Ζώνη αποκλειστικής... έντασης. Η συµφωνία Κύπρου - Ισραήλ αλλάζει το σκηνικό στην Ανατ. Μεσόγειο.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΑ ΠΕΛΩΝΗ-NEA 

Νέες ισορροπίες, αλλά και νέο σκηνικό έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο διαµορφώνει η συµφωνία Κύπρου - Ισραήλ για την οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονοµικής Ζώνης (ΑΟΖ), µε στόχο την εκµετάλλευση των µεγάλων κοιτασµάτων φυσικού αερίου που εκτιµάται ότι βρίσκονται στα θαλάσσια σύνορα των δύο χωρών, καθώς η Τουρκία αντιδρά, ενώ ο Λίβανος διεκδικεί δικό του µερίδιο στην πίτα.

Οι λεπτοµέρειες της συµφωνίας που υπεγράφη πριν από λίγες µέρες, λένε διπλωµατικές πηγές, είχαν συµφωνηθεί εδώ και περισσότερες από δύο εβδοµάδες, αλλά η διαδικασία τηρήθηκε µυστική για να αποφευχθούν ακραίες κινήσεις και κυρίως παρενοχλήσεις της Τουρκίας. Η Αγκυρα, όπως ήταν αναµενόµενο, αντέδρασε έντονα µε διάβηµα προς το Ισραήλ και µε ανακοίνωση, σύµφωνα µε την οποία οι Ελληνοκύπριοι δεν µπορούν να προβαίνουν σε συµφωνίες για εκµετάλλευση φυσικών πόρων που ανήκουν σε ολόκληρο το νησί.
Η πραγµατικότητα ωστόσο, λένε οι ίδιες πηγές, είναι ότι η Τουρκία δεν επιθυµεί µε κανέναν τρόπο να µείνει εκτός του νέου «Μεγάλου Παιχνιδιού» που διαµορφώνεται σταδιακά στην περιοχή µετά τον εντοπισµό µεγάλων κοιτασµάτων φυσικού αερίου, όπως ο «Λεβιάθαν» και το κυπριακό «Οικόπεδο 12», καθώς η Κυπριακή ∆ηµοκρατία έχει ήδη υπογράψει συµφωνία µε την Αίγυπτο και δηλώνει ότι η περιοχή που κυρίως την ενδιαφέρει είναι αυτή µεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ. Το Ισραήλ, από την πλευρά του, έχει δείξει µε όλους τους τρόπους ότι στρέφει το βλέµµα του σε νέους συµµάχους στην περιοχή, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, χώρες τις οποίες θεωρεί πιο αξιόπιστους και σταθερούς εταίρους, λένε διπλωµατικές πηγές, ιδιαίτερα µετά την προσέγγιση της Τουρκίας µε το Ιράν. Ο εντοπισµός κοιτασµάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου στην περιοχή, εκτιµούν οι ίδιες πηγές, µπορεί να διαµορφώσει έναν νέο άξονα Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ.
Η ταχύτητα µε την οποία κλείστηκε η συµφωνία της προηγούµενης εβδοµάδας αλλά και ο «ξαφνικός έρωτας» του Ισραήλ µε την Ελλάδα, ο οποίος επισφραγίστηκε µε την επίσκεψη του ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανιάχου στην Αθήνα, όπου, µεταξύ άλλων, πρότεινε στον Γ. Παπανδρέου το φυσικό αέριο να διοχετεύεται στην Ευρώπη µε υποθαλάσσιο αγωγό που θα περνά από την Ελλάδα, οφείλονται σε µεγάλο βαθµό στον «Λεβιάθαν» και στη δυνατότητα – αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις για τα κοιτάσµατα – ενεργειακής απεξάρτησης του Ισραήλ, το οποίο θα αποκτήσει στρατηγικό πλεονέκτηµα, αφού είναι αποκλεισµένο από τις ενεργειακές πηγές των Αράβων.


