Τα κλειδιά της συριακής κρίσης

Η Συρία επηρεάζεται με τη σειρά της από το κύμα διαμαρτυρίας που κλονίζει τον αραβικό κόσμο. Ποιοι είναι οι παράγοντες αυτής της κρίσης;

Μετά την Τυνησία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη, πρωτοφανείς διαμαρτυρίες αναδύονται στη Συρία, μια χώρα που κυβέρνησε με σιδερένιο χέρι για 40 χρόνια το καθεστώς Μπάαθ, όπου καταστέλλεται αμέσως η παραμικρή κίνηση για δημοκρατία.

Ενώ οι πρώτες προσκλήσεις για διαμαρτυρία είχαν μειωμένη απήχηση, στις αρχές Φεβρουαρίου, η αλυσίδα διαμαρτυρίας-καταστολής φαίνεται να έχει ξεκινήσει στα νότια. 

Οι πιο σοβαρές διαταραχές περιορίστηκαν μέχρι τώρα στην πόλη Ντεραά που συνορεύει με την Ιορδανία, όπου 15 άνθρωποι σκοτώθηκαν την Τετάρτη. 

Ένα κλειδωμένο καθεστώς

Το συριακό καθεστώς, που εγκαθιδρύθηκε από τον Χάφεζ αλ-Άσαντ, ο πατέρας του σημερινού αρχηγού του κράτους, και που κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα το 1970 βασίζεται στο κόμμα Μπάαθ. 

Το τελευταίο, στην εξουσία για σχεδόν μισό αιώνα έχει χάσει μεγάλο μέρος της αρχικής ιδεολογίας του Παναραβισμού και του Σοσιαλισμού. 

Το κόμμα Μπάαθ κυβερνά στο πλαίσιο μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης και απαγόρευσε κάθε αντιπολίτευση. 

Οι  άλλοι πυλώνες του καθεστώτος είναι ο στρατός και η γραφειοκρατία.  

Οι άλλες κατηγόριες έναντι της κυβέρνησης περιλαμβάνουν την κυριαρχία της μειοψηφίας των Αλεβιτών (περίπου 12% των 20 εκατομμυρίων Σύρων), μέρος της οποίας είναι η οικογένεια Άσαντ, στην σουνιτική πλειοψηφία (πάνω από 70% του πληθυσμού).  

Παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου

Η συριακή κυβέρνηση βασίζεται στις υπηρεσίες ασφαλείας, οι Μουχταπαράτ που διασχίζουν τη χώρα και καταπνίγουν κάθε ίχνος διαφωνίας.  

Μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο Πρόεδρος Μπασάρ αλ-Άσαντ, είχε προκαλέσει ελπίδες για κάποιο άνοιγμα προς την δημοκρατία. 

«Στην εναρκτήρια ομιλία του, στις 17 Ιουλίου 2000, ο  Άσαντ είχε εκφραστεί για την ανάγκη μιας «δημιουργικής σκέψης», μιας «διαφάνειας» και «δημοκρατίας», ανέφερε μια έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW), τον Ιούλιο του 2010, με την επέτειο της ανάληψης της εξουσίας από τον ίδιο. 

Αλλά η «Άνοιξη της Δαμασκού» ήταν βραχύβια.

Και η εικόνα είναι ζοφερή σήμερα: «Μετά από δέκα χρόνια άσκησης εξουσίας, ο πρόεδρος Μπασάρ αλ-Ασαντ δεν έχει εκπληρώσει τις υποσχέσεις του να αυξήσει τις δημόσιες ελευθερίες και να βελτιώσει την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Συρία» συνεχίζει το HRW. 

«Οι συριακές φυλακές γέμισαν ξανά με πολιτικούς κρατουμένους, δημοσιογράφους και ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Και το καθεστώς δεν διστάζει να καταστείλει βίαια κάθε τι που κινείται, όπως το έκανε το 2008, όταν 23 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε μια ανταρσία στην φυλακή της Σεντνάγια. 

Το 2010, το HRW αναφέρει ειδικά την περίπτωση του Haytham al-Maleh, 78 χρονών, και του Muhanad αλ-Χασάνι, 42 χρονών, δικηγόροι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που καταδικάστηκαν σε τρία χρόνια φυλάκιση.

