Το παραπάτημα του μονάρχη!

Του Γιάννου Χαραλαμπίδη*

Η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην Ε.Ε. λαθροβιώνει. Όπως και η διαδικασία λύσης του Κυπριακού. Κατά τη σύνοδο της τελευταίας Μεικτής Διακοινοβουλευτικής Επιτροπής Τουρκίας - Ε.Ε., που πραγματοποιήθηκε στις 21 και 22 Φεβρουαρίου στην Αντιόχεια, ήταν κοινή πεποίθηση και της ευρωπαϊκής και της τουρκικής αντιπροσωπίας και δη του επικεφαλής των Τουρκικών Ενταξιακών Διαδικασιών Εγκεμέν Μπαγίς, ότι η διαπραγμάτευση της χώρας του με τις Βρυξέλλες βρίσκεται σε αδιέξοδο.

Τρία κεφάλαια και μπλόκο

Υπάρχουν μόνο τρία τουρκικά ενταξιακά κεφάλαια, τα οποία θα μπορούν να ανοίξουν. Τα λοιπά είναι μπλοκαρισμένα, είτε από αποφάσεις της Ε.Ε., όπως αυτή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου του 2006, που σχετίζεται με την άρνηση της Τουρκίας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς τη Λευκωσία, είτε επειδή υπάρχουν χώρες -μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Γαλλία και η Αυστρία- που… κρατούν διάφορα τουρκικά ενταξιακά κεφάλαια, διότι αυτό επιβάλλουν τα εθνικά τους συμφέροντα.

Ο κ. Μπαγίς, πάντως, υποστήριξε την περασμένη Δευτέρα ενώπιον της Μεικτής Διακοινοβουλευτικής Επιτροπής Τουρκίας - Ε.Ε. ότι μεγάλα κράτη της Ε.Ε. κρύβονται πίσω από την Κύπρο και το πρόβλημά της, προκειμένου να δημιουργήσουν εμπόδια στην ενταξιακή πορεία της χώρας του. Ταυτοχρόνως, αναγνωρίζει και ο ίδιος ότι, η διαδικασία, υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, δεν μπορεί να προχωρήσει, διότι, εκτός των άλλων, η Τουρκία υπεισέρχεται σε ευαίσθητη πολιτικά προεκλογική περίοδο, λόγω των εθνικών εκλογών του Ιουνίου, στις οποίες, εάν δεν συμβεί κάτι φοβερό, ο Ταγίπ Ερντογάν προσδοκά ότι θα κάνει περίπατο! Αληθές, πάντως, είναι ότι με το σκηνικό αυτό η μεν Άγκυρα φαίνεται να μην ανησυχεί, οι δε ηγέτιδες της Ε.Ε. χώρες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, βολεύονται. Γιατί; Διότι, η τουρκική κυβέρνηση διαπιστώνει ότι δεν υπήρξαν αντιδράσεις από την κοινή γνώμη ούτε και από την αντιπολίτευση όταν δεν κατάφερε να ανοίξει το κεφάλαιο του ανταγωνισμού, το οποίο παραμένει παγωμένο. Και όπως δείχνουν τα πράγματα θα συνεχίσει να είναι παγωμένο, καθότι η Άγκυρα δεν προτίθεται επί του παρόντος να εκπληρώσει τα κριτήρια που της ζητά η Ε.Ε.

Η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει κόστος από την καθυστέρηση και το αδιέξοδο, στο οποίο βρίσκεται η ενταξιακή της πορεία, καθότι πείθει την κοινή γνώμη ότι δεν ευθύνεται η ίδια για ό,τι συμβαίνει στις σχέσεις της με την Ε.Ε., αλλά η Ε.Ε. ως τέτοια και τα κράτη-μέλη της και δη τα ισχυρά, καθώς και το άλυτο κυπριακό πρόβλημα, για το οποίο το 2004 η Άγκυρα έπραξε το παν για να γίνει δεκτό το σχέδιο Ανάν. Επιπροσθέτως, η Τουρκία διατηρεί ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης εν μέσω οικονομικής κρίσης. Και έτσι, αφενός, δίδεται η εντύπωση ότι μπορεί να τα καταφέρει και μόνη της, αφετέρου κατανοούν οι Τούρκοι πολίτες ότι η Ε.Ε. δεν είναι η πηγή εκείνη από την οποία μπορεί να ρέει αφειδώς το χρήμα. Υπάρχει, λοιπόν, λογική εξήγηση στις τουρκικές σφυγμομετρήσεις, που καταδεικνύουν ότι τα 2/3 του πληθυσμού συνεχίζουν να υποστηρίζουν την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε., πλην, όμως, το ίδιο ποσοστό δεν θεωρεί ότι η χώρα του θα καταστεί πλήρες κράτος-μέλος. Συνεπώς, είναι πρόδηλο ότι, δημιουργία μιας τέτοιας πολιτικής -ως προς την ένταξη της Τουρκίας- αντίληψης βοηθά και τη Γερμανία και τη Γαλλία, που υποστηρίζουν, ως εναλλακτική επιλογή της πλήρους ένταξης, την ειδική σχέση.