Προκλητικές ενέργειες
 Στο παιχνίδι βρίσκεται και η Ελλάδα, καθώς η Τουρκία έχει καταστήσει σαφές µε προκλητικές ενέργειες, κυρίως γύρω από το Καστελλόριζο, ότι επιθυµεί να έχει λόγο στη χάραξη θαλάσσιων ζωνών στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Ωστόσο, για να καταλήξει η Ελλάδα σε συµφωνία ΑΟΖ µε την Κύπρο, θα πρέπει πρώτα να υπάρξει πρόοδος στον διάλογο για το Αιγαίο, καθώς εκ των πραγµάτων σε όποια οριοθέτηση ΑΟΖ στην περιοχή η Τουρκία εµπλέκεται ως γειτονική χώρα και, όπως σηµειώνουν διπλωµατικές πηγές,«τίποτα δεν θα µπορέσει να προχωρήσει στην πράξη, και κυρίως η εκµετάλλευση οποιωνδήποτε πόρων, χωρίς τη συναίνεσή της».
Το µέλλον, σύµφωνα µε διπλωµατικές πηγές, θα κρίνουν οι περιφερειακές συµµαχίες όχι µόνο της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά κυρίως της Τουρκίας, η οποία ήδη επεµβαίνει προκειµένου να µην επικυρωθεί η συµφωνία της Κύπρου µε τον Λίβανο. Οι δύο πλευρές έχουν καταλήξει στις λεπτοµέρειες της συµφωνίας, αλλά αυτή δεν υλοποιείται µε το πρόσχηµα από πλευράς του Λιβάνου ότι δεν έχει επικυρωθεί ακόµη από τη Βουλή. Η συµφωνία αυτή θα είναι καθοριστική για να αποδεσµευτεί για το Τελ Αβίβ η εκµετάλλευση των κοιτασµάτων, ενώ ταυτόχρονα ενισχύονται τα επιχειρήµατα της Λευκωσίας έναντι της Τουρκίας. Κι αυτό γιατί η Αγκυρα αµφισβητεί το δικαίωµα της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας να συνάπτει τέτοιες συµφωνίες, µε το επιχείρηµα ότι οι ενεργειακοί πόροι του νησιού ανήκουν και στους Τουρκοκύπριους και άρα θα πρέπει να συνοµολογήσει και το κατοχικό καθεστώς.

Το Καστελλόριζο
 Η Αγκυρα έχει καταστήσει σαφές µε τις κινήσεις της ότι δεν προτίθεται να µείνει εκτός της µοιρασιάς κι επιδιώκει να µείνει εκτός της χάραξης των θαλάσσιων ζωνών της Ελλάδας το Καστελλόριζο, σκοπεύοντας να καρπωθεί κι εκείνη µέρος των περιοχών οι οποίες ενδέχεται να εξελιχθούν σε ενεργειακά χρυσωρυχεία. Οι συστηµατικοί πλόες τουρκικών σκαφών στην περιοχή το αποδεικνύουν. Οι βόλτες που έκανε το «Πίρι Ρέις» το καλοκαίρι αλλά και η αποστολή τον Νοέµβριο του 2008 του νορβηγικού ερευνητικού σκάφους «Μalene Οstervold» για πετρελαϊκές έρευνες σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας του Καστελλόριζου, όπως εκτιµάται και στην Αθήνα, αποτελούν µέρος ενός συνολικότερου σχεδίου. Ενώ µέχρι πρόσφατα η διαφορά µε την Ελλάδα ήταν επικεντρωµένη στην υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο, τα τελευταία χρόνια η Τουρκία διεύρυνε την περιοχή της κρίσης και των διεκδικήσεών της ανατολικά της Κρήτης και του Καστελλόριζου, στην περιοχή δηλαδή όπου ενώνεται η υφαλοκρηπίδα της Ελλάδας, της Τουρκίας, της Αιγύπτου και της Κύπρου.
Μάλιστα, τον περασµένο Αύγουστο, όταν η Αθήνα προέβη σε διάβηµα προς την Αγκυρα για το «Πίρι Ρέις», το τουρκικό ΥΠ.ΕΞ. επιχείρησε να παγιδεύσει την ελληνική πλευρά, ζητώντας να δοθούν χάρτες για τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην περιοχή του Καστελλόριζου, τους οποίους πάντως δεν έλαβε. Εξάλλου, σε τουρκική παρέµβαση οφείλεται η έλλειψη προόδου στις ελληνοαιγυπτιακές συνοµιλίες για καθορισµό της ΑΟΖ, καθώς η Τουρκία απαιτεί να εξαιρεθεί από µια τέτοια οριοθέτηση το Καστελλόριζο.

«Κλειδί» ο Λίβανος
Χώρα-κλειδί είναι ο Λίβανος, καθώς για να προχωρήσει οποιοδήποτε εγχείρηµα εκµετάλλευσης υποθαλάσσιων πόρων θα πρέπει να προηγηθεί συµφωνία του Ισραήλ και της Κύπρου µε τον Λίβανο. Οι εκτιµήσεις για τα κοιτάσµατα έχουν ήδη προκαλέσει τριβές ανάµεσα στο Ισραήλ και τον Λίβανο, που ισχυρίζεται ότι µέρος των κοιτασµάτων ανήκει στη δική του υφαλοκρηπίδα. Το Ισραήλ υποστηρίζει ότι τα «οικόπεδα» στα οποία πραγµατοποιεί έρευνες δεν επεκτείνονται σε λιβανέζικα ύδατα. Το επόµενο βήµα, σύµφωνα µε πληροφορίες, θα είναι να επιχειρήσει το Ισραήλ να οριοθετήσει τα θαλάσσια σύνορά του µε τον Λίβανο, ζητώντας ακόµη και την παρέµβαση του ΟΗΕ. «Αγκάθι» πάντως αποτελεί το γεγονός ότι το Ισραήλ δεν έχει υπογράψει τη Σύµβαση για το ∆ίκαιο της Θάλασσας.