Περού: η νίκη του Ουμάλα ξαναρίχνει τα γεωπολιτικά χαρτιά στη Νότια Αμερική

του André Maltais

Η Νότια Αμερική κείται μακριά, και  μακριά από τα Ελληνικά ΜΜΕ που προβάλουν μόνο τα κατορθώματα του Πελέ, της Σάντος και το καρναβάλι της Ρίο με τις γυαλιστερές κουνιστές γκόμενες. Όχι ότι αυτά δεν έχουν τη σημασία τους, άλλα καλά είναι να γνωρίσουμε ότι σε αυτή τη μακρινή ήπειρο συντελούνται εντυπωσιακές κοινωνικές, οικονομικές –και γεοστρατηγικές- ανατροπές. Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της αυτοκρατορίας χάνει όλο και περισσότερο έδαφος, εδραιώνονται όλο και περισσότερες πατριωτικές κυβερνήσεις που αμφισβητούν ανοικτά την κυριαρχία της αυτοκρατορίας παρότι η αμερικανική στρατιωτική παρουσία και επιρροή –μέσω των επιτελείων- παραμένει  σε πλήρη ισχύ. Το άρθρο του André Maltais που ακολουθεί δίνει μια καλή εικόνα της σημερινής κατάστασης, με αφορμή της νίκης του Χουμάλα στις τελευταίες εκλογές στο Περού.

ο Ολάντα Ουμάλα

Στις 5 Ιουνίου, στο Περού, ο Ολάντα Ουμάλα (Ollanta Humala), αρχηγός του Εθνικιστικού Κόμματος και υποψήφιος του συνασπισμού Gana Peru, εξελέγη πρόεδρος ενός από τα τρία εναπομένοντα προπύργια του αμερικανικού νεοφιλελευθερισμού στη Νότια Αμερική.

Στον εναρκτήριο λόγο του στο Κογκρέσο της Περουβιανής Δημοκρατίας, στις 28 Ιουλίου, ο νέος πρόεδρος ανακοίνωνε «περισσότερο κράτος και περισσότερη πατρίδα», περιγράφοντας το μοντέλο του ως χώρα «με εθνική οικονομία της αγοράς, ανοικτή στον κόσμο και με βαθύ κοινωνικό περιεχόμενο».

Ο Ουμάλα έδειξε αμέσως το χρώμα δίνοντας όρκο, όχι μόνο στο νεοφιλελεύθερο Σύνταγμα σε ισχύ, αλλά και στον προηγούμενο εθνικό χάρτη, που είχε καταργηθεί το 1993 από τον Αλμπέρτο ​​Φουχιμόρι ο οποίος εκτίει ποινή φυλάκισης 25 ετών για διαφθορά και παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Από τώρα, η νέα κυβέρνηση θα ελέγχει τις εθνικές πετρελαϊκές εταιρείες (Petro Peru), τα λιμάνια, τη ναυτιλία και τα οπλοστάσια των Ενόπλων Δυνάμεων. Επίσης, θα αναβιώσει την εθνική αεροπορική εταιρεία που ιδιωτικοποιήθηκε από τον Φουχιμόρι.

Θα αυξήσει κατά 25% τον κατώτατο μισθό, θα αναγείρει νοσοκομεία στους νομούς της χώρας που δεν διαθέτουν και θα εφαρμόσει προγράμματα βοήθειας όπως το «Cuna mas» για τα παιδιά ηλικίας κάτω των τριών ετών, το «Beca 18» για φοιτητές από φτωχές οικογένειες και «Pension 65» για τους ηλικιωμένους.

Ο Ουμάλα υποσχέθηκε να χρηματοδοτήσει αυτά τα έργα μέσω των φόρων επί των κερδών των υπερεθνικών εταιριών πετρελαίου και εξόρυξης που θα αποτελέσουν αντικείμενο αναδιαπραγμάτευσης το 2013, όταν λήξει «η συμφωνία για την προστασία των επενδύσεων», ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους του συντάγματος του Φουχιμόρι. 

Αλλά η αποστολή θα είναι δύσκολη, επειδή, εδώ και δύο χρόνια, το υπερεντατικό οικονομικό μοντέλο και οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές ζημίες που προκαλεί, αυξάνουν την οργή ​​των πληθυσμών τόσο στο βόρειο Αμαζόνιο όσο και στη νότια χώρα των Άνδεων.