Ο πρώτος αφέθηκε ελεύθερος στις 8 Μαρτίου, αλλά ο δεύτερος είναι ακόμη στη φυλακή. Και την Τρίτη, ο συγγραφέας και ακτιβιστής Louaï Hussein, τέθηκε υπό κράτηση από τις υπηρεσίες ασφαλείας στο διαμέρισμά του στη Σινάια κοντά στη Δαμασκό, σύμφωνα με το συριακό Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (OSDH). 

Η αντιπολίτευση

Μετά από χρόνια προπαγάνδας του Μπάαθ και της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, η νεολαία είναι μάλλον απολιτική. 

Επιπλέον, το παράδειγμα του εμφυλίου πολέμου στο γειτονικό Ιράκ και στο Λίβανο χρησιμοποιήθηκαν ως σκιάχτρα.  

Η Μουσουλμανική Αδελφότητα. 

Το κύριο αντιπολιτευτικό κίνημα παραμένει η Μουσουλμανική Αδελφότητα παρά την απαγόρευσή της. 

Η εγγραφή ως μέλος του κινήματος τιμωρείται με θανατική ποινή. 

Η οργάνωση αυτή εξαφανίστηκε από τη δημόσια ζωή μετά την καταστολή που υπέστη στις αρχές της δεκαετίας του '80 (πάνω από 20 000 άτομα σκοτώθηκαν κατά τη συντριβή της σε μια εξέγερση στην πόλη Χαμά το 1982). 

Στις αρχές του καθεστώτος Μπάαθ, αποφασιστικά κοσμικό, η Μουσουλμανική Αδελφότητα είχε επιλέξει τον ένοπλο αγώνα. 

Το 2001, επωφελήθηκαν από το άνοιγμα του Μπασάρ αλ-Ασαντ, και τα Αδέλφια δήλωσαν από την εξορία ότι αποκηρύσσουν τη βία και την εισαγωγή της σαρία (ισλαμικός νόμος) καθώς και την εξέγερση των σουνιτών έναντι των Αλεβιτών.

Οι Κούρδοι. 

Το συριακό κράτος είναι επίσης δύσπιστο όσον αφορά την κουρδική μειονότητα, η οποία αντιπροσωπεύει περίπου το 10% του πληθυσμού, ήτοι σχεδόν 2 εκατομμύρια άνθρωποι. 

Είναι περιθωριοποιημένοι, 300.000 από αυτούς στερούνται εγγράφων ταυτότητας: τους αφαιρέθηκε η ιθαγένειά, το 1982, όταν το κόμμα Μπάαθ αποφάσισε να μειώσει τον αριθμό των Κούρδων της χώρας στα στατιστικά στοιχεία. 

Facebook

Το κάλεσμα για τη συμμετοχή στη διαδήλωση της 15ης Μαρτίου άρχισε μέσω του Facebook, το οποίο νομιμοποιήθηκε πριν από δύο μήνες μόνο. 

Για σύγκριση, υπήρχαν 200.000 Σύριοι τον Φεβρουάριο καταχωρημένοι στο Facebook (με πληθυσμό 23 εκατομμύρια) έναντι σχεδόν δύο εκατομμύριων facebookers στην Τυνησία με πληθυσμό 11 εκατομμύρια. 

Αρκετοί ιστορικοί αντίπαλοι μίλησαν τις τελευταίες ημέρες, όπως ο κομμουνιστής Ριάντ Τούρκ: «η Συρία δε θα μείνει το βασίλειο της σιωπής. Ο φόβος δεν θα μας πνίξει πάλι και η χώρα μου δεν θα παραμείνει μια τεράστια φυλακή», δήλωσε ο ογδοντάχρονος που πέρασε στη εποχή του Χαφέζ Αλ-Άσαντ 25 χρόνια της ζωής του στη φυλακή, μεταξύ των οποίων 18 σε ένα σκοτεινό κελί διαστάσεων δύο μέτρα επί δύο.  

Οικονομία

Μετά από πολλά χρόνια κατευθυνόμενης οικονομίας, ο Μπασάρ αλ-Ασαντ έχει υποσχεθεί ένα πολιτικοοικονομικό άνοιγμα συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του τραπεζικού συστήματος.