Κόστος και ανταλλάγματα

Το ερώτημα είναι εάν υποβοηθείται η υπόθεση της Κύπρου. Αθήνα και Λευκωσία οικοδόμησαν πολιτικές για την επίλυση των διαφορών τους με την Άγκυρα επί της τουρκικής ενταξιακής πορείας. Ως εκ τούτου, θα ήταν δυνατό να ισχυριστεί κάποιος ότι εφ' όσον δεν προχωρεί η τουρκική ενταξιακή πορεία δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η Ε.Ε. ως μοχλός πίεσης για θετικές εξελίξεις στο Κυπριακό και τα ελλαδοτουρκικά. Η παρατήρηση αυτή είναι λογική. Όμως, θα ήταν επίσης δυνατό να συνοδευτεί από τον ισχυρισμό ότι: Εφ' όσον ο στόχος και η μορφή της λύσης δεν είναι επί των αρχών και των αξιών της Ε.Ε. και εφ' όσον παραχωρούνται στην τουρκική πλευρά εκ περιτροπής προεδρίες και σταθμισμένες ψήφοι, ισχύουν και τα εξής:

1. Ακόμη και αν ασκήθηκαν πιέσεις και κόστος επί της Τουρκίας μέσω των παγωμένων κεφαλαίων, δεν είναι προς την ορθή κατεύθυνση.

2. Το κόστος δεν ήταν αρκετό, διότι, ούτως ή άλλως, η Άγκυρα γνωρίζει, κατά βάθος, ότι η πορεία της δεν βρίσκεται σε αδιέξοδο λόγω Κύπρου, αλλά λόγω κυρίως των ισχυρών της Ε.Ε. κρατών και των δικών της αδυναμιών να προχωρήσει με ταχύτητα προς τις μεταρρυθμίσεις που ζητά η Ε.Ε. Οπότε δεν θεωρεί ότι είναι η ώρα για λύση του Κυπριακού μέσω κάποιων υποχωρήσεων. Κρατεί το Κυπριακό ως χαρτί για τη δική της ένταξη και την εξυπηρέτηση των δικών της συμφερόντων. Τηρεί σκληρή στάση για να έχει διαπραγματευτικό βάθος και να μπορεί στην κρίσιμη στιγμή να εμφανίσει ασήμαντες υποχωρήσεις ως σημαντικές και να ζητήσει ή και να εισπράξει μεγάλα ανταλλάγματα.


Ο Ερντογάν στα βήματα της Προεδρικής Δημοκρατίας…

Η ΤΟΥΡΚΙΑ ουδόλως προτίθεται να υποχωρήσει επί του Κυπριακού, προκειμένου να διευκολύνει την ενταξιακή της πορεία, εφ' όσον δεν έχει εσωτερικό κόστος. Αυτό τουλάχιστον δηλώνει ο κ. Μπαγίς, καθότι, όπως τονίζει, δεν υπάρχει δίλημμα για τη χώρα του: Ή το Κυπριακό ή την Ε.Ε. Για την τουρκική κυβέρνηση, είπε, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: Και Κυπριακό και Ε.Ε. Ταυτοχρόνως, «ουδόλως», όπως δήλωσε, η χώρα του «κλείνει την πόρτα στην ένταξή της στην Ε.Ε.» Και προσθέτει ότι δεν αποδέχεται κανένα άλλο καθεστώς εκτός από εκείνο της πλήρους ένταξης, απορρίπτοντας το συμβιβασμό της ειδικής σχέσης. Από τη μια η Άγκυρα δείχνει να μην άγχεται για το αδιέξοδο της ενταξιακής της πορείας, ενώ από την άλλη, προ μερικών εβδομάδων, ο Τούρκος πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν δήλωνε ότι η χώρα του θα είναι έτοιμη για πλήρη ένταξη το 2014!