Το κίνημα γεννήθηκε μετά την διαίρεση όλων των επαρχιών του Αμαζονίου σε εμπορεύσιμα οικόπεδα από τον προκάτοχο του Ουμάλα, Άλαν Γκαρσία (Alan Garcia). Οι κάτοικοι του βορειοανατολικού Περού επιτέθηκαν τότε στη Bagua, στις πετρελαϊκές εταιρίες με απολογισμό 30 νεκρών.

Από τότε, οι πληθυσμοί κινητοποιήθηκαν κατά ορισμένων έργων, όπως τα ορυχεία Tia Maria στη Cocachacra, και Santa Ana , που εκμεταλλεύεται η  καναδική Bear Creek Mining, και η Inambari, και μια σειρά από πέντε υδροηλεκτρικά φράγματα που έχουν σχεδιαστεί για την τροφοδότηση της Βραζιλίας.

Ο Άλαν Γκαρσία άφησε κληρονομιά στη νέα κυβέρνηση 227 άλυτες κοινωνικές συγκρούσεις έναντι 80 όταν ανήλθε στην εξουσία το 2006.

Το 2009, σύμφωνα με τον Περουβιανό κοινωνιολόγο Jorge Lora Cam, το 82,3% των εξαγωγών από τις χώρες των Άνδεων (Περού, Βολιβία, Ισημερινός, Κολομβία και Βενεζουέλα) προερχόταν από την εξόρυξη των φυσικών πόρων. Στο Περού, οι παραχωρήσεις που δόθηκαν στις επιχειρήσεις εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου καλύπτουν περίπου το 70% του εθνικού εδάφους, θέτοντας σε σοβαρό κίνδυνο την επιβίωση των ιθαγενών και των αγροτικών κοινοτήτων.

Εκτός από την αντιμετώπιση του πληθυσμού των περιοχών που τον ψήφισαν με 80%, ο Ουμάλα θα πρέπει να λάβει υπόψη του τις αποσταθεροποιητικές πιέσεις μιας ολιγαρχίας που ευνοήθηκε για 35 χρόνια από τις νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις για να εδραιωθούν σε όλα τα επίπεδα της εξουσίας

Σταμπαρισμένος πρώτα με τη σφραγίδα του «προ-Τσάβες» κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών του 2006, ο Ουμάλα, με τη βοήθεια προσωπικών συμβούλων του πρώην πρόεδρου της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα, έδωσε έμφαση στην περιφερειακή ολοκλήρωση και του βραζιλιάνικου μοντέλου της «ανάπτυξης με την κοινωνική ένταξη» των φτωχών πλειοψηφιών.

Αυτός ο ρεαλισμός δεν εμπόδισε, από την επομένη μέρα της εκλογής του, μια πτώση της τάξεως του 12,5% στο Χρηματιστήριο της Λίμα που προκάλεσαν οι υπερεθνικές εταιρείες εξόρισης (πολλές από αυτές από το Καναδά), που είναι οι κύριες συνεισφέρουσες του.

Αλλά σύμφωνα με τον λαϊκό Περουβιανό ηγέτη Ubaldo Tejada, εδώ και μερικά χρόνια, η αριστερά της Νότιας Αμερικής είναι κάτι παραπάνω από μια απλή ιδεολογία. Οι νέες προοδευτικές κυβερνήσεις, όπως αυτή του Ουμάλα δεν είναι πλέον απομονωμένες, επειδή η επιρροή της Βραζιλίας και όλων των χωρών της Ένωσης Νοτιοαμερικανικών Εθνών  (UNASUR) αποτελούν σοβαρό αντίβαρο στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Έτσι, μετά την εκλογή του Ουμάλα, η Ένωση Νοτιοαμερικανικών Εθνών  έστειλε ισχυρό μήνυμα προς τη περουβιανή και διεθνή δεξιά, αναγγέλλοντας, την ίδια ημέρα της Ενθρόνισης του Περουβιανού Προέδρου, την διεξαγωγή  της επόμενης συνόδου κορυφής των αρχηγών κρατών στη Λίμα.

Η σύνοδος κορυφής ολοκληρώθηκε με τη δέσμευση των χωρών μελών, να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια  για την επίτευξη της κοινωνικής ένταξης και της συμμετοχής των πολιτών, δύο σημαντικά σημεία του κυβερνητικού προγράμματος του Ουμάλα.

Η προτεραιότητα ενός νέου άξονα Περού-Βραζιλίας, γράφει ο Ουρουγουάνος δημοσιογράφος Ραούλ Zibechi, θα είναι  έργα ανάπτυξης των περιφερειακών υποδομών στην Νότια Αμερική,  ήτοι τις υποδομές μεταφορών, επικοινωνιών και ενέργειας, μέσω του εδάφους του Περού, συνδέοντας τη Βραζιλία με τον Ειρηνικό Ωκεανό και την Ασία.

