Τσέχος θεατρικός συγγραφέας και πολιτικός, από τους πρωτεργάτες της πτώσης του κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη. Διατέλεσε πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας (1989-1992) και της Τσεχίας (1993-2003). Το συγγραφικό του έργο αποτελείται από 20 θεατρικά έργα και δεκάδες δοκίμια, που έχουν τύχει της παγκόσμιας αναγνώρισης.
Ο Βάτσλαβ Χάβελ (ορθή προφορά στα τσεχικά: Βάτσλαφ Χαβέλ) γεννήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 1936 στην Πράγα. Η οικογένειά του ανήκε στη μεγαλοαστική τάξη της Τσεχοσλοβακίας, με παράδοση στην επιχειρηματικότητα και τις τέχνες. Ο πατέρας του Βάτσλαβ, Μαρία Χάβελ, ήταν ιδιοκτήτης των κινηματογραφικών στούντιο Μπαράντοφ και της γύρω περιοχής στα περίχωρα της Πράγας. Η μητέρα του, Μποζένα Βαβρέτσκοβα, καταγόταν από πλούσια οικογένεια διπλωματών και δημοσιογράφων.
Εξαιτίας του μεγαλοαστικού του παρελθόντος, το κομμουνιστικό καθεστώς της Τσεχοσλοβακίας του απαγόρευσε τη συνέχεια των σπουδών του μετά την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης το 1951. Ολοκλήρωσε μετά κόπων και βασάνων τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση το 1954, παρακολουθώντας νυχτερινό σχολείο και δουλεύοντας την ημέρα ως μαθητευόμενος σε χημικό εργαστήριο. Ο ίδιος ήθελε να σπουδάσει σε κάποια σχολή των ανθρωπιστικών επιστημών, αλλά το κομμουνιστικό καθεστώς δεν του το επέτρεψε. Γράφτηκε στη Σχολή Οικονομικών του Πολυτεχνείου της Πράγας, αλλά μετά από δύο χρόνια εγκατέλειψε τις σπουδές του.
Μετά τη στρατιωτική του θητεία (1957-1959), δούλεψε ως τεχνικός σκηνής σε θέατρο της Πράγας. Η μεγάλη του αγάπη για το θέατρο τον ώθησε να γράψει το πρώτο έργο του το 1963 με τίτλο Πάρτυ στον Κήπο (Zahradní slavnost), που γνώρισε αμέσως μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησαν το Υπόμνημα (Memorandum), ένα από τα κορυφαία θεατρικά έργα του, που συνέβαλε στην παγκόσμια αναγνώρισή του, και Η Αυξανόμενη Δυσκολία της Συγκέντρωσης (Ztížená možnost soustředění). Το προσωπικό του ύφος διαμορφώθηκε από τον Κάφκα, τον Κάρελ Τσάπεκ, το τσέχικο θέατρο μίμων με τη σπουδαία παράδοση, αλλά και το σύγχρονο θέατρο του παραλόγου. Για τα θεατρικά του έργα, που χαρακτηρίστηκαν «πολιτικά», ο ίδιος διευκρινίζει: «Το θέατρο δείχνει την αλήθεια για την πολιτική: η πολιτική η ίδια είναι ο στόχος». Το 1964 παντρεύτηκε την κατά τρία χρόνια μεγαλύτερή του Όλγα Σπλιτσάλοβα, μιά φτωχή κοπέλλα, που δούλευε ως ταξιθέτρια, προς μεγάλη απογοήτευση της μητέρας του.
Η πολιτική δράση του Βάτσλαβ Χάβελ ξεκινά ουσιαστικά από την εισβολή των Σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία στις 20 Αυγούστου 1968 για να καταστείλουν τη λεγόμενη Άνοιξη της Πράγας, δηλαδή την προσπάθεια εκδημοκρατισμού του κομμουνιστικού καθεστώτος της Τσεχοσλοβακίας από τον γενικό γραμματέα του κόμματος, Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ.