Παρά τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν το 2004 από τις Ηνωμένες Πολιτείες για τη στήριξη της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, η Συρία έχει βιώσει ένα υψηλό ρυθμό ανάπτυξης, υψηλότερο από τους γείτονές της, ακόμη και αν ο Μπασάρ αλ-Άσαντ παραμένει μακριά από το όνειρό του: να μετατρέψει την Συρία σε Κίνα της Μέσης Ανατολής, όπως το διηγείται ο ερευνητής Ignacio Alvarez-Ossorio στην El Pais .  

Όπως και άλλα αραβικά κράτη που αντιμετωπίσουν την διαμαρτυρία, η Συρία προσπαθεί να την αποφύγει με την αποκατάσταση των επιδοτήσεων στα βασικά είδη διατροφής (που είχαν μειωθεί ή επαλειφθεί στα πλαίσια της πολιτικής του οικονομικού ανοίγματος) και με την αύξηση των μισθών. 

Και στη Ντεραά, εστία των διαδηλώσεων, υποσχέθηκε ένα έργο για την τροφοδοσία πόσιμου νερού με κόστος 4 εκατομμυρίων δολαρίων (η Συρία αντιμετωπίζει σοβαρή έλλειψη νερού, ειδικά σε αυτή την περιοχή). 

Ήδη τον Ιανουάριο, η κυβέρνηση δημιούργησε το «Εθνικό Ταμείο για την κοινωνική πρόνοια» με 250 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία προορίζονται για να βοηθά οικονομικά 420.000 οικογένειες. 

Αύξησε κατά 72% τα επιδόματα θέρμανσης για τους δημοσίους υπαλλήλους και τους συνταξιούχους.

Και εδώ, η διαφθορά

Όπως και σε άλλες αραβικές χώρες που επλήγησαν από τις ταραχές, η διαφθορά είναι ενδημική στη Συρία. 

Έχει αυξηθεί από τότε που ανέβηκε στην εξουσίας ο Μπασάρ αλ-Άσαντ, σύμφωνα με τον Ιγνάτιο Leverrier, πρώην διπλωμάτης και λόγιος που εκφράστηκε στο Νouvel Observateur: «Αυτό που ήταν μια αδυναμία της πολιτικής και στρατιωτικής διοίκησης και του εμπορικού κόσμου στην εποχή του Χαφέζ αλ-Ασαντ έγινε, με τον κληρονόμο του, ένα πραγματικό σύστημα». 

Μεταξύ των κύριων ληπτών της διαφθοράς βρίσκουμε έναν ξάδελφο του αρχηγού του κράτους.

 Το σύνθημα [των διαδηλωτών] είναι: «θάνατος στο Rami Makhlouf», ο εξάδελφος του, που ελέγχει όλους τους οικονομικούς τομείς, κινητή τηλεφωνία, όλα τα σχέδια αξιοποίησης ακινήτων και τώρα τον τομέα της εστίασης κλπ... δήλωσε ο οικονομολόγος Σαμίρ Aita σε συνέντευξη με το TV5 . 

Μια παράδοξη διπλωματία

Η συριακή διπλωματία αναμιγνύει την αδιαλλαξία έναντι του Ισραήλ και την υποστήριξη προς τη παλαιστινιακή Χαμάς και τη λιβανική Χεζμπολάχ, οι εχθροί του Ισραήλ. 

Συνεπώς, βρίσκεται σε αρμονία με τα αισθήματα του αραβικού δρόμου. 

Την ίδια στιγμή άρχισε μια επαναπροσέγγιση με την Δύση, τη γειτονική Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία, διατηρώντας παράλληλα μια ισχυρή σχέση με το Ιράν. 

Μέχρι τώρα η «αραβική άνοιξη» στην πράξη καταφέρθηκε έναντι των υπέρ-δυτικών ηγεσιών (...)

Η Συρία ξεχωρίζει από αυτά.

 Είναι μια εξουσία που περηφανεύεται να είναι η πλέον ανθεκτική έναντι των Αμερικανών και το Ισραήλ, συνεχίζει ο Σαμίρ Aita.

Όπως πάντα στα τυραννικά καθεστώτα που αντιμετωπίζουν μια διαμαρτυρία, η συριακή κυβέρνηση κατηγορεί τα «ξένα κέντρα» που «διαδίδουν ψέματα» για την κατάσταση στη χώρα, όπως στη Ντεραά, κύρια εστία των γεγονότων. 

L’EXPRESS.fr            24/03/2011