Ωστόσο, πριν από λίγους μήνες, υπενθυμίζει ο Περουβιανός οικονομολόγος Όσκαρ Ugarteche, ιδρύθηκε με βιασύνη η Συμμαχία του Ειρηνικού  με δύο στόχους: να αποτραπεί η δημιουργία ενός περιφερειακού μπλοκ και να διασφαλιστεί ότι κανένας άλλος εκτός από τους περιφερειακούς συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών δεν θα αποκτήσει τον έλεγχο των στρατηγικών μετάλλων όπως του χαλκού του οποίου το Περού είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παγκόσμιος παραγωγός, μετά τη Χιλή.

  

Εκτός από αυτές τις δύο χώρες, η Κολομβία και το Μεξικό ενσωματώθηκαν στη νέα συμμαχία η οποία ήδη μπάζει νερά από παντού, με τη νίκη του Ουμάλα στο Περού, με την αυξανόμενη κοινωνική διαμαρτυρία στη Χιλή, με την πιθανή επιστροφή στην εξουσία του PRI (επαναστατικού κόμματος)  το 2012 στο Μεξικό και τη νοτιοαμερικανική οικονομική στροφή του Πρόεδρου Santos στην Κολομβία.

Ο τελευταίος ήδη πρότεινε τη δημιουργία ενός κοινού νομίσματος για τις χώρες της Ένωσης Νοτιοαμερικανικών Εθνών ώστε να αποφευχθούν τα προβλήματα του δολαρίου που θα μπορούσαν να προκαλέσουν την υποτίμηση  των αποθεμάτων των κεντρικών νοτιοαμερικανικών τραπεζών.

Η Ουάσιγκτον σημειώνει επίσης ότι οι συνθήκες ελεύθερων συναλλαγών με χώρες όπως το Περού και τη Χιλή, δεν εμποδίζουν την Κίνα  να εξελιχτεί στον  μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο τους, ούτε τη Βραζιλία να εγκατασταθεί εκεί με γιγαντιαία βήματα.

Αλλά οι ΗΠΑ έχουν άλλα χαρτιά στο παιχνίδι τους, προειδοποιεί ο Ugarteche. Οι περουβιανές ένοπλες δυνάμεις συνδέονται ενεργά με τη Νότια Αμερικανική Διοίκηση, στο σημείο που να αποτελούν ένα «δεύτερο διπλωματικό κανάλι» μεταξύ των δύο χωρών.

Το Περού, συνοψίζει από την πλευρά του ο Raul Zibechi, «βρίσκεται τώρα στο κέντρο του γεωπολιτικού γίγνεσθαι ανάμεσα στο  Σχέδιο της Συμμαχίας του Ειρηνικού της Ουάσιγκτον και της Ένωσης Νοτιοαμερικανικών Εθνών (Unasur/Mercosur) όπου η Βραζιλία παίζει πρωτεύοντα  ρόλο. Τόσο η  μία όσο και η άλλη θα βασιστούν  σε εσωτερικές δυνάμεις του Περού».

Η Ουάσιγκτον ελέγχει τα μακριά σύνορα του Περού με τη Βραζιλία, η οποία είναι πλησιέστερη των στρατηγικών λιμανιών του Ειρηνικού και από τα οποία πολλές στρατιωτικές βάσεις παρακολουθούν τον γίγαντα της Νότιας Αμερικής.

Όσο για τη Βραζιλία, η Πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι κατέχει  τώρα ολόκληρο τον πυρηνικό κύκλο, και επιπλέον είναι η εμπνευστής, στο πλαίσιο της UNASUR, του νέου Κέντρου Στρατηγικών Μελετών για την Άμυνα (CEED)  της Νότιας Αμερικής. Αυτό, πέρα από τον εντυπωσιακό οικονομικό δυναμισμό της, κάνει την Μπραζίλια (πρωτεύουσα της Βραζιλίας) σίγουρα μια αναπόφευκτη περιφερειακή σύμμαχος.

Η νίκη του Ουμάλα, προσθέτει ο Zibechi, αποσάρθρωσε την αμερικανική στρατιωτική στρατηγική, η οποία εξαρτάται πλέον από μια όλο και λιγότερο αξιόπιστη Κολομβία.

Πηγή: mondialisation