Το δάνειο της Ρωσίας και η δυναμική του δημοσίου χρέους της Κύπρου

Γράφει ο Πρωτεσίλαος Σταύρου
Εξασφαλίσαμε το δάνειο από τη Ρωσία ύψους 2.5 δις ευρώ, διάρκειας 4.5 ετών με ετήσιο επιτόκιο 4.5% και "ανακουφιστήκαμε" καθώς βρήκε η κυβέρνηση το ρευστό που είχε ανάγκη για να χρηματοδοτήσει τα έξοδα που έχει αυτή την περίοδο, με ένα από αυτά να είναι ο 13ος μισθός στους 70.000 δημοσίους υπαλλήλους που κοστίζουν το 1/3 των ετήσιων δημοσίων δαπανών. Το δάνειο από τη Ρωσία που μας το παρουσιάζει ο Υπουργός Οικονομικών, Κίκης Καζαμίας, ως "μάννα εξ ουρανού" είναι φυσικά ένα κανονικό δάνειο που προστίθεται πάνω στο δημόσιο χρέος που εκτιμάται πως θα ξεπεράσει το 67% του ΑΕΠ.
Ο σκοπός που το πήραμε είναι για να μπορέσει η κυβέρνηση να αποφύγει τις αναγκαίες βαθιές τομές στο σπάταλο και αντιπαραγωγικό κράτος. Δηλαδή δανειστήκαμε από τη Ρωσία, με όρους που είναι αδιαφανείς (φυσικό αέριο μήπως;) για να διαιωνίσουμε τις λανθασμένες πολιτικές που μας έφεραν στον προθάλαμο ουσιαστικά ενός μηχανισμού διεθνούς υποστήριξης όπως αυτόν που "απολαμβάνει" η Ελλάδα.

Το δημόσιο χρέος της Κύπρου εκτιμάτε πως θα είναι μερικές ποσοστιαίες μονάδες πάνω από το 60% του ΑΕΠ, που είναι το επιτρεπτό όριο σύμφωνα με τα κριτήρια του Μάαστριχτ που ισχύουν για τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης. Με βάση αυτό κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η Κύπρος δεν έχει κρίση χρέους διότι βρίσκεται κοντά σε αυτό το όριο. Άλλωστε μερικές ποσοστιαίες μονάδες δεν αποτελούν πρόβλημα γιατί μπορούν να καλυφθούν σχετικά εύκολα. Είναι αλήθεια πως το εκτιμώμενο 67% δημόσιο χρέος της Κύπρου δεν είναι από μόνο του ένα ανησυχητικό νούμερο, αλλά θα ήταν λάθος να το δούμε ως κάτι στατικό και να μην αναλογιστούμε μία σειρά παραμέτρων που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τη δυναμική του χρέους κι αν όντως αυτή γεννά αμφιβολίες.

Πρώτον, το δημοσιονομικό έλλειμμα, ήτοι το έλλειμμα που έχει το κράτος ανά έτος στον προϋπολογισμό του, είναι πάνω από 6% που σημαίνει δύο πράγματα: (1) ζούμε με δανεικά, (2) συσσωρεύουμε χρέη.

Δεύτερον, οι κυπριακές τράπεζες είναι εκτεθειμένες στην ελληνική κρίση και έχουν ένα κενό στην κεφαλαιακή τους επάρκεια της τάξεως των 3.5 δις ευρώ. Αυτό το νούμερο προκύπτει μέσα από τα τελευταία τεστ αντοχής που δημοσιεύτηκαν τον Ιούλιο καθώς επίσης και από τα αποτελέσματα της Ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής της 26ης Οκτωβρίου, όπου αποφασίστηκε ο τρόπος ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Σε περίπτωση που αυτό το κενό που έχουν οι τράπεζες στα βασικά ίδια κεφάλαια τους δεν μπορέσουν να το καλύψουν από μόνες τους αντλώντας κεφάλαια από την αγορά, θα αποταθούν στο κράτος για στήριξη. Κι επειδή δεν υπάρχει περίπτωση να καλυφθεί αυτό το ποσό από την αγορά λόγω της ύφεσης που βιώνουμε και της αβεβαιότητας που είναι διάχυτη, είναι λογικό να αναμένουμε κρατική παρέμβαση. Για το Κυπριακό κράτος η κάλυψη ενός ποσού 3.5 δις ισοδυναμεί με περίπου 20% του ΑΕΠ. Δηλαδή αν η Κύπρος χρειαστεί να στηρίξει τις ιδιωτικές τράπεζες τότε το δημόσιο χρέος θα πάει μονομιάς πάνω από το 80%-90% (ανάλογα με το πόσα λεφτά θα δοθούν στις τράπεζες) που ξεκινά να είναι μη βιώσιμο. Αυτό είναι και το πιο πιθανό σενάριο αναφορικά με το θέμα της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (να σημειώσω σε αυτό το σημείο πως δεν θεωρώ ότι τα αποτελέσματα των τεστ αντοχής αντανακλούν την πραγματικότητα καθώς βασίστηκαν πάνω σε γενναίες υποθέσεις και λογιστικές μεθόδους που στόχο είχαν να κρύψουν τις διαστάσεις του προβλήματος - οι μαύρες τρύπες των τραπεζών σε ευρωπαϊκό επίπεδο μάλλον είναι μεγαλύτερες, άρα ίσως και της Κύπρου).

Τρίτον, η ανάπτυξη της οικονομίας θα κινηθεί κοντά στο 0% που σημαίνει ότι η ανεργία πιθανώς θα αυξηθεί διότι δεν θα ανοίγουν νέες θέσεις εργασίας ενώ οι εργοδότες θα σφίγγουν τα ζωνάρια απολύοντας κόσμο, φοβούμενοι βαθύτερη ύφεση. Μεγαλύτερη ανεργία σημαίνει περισσότερα άτομα θα ζητούν ανεργειακά επιδόματα. Τα επιδόματα αυτά παρέχονται φυσικά από το κράτος αλλά το κράτος δεν έχει δικά του λεφτά, παρά μόνο τα λεφτά που εισπράττει από τους φόρους. Αν το κόστος της ανεργίας αυξηθεί για το κράτος τη στιγμή που τα έσοδα του από τους φόρους θα είναι μειωμένα οι επιλογές θα είναι δύο: είτε θα αυξήσει τους φόρους σε μία απέλπιδα και μάταιη προσπάθεια να αντλήσει περισσότερα από την αγορά σε βάρος της κοινωνίας-αγοράς, είτε θα χρηματοδοτήσει το επιπλέον κόστος μέσα από δανεισμό, που προστίθεται στο δημόσιο χρέος. Εάν ακολουθηθεί η πρώτη επιλογή της φορομπηχτικής πολιτικής, τάχα της "φορολόγησης του πλούτου", αυτό που θα επιτευχθεί είναι η επιτάχυνση της καθοδικής πορείας της οικονομίας διότι οι αυξημένοι φόροι αποτελούν ένα βαρύ φορτίο για τους ήδη πιεσμένους από την ύφεση εργοδότες. Κι αν οι εργοδότες δεν έχουν δουλειά τότε η ανεργία θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο ανανεώνοντας τον φαύλο κύκλο. Αν ακολουθηθεί η δεύτερη γραμμή, αυτή του δανεισμού για την κάλυψη του κόστους (όπως το δάνειο από τη Ρωσία) τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό πως μπαίνουμε σε μία δύνη χρέους όπου νέα δάνεια καλύπτουν τα παλιά μεγεθύνοντας τα προβλήματα στην πραγματική οικονομία καθώς η δομή του κεφαλαίου διαστρεβλώνεται σε μη παραγωγικές δαπάνες και λανθασμένα κίνητρα.

Τέταρτον, το μοντέλο ανάπτυξης που ακολούθησε η Κύπρος όλα αυτά τα χρόνια έχει τα εξής χαρακτηριστικά που θα τα αναφέρω ακροθιγώς. Παρεμβατικό -"κοινωνικό" κράτος που μέσα από τις παρεμβάσεις του έχει δημιουργήσει πολλά διεστραμμένα κίνητρα όπως για παράδειγμα την ροπή όλων να γίνουν κυβερνητικοί υπάλληλοι, κι επειδή οι πολιτικοί έχουν κι αυτοί τη ροπή στις πελατειακές σχέσεις καταλήξαμε να έχουμε ένα υπέρογκο δημόσιο τομέα. Αυτό σε συνδυασμό με τις λανθασμένες παρεμβατικές πολιτικές που δημιουργούσαν τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που είχαν ως αρχικό σκοπό, διαμόρφωσαν ένα ιδιωτικό τομέα που δεν είναι όσο ανταγωνιστικός θα έπρεπε. Οι ακριβείς διαστάσεις αυτού του ελλείμματος ανταγωνιστικότητας δεν είναι της παρούσης αλλά από την στιγμή που το κράτος θα βασιστεί πάνω στον ιδιωτικό τομέα για τα χρέη του, είναι καλό να έχουμε κατά νου πως αυτός δεν σηκώνει πολλά βάρη, και πως σίγουρα δεν είναι το Αμάλθειον Κέρας (μυθικό σύμβολο αφθονίας - πηγή ανεξάντλητου πλούτου) που νομίζουν ορισμένοι. Επίσης η οικονομία μας βασίζεται πάνω στην παροχή υπηρεσιών (πέραν του 70%), ένα μεγάλο μέρος της οποίας σχετίζεται με τον χρηματοπιστωτικό τομέα και τα ξένα κεφάλαια που έρχονται στην Κύπρο. Σε καλούς καιρούς αυτές οι υπηρεσίες είναι ευλογία παράγοντας αρκετό πλούτο, αