Κρίση του χρέους: Το ευρώ, όμηρος μιας ιδεολογίας

του Alain Frachon     Le Monde

Υπάρχει ένας απλός τρόπος για την επίλυση της κρίσης στη ζώνη του ευρώ: η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να υποσχεθεί να χορηγήσει δάνεια στα κράτη σε έσχατη ανάγκη. Αλλά αυτή η λύση που προτείνεται από πολλούς οικονομολόγους απορρίπτεται από τον οργανισμό. Μια καθαρά ιδεολογική ακαμψία, γράφει με λύπη του ο αρθρογράφος της Μοντ.

Θα χρειαζόταν μια πρόταση για την αναχαίτιση της κρίσης του ευρώ, δηλώνουν πολλοί οικονομολόγοι. Μια μικρή φράση που θα έπρεπε να εκφωνήσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η ΕΚΤ θα έπρεπε να πει δυνατά και καθαρά ότι θα ενεργήσει ως δανειστής έσχατης ανάγκης για τα περισσότερο χρεωμένα μέλη της νομισματικής ένωσης. Και το ευρώ θα ήταν καλύτερο. 
Και οι αγορές θα κρατιόνταν σε  απόσταση . Και, ω! Ύστατη χαρά, εμάς δεν μας ενδιαφέρει τι λένε οι οίκοι αξιολόγησης. Και θα μπορούσαμε να χαλαρώσουμε λίγο την λαβή της δημοσιονομικής λιτότητας, να χαλαρώσουμε τα μέτρα λιτότητας. Και αυτό θα ενθάρρυνε την επανέναρξη των οικονομικών δραστηριοτήτων, που θα διευκόλυναν την εκκαθάριση του χρέους. Και, χωρίς να υποσχεθούμε να ξυρίζουμε δωρεάν, βγαίναμε από αυτόν τον φαύλο κύκλο που καταστρέφει την ζώνη του ευρώ, όπως σε ένα άσχημο παιχνίδι μπόουλινγκ, όταν η μεγάλη μαύρη μπάλα θερίζει τις άλλες, την μια μετά την άλλη: πρώτα την Αθήνα και στη συνέχεια το Δουβλίνο, τη Λισαβόνα, τη Μαδρίτη, τη Ρώμη -αναμένοντας το Παρίσι ...

Απεριόριστοι πόροι

Η Εθνική Τράπεζα τυπώνοντας νόμισμα - είναι μια από τις λειτουργίες της -οι πόροι της είναι, εξ ορισμού, άπειροι. Εάν η ΕΚΤ διακήρυσσε ότι θα είναι ο ασφαλιστής της εσχάτης ανάγκης, θα αποθάρρυνε την κερδοσκοπία. Οι αγορές θα ήταν ήσυχες. Δεν θα απαιτούσαν πλέον εξωφρενικές αμοιβές για να χορηγήσουν δάνεια στα πιο χρεωμένα κράτη.
Τα τελευταία θα ξέφευγαν από το ανεξέλεγκτο κόστος του χρέους τους. Θα έβγαιναν από ένα διαβολεμένο σπιράλ του οποίου γνωρίζουμε καλά τα βήματα. Το ευτελώς χρεωμένο κράτος καταδικάζεται πρώτα να μην είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει την έκδοση εντόκων γραμματίων στην αγορά: θα έπρεπε να πληρώσει απαγορευτικά υψηλά επιτόκια. Αναγκάζεται να ζητιανεύει. Αναζητεί βοήθεια από εξωτερικούς πιστωτές. Αλλά οι τελευταίοι παρέχουν την βοήθεια τους μόνο με δρακόντεια μέτρα λιτότητας που εξαντλούν τον ασθενή.
Σε περίπτωση που η κεντρική τράπεζα δηλώνει εκ των προτέρων ότι θα εγγυάται τα ομόλογα ενός κράτους, που έχει δυσκολίες να πληρώσει τα χρέη του, το σχήμα αλλάζει ριζικά. Οι αγορές του εκτυπωτικού οργανισμού θα μείωναν τα ποσοστά των τόκων σε ανεκτικά επίπεδα, εάν μόνο η δήλωση πρόθεσης της κεντρικής τράπεζας δεν ήταν αρκετή για να το πετύχει.
Αυτό  συμβαίνει έξω από τη ζώνη του ευρώ, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Μεγάλη Βρετανία, στην Ιαπωνία, για παράδειγμα. Με διάφορους τρόπους, οι τρεις αυτές χώρες δεν παρουσιάζουν  καλύτερο σχολικό βαθμολόγιο από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης. Αλλά είναι σαφές σε όλους ότι η Federal Reserve, η Τράπεζα της Αγγλίας ή της Ιαπωνίας δεν θα δίσταζαν.

Το δόγμα της διάκρισης των εξουσιών

Γιατί η ΕΚΤ δεν ενεργεί με τον ίδιο τρόπο; Επειδή δεσμεύεται από ένα δόγμα που υποστηρίζει τη διάκριση των εξουσιών. Η τράπεζα χειρίζεται το νόμισμα, η κυβέρνηση τον προϋπολογισμό. Η τράπεζα διασφαλίζει την σταθερότητα του νομίσματος (μηδέν πληθωρισμό), η κυβέρνηση διαχειρίζεται το χρέος της. Με άλλα λόγια, δεν είναι ο εκτυπωτικός οργανισμός  που θα  προστρέχει σε βοήθεια του Δημοσίου -ο καθένας  με την εντολή του.

«Είναι ιδεολογία» , φωνάζει ο Jean-Paul Fitoussi, διευθυντής έρευνας στο το OFCE (Γαλλικό Παρατηρητήριο των Οικονομικών Συνθηκών). Δηλώνει: «Με τηαπαγόρευση να διαθέτεις έναν δανειστή για έσχατη ανάγκη, θα εκτίθεσαι, σε περίπτωση οικονομικών δυσχερειών, στις παρακάτω επιλογές: είτε στην πτώχευση είτε στην λιτότητα που δεν θα αποτρέψει την πτώχευση».

Αυτήν την άποψη συμμερίζονται  πολλοί Αμερικανοί συνάδελφοι του, από τον Νομπελίστα  Πώλ Κρούγκμαν, έως τον Jeffrey Sachs και  τον Kenneth Rogoff.

Ολοι λένε το ίδιο πράγμα: «Αν η ΕΚΤ αναλάμβανε  την ευθύνη των Ευρωπαϊκών χρεών, η κρίση θα ελαφρυνόταν σημαντικά» ( Paul Krugman, New York Times, 23Οκτωβρίου ).

Οι κίνδυνοι; 
Προφανώς, ο πληθωρισμός. Οι υποστηρικτές του διαχωρισμού των εξουσιών ισχυρίζονται ότι η απευθείας εξαγορά του χρέους ενός κράτους από την κεντρική τράπεζα ισοδυναμεί με την  εκτύπωση νομίσματος. Και αυτός ο φόβος του πληθωρισμού, που ρίχνει το νόμισμα  στο φαύλο κύκλο της συνεχούς υποτίμησης, και που θυμίζει την τραγωδία του 1920, η οποία οδήγησε τον

Χίτλερ στην εξουσία, στοιχειώνει τη συλλογική μνήμη της Γερμανίας. Αυτό εξηγεί γιατί  συμφώνησε να εγκαταλείψει το πολύ ισχυρό γερμανικό μάρκο για το ευρώ, με την προϋπόθεση να εκχωρήσει  μόνο ένα καθήκον στην ΕΚΤ: την καταπολέμηση του πληθωρισμού.

Δεν υπάρχει κίνδυνος πληθωρισμού

Οι υποστηρικτές του δόγματος επικαλούνται άλλους λόγους. Πρέπει να διατηρήσουμε την αξιοπιστία της κεντρικής τράπεζας, λένε και, συνεπώς, να μη επιβαρύνεται ο ισολογισμός της από αμφισβητούμενα χρέη. Ωστόσο, η ΕΚΤ αγοράζει σε δεύτερο χέρι, στη δευτερογενή αγορά, όχι άμεσα, μεγάλες ποσότητες του δημόσιου χρέους των πιο αδύναμων κρατών στη ζώνη του ευρώ ...

Άλλο επιχείρημα των υπερασπιστών της «διάκρισης των εξουσιών": θα ενθαρρυνθεί η δημοσιονομική ασωτία, δηλώνοντας  εκ των προτέρων ότι θα εγγυηθεί το χρέος των ανεύθυνων.

Σε αυτά, ο Jean-Paul Fitoussi και ο Πολ Κρούγκμαν απαντούν ότι η δημιουργία χρήματος δεν δημιουργεί πληθωρισμό σε υποβαθμισμένες οικονομίες όπως τις δικές μας. Και για να αποφευχθεί η χαλάρωση του νομισματικού δόγματος της ΕΚΤ να αποτελέσει κίνητρο για το παράπτωμα του χρέους, πρέπει να συνοδεύεται από αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία. Δογματική χαλάρωση έναντι δημοσιονομικής αυστηρότητας : δούναι και λαβείν.

Ο Paul Krugman καταλήγει το άρθρο του ως ακολούθως:

«Πάνω στα ερείπια του πολέμου, οι Ευρωπαίοι δημιούργησαν κοινωνίες που, ενώ δεν είναι τέλειες [...]. είναι χωρίς αμφιβολία οι πιο αξιοπρεπείς στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Και αυτό το κεκτημένο απειλείται, διότι η Ευρωπαϊκή ελίτ [...] έχει δέσει την ήπειρο σε ένα μονεταριστικό  σύστημα που αναπαράγει δυσκαμψίες [...] με εμφανίσεις παγίδας θανάτου».

Πηγή