Είναι εμφανές ότι η τουρκική κυβέρνηση, για να αποφύγει το όποιο εσωτερικό κόστος και για να συνεχίσει να συμπεριφέρεται ως μεγάλη δύναμη, διαδηλώνει με κάθε ευκαιρία ότι δεν θα ανταλλάξει τη δική της ένταξη με μια λύση στο Κυπριακό που δεν θα εξυπηρετεί, όπως η ίδια αντιλαμβάνεται, τα εθνικά της συμφέροντα, καθώς και ότι δεν θα γίνει η ένταξη όπως θέλει η Ε.Ε. Και είναι ηλίου φαεινότερον ότι η διαπραγματευτική πρακτική της Τουρκίας είναι ορθή. Και σκληρή. Άλλωστε, ο Ερντογάν δεν χρειάζεται πλέον να είναι διαλλακτικός ούτε στο Κυπριακό ούτε να συμπεριφέρεται με κομψότητα στους Ευρωπαίους. Το 2004 επί σχεδίου Ανάν και όταν στην ουσία ξεκινούσε η ανοδική του πορεία, φλέρταρε με την Ευρώπη για να τσακίσει εσωτερικά τους Κεμαλιστές, και έλεγε ναι στη λύση του Κυπριακού, αφενός διότι το σχέδιο Ανάν εξυπηρετούσε τα τουρκικά γεωστρατηγικά συμφέροντα και αφετέρου επειδή θα του κέρδιζε σημαντικό έδαφος στο ανταγωνιστικό, με το στρατό, παιχνίδι εξουσίας. Τώρα, που έχει εδραιωθεί στην εξουσία, δεν έχει λόγο να είναι συγκαταβατικός. Αντιθέτως, συμπεριφέρεται αυτοκρατορικά και εντός και εκτός Τουρκίας. Ειδικώς εντός της χώρας, επιδιώκει να εφαρμόσει καθεστώς μονανδρίας, χρησιμοποιώντας τη δύναμη που του δίδουν οι εκλογικές αναμετρήσεις και ειδικότερα η επερχόμενη. Υπάρχουν στο ΑΚP αναλυτές, που ισχυρίζονται ότι το κόμμα μπορεί να κερδίσει τις εκλογές με ποσοστά πέραν του 46% με 47%.

Ο Ερντογάν σχεδιάζει να προχωρήσει μετά τις εκλογές στον καταρτισμό νέου συντάγματος. Της νέας Τουρκίας. Για να προχωρήσει στον εκδημοκρατισμό και για να βοηθήσει την τουρκική ενταξιακή πορεία. Και προς την κατεύθυνση αυτή συναινεί και η ΕΕ. Όμως, στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής στόχευσης και στο όνομα του εξευρωπαϊσμού, θα επιδιώξει να μετατρέψει την Τουρκία από Κοινοβουλευτική σε Προεδρική ή ημι-Προεδρική Δημοκρατία, κατά το γαλλικό πρότυπο του Ντε Γκολ και της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Δηλαδή θα επιδιώξει να παραχωρήσει στον Πρόεδρο ιδιαίτερες εκτελεστικές εξουσίες και μέσα από το νέο σύνταγμα να γίνει… μονάρχης! Ο ίδιος, ούτως ή άλλως, θα επιδιώξει μετά την Πρωθυπουργία να μεταφερθεί στην Προεδρία της Δημοκρατίας.


Ελληνική χείρα βοηθείας…

Ο ΕΡΝΤΟΓΑΝ προχωρεί ακάθεκτος με μοναδικό αντίπαλο την αυτοκρατορική αλαζονεία, που γεννά την απληστία της εξουσίας, δημιουργώντας, εκτός από φίλους, ακόμη και εχθρούς στο ίδιο του το κόμμα. Και έτσι, η έλλειψη αξιόπιστης αντιπολίτευσης, η αλαζονεία του, καθίσταται ο κύριος εχθρός του. Εντός και εκτός Τουρκίας. Χωρίς, όμως, -ακόμη και αν στραβοπατήσει- να μπορεί το στραβοπάτημα να μας σώσει… Όχι μόνο διότι η τουρκική πολιτική επί του Κυπριακού δεν στηρίζεται στον Ερντογάν αλλά επί συγκροτημένων στρατηγικών αποφάσεων, αλλά γιατί Αθήνα και Λευκωσία ούτε είχαν ούτε έχουν στρατηγική αντιμετώπισης του τουρκικού επεκτατισμού. Στο πλαίσιο, μάλιστα, της ευφάνταστης πολιτικής τους δεν αποκλείεται, όταν δουν τον Ερντογάν να παραπατά, να σπεύσουν ταχέως να τον στηρίξουν…

*Δρ. Διεθνών Σχέσεων
www.sigmalive.com