Ο Χάβελ θα αναδειχθεί σε κορυφαία προσωπικότητα της Άνοιξης της Πράγας και θα προκαλέσει με τη στάση του το σοβιετοκίνητο καθεστώς του Γκούσταβ Χούζακ, που θα διαδεχθεί τον αποπεμφθέντα Ντούμπτσεκ στην ηγεσία του Κ.Κ. Τσεχοσλοβακίας. Θα του απαγορευτεί η πολιτική δραστηριότητα και θα αναγκαστεί να ζητήσει δουλειά σε μία ζυθοποιία. Η εμπειρία του αυτή θα αποτυπωθεί στο θεατρικό έργο του Το Ακροατήριο (Audience).
Στις 6 Ιανουαρίου 1977 θα δοθεί στη δημοσιότητα το μανιφέστο Χάρτα 77, που στοχεύει στον εκδημοκρατισμό της Τσεχοσλοβακίας. Ο Χάβελ είναι από τους πρωτεργάτες της συγγραφής και της κυκλοφορίας του. Αφορμή στάθηκε η σύλληψη των μελών του ψυχεδελικού συγκροτήματος The Plastic People of the Universe, με την κατηγορία της αντικομμουνιστικής δράσης. Η πολιτική του δράση μπαίνει για τα καλά στο στόχαστρο των αρχών, με συλλήψεις, φυλακίσεις και διαρκή παρακολούθηση από τη μυστική αστυνομία του κομμουνιστικού καθεστώτος.
Οι αναμνήσεις του από την πιο μακροχρόνια φυλάκισή του (Ιούνιος 1979 - Ιανουάριος 1984) περιέχονται στο βιβλίο του Γράμματα στην Όλγα (Dopisy Olze), που κυκλοφόρησε το 1989. Ο Χάβελ υπήρξε οπαδός της ειρηνικής αντίστασης στην εξουσία, όπως και οι Μαχάτμα Γκάντι και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, με τους οποίους τον συνέκρινε ο πρώην αμερικανός πρόεδρος Μπιλ Κλίντον. Η αγαπημένη του ρήση ήταν: «Η αλήθεια και η αγάπη πρέπει να κυριαρχούν στο ψέμμα και το μίσος».
Ο Βάτσλαβ Χάβελ υπήρξε μία από τις ηγετικές προσωπικότητες της Βελούδινης Επανάστασης, που ανέτρεψε αναίμακτα το κομμουνιστικό καθεστώς της Τσεχοσλοβακίας το 1989. Στις 29 Δεκεμβρίου έγινε Πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας με την καθολική ψήφο της Εθνοσυνέλευσης. Στις 20 Ιουλίου 1992 παραιτήθηκε από το αξίωμα, επειδή ήταν αντίθετος με τη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας, που προωθούσε η ιθύνουσα τάξη της Σλοβακίας. Μετά το βελούδινο διαζύγιο των δύο συνιστωσών οντοτήτων της Τσεχοσλοβακίας, ο Βάτσλαβ Χάβελ εκλέχτηκε πρώτος Πρόεδρος της Τσεχίας και παρέμεινε στο ανώτατο αξίωμα της χώρας έως το 2003. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του συνέβαλε στη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και προώθησε την ένταξη της Τσεχίας στο ΝΑΤΟ (1999) και την Ευρωπαϊκή Ένωση (2004).
Στις αρχές Ιανουαρίου 1996 έφυγε από τη ζωή η αγαπημένη του σύζυγος Όλγα, χτυπημένη από την επάρατη νόσο. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, ο αρειμάνιος καπνιστής Χάβελ διαγνώσθηκε ότι πάσχει από καρκίνο του πνευμόνων. Ένα χρόνο αργότερα παντρεύτηκε τη 44χρονη ηθοποιό Ντάγκμαρ Βέσκρνοβα. Τον Μάιο του 2007 κυκλοφόρησε το βιβλίο Από το Κάστρο και πίσω, με τις αναμνήσεις του από την προεδρική θητεία του και τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου ανέβηκε στην Πράγα το πρώτο θεατρικό έργο μετά από 18 χρόνια, με τίτλο Φεύγοντας (Odchazeni), βασισμένο στον Βασιλιά Ληρ του Σέξπιρ και τον Βυσσινόκηπο του Τσέχοφ.
Με επιβαρυμένη υγεία όλα αυτά τα χρόνια, ο Βάτσλαβ Χάβελ άφησε την τελευταία του πνοή στις 18 Δεκεμβρίου 2011, στο εξοχικό του στο Χράντετσεκ. Κατά τη διάρκεια της ζωής του τιμήθηκε με δεκάδες διακρίσεις σε όλο τον κόσμο για τους αγώνες του για τη δημοκρατία. Στις 23 Μαΐου 1993 βρέθηκε στην Αθήνα για να παραλάβει το βραβείο Ωνάση, για την προστασία την ανθρωπότητας.
http://www.sansimera.gr/biographies/427
"In the fifties there were enormous concentration camps in Czechoslovakia filled with tens of thousands of innocent people. At the same time, building sites were swarming with tens of thousands of young enthusiasts of the new faith singing songs of socialist construction. There were tortures and executions, dramatic flights across borders, conspiracies, and at the same time, panegyrics were being written to the chief dictator. The President of the Republic signed the death war rants for his closest friends, but you could still sometimes meet him on the street.
ΑπάντησηΔιαγραφήThe songs of idealists and fanatics, political criminals on the rampage, the suffering of heroes-these have always been part of history. The fifties were a bad time in Czechoslovakia, but there have been many such times in human history. It still shared something, or at least bore comparison with those other periods; it still resembled history. No one could have said that nothing was happening, or that the age did not have its stories.
The past twenty years in Czechoslovakia can almost serve as a textbook illustration of how an advanced or late totalitarian system works. Revolutionary ethos and terror have been replaced by dull inertia, pretexaridden caution, bureaucratic anonymity, and mindless, stereotypical behavior, all of which aim exclusively at becoming more and more what they already are.
The songs of zealots and the cries of the tortured are no longer heard; lawlessness has put on kid gloves and moved from the torture chambers into the upholstered offices of faceless bureaucrats. If the President of the Republic is seen in the street at all, he is behind the bulletproof glass of his limousine as it roars off to the airport, surrounded by a police escort, to meet Colonel Qaddafi.
The advanced totalitarian system depends on manipulatory devices so refined, complex, and powerful that it no longer needs murderers and victims. Even less does it need fiery Utopia builders spreading discontent with dreams of a better future. The epithet "Real Socialism," which this era has coined to describe itself, points a finger at those for whom it has no room: the dreamers."
Václav Havel: Stories and Totalitarianism (1987)
Οι οπαδοί τών κομμουνιστικών καθεστώτων δέν απολογούνται γιά τήν ιδεολογία τους, ευτυχώς ή δυστυχώς. Πρέπει όμως νά τούς υπενθυμίζουμε ότι στά κομμουνιστικά καθεστώτα απαγορεύονταν οι απεργίες, οι καταλήψεις, οι βανδαλισμοί, η μετανάστευση, οι πορείες, o συνδικαλισμός, δέν υπήρχε ελευθερία λόγου καί οι φυλακές ήταν γεμάτες από κόσμο τόν οποίον τόν εκτελούσαν ή τόν βασάνιζαν. Ο Παπαδόπουλος μπροστά τους ήταν προσκοπάκι.
Γιά τέτοια καθεστώτα αιματοκύλισαν τήν πατρίδα μας καί τώρα έχουν γίνει καί ήρωες γι' αυτή τους τήν προσπάθεια.