορούσαν να σπάσουν αυτόν τον φαύλο κύκλο του κέρδους και των πολιτικών σκοπιμοτήτων. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη αυτόνομων και οικονομικά ανεξάρτητων κοινωνικών ομάδων που να μπορούν να δραστηριοποιηθούν αντίθετα, ακόμα και συγκρουσιακά, με τις κυβερνήσεις τους και με ισχυρά οικονομικά συμφέροντα.

Τέτοιες αυτόνομες και ανεξάρτητες κοινωνικές ομάδες δεν υπάρχουν στη δυτική Ευρώπη. Υπάρχουν όμως στις ΗΠΑ, όπου υπάρχει παράδοση τέτοιων δραστηριοτήτων που μας πάει πίσω στον 19ο αιώνα. Είναι εκεί στις ΗΠΑ που μπορεί και πρέπει να αρχίσει η όποια κοινωνικά οργανωμένη πολιτική αντίδραση κατά των εμπόρων του θανάτου. Και δικαιολογημένα. Διότι οι ΗΠΑ κατέχουν τα σκήπτρα στο εμπόριο αυτό.

* Ο Μάριος Ευρυβιάδης διδάσκει διεθνείς σχέσεις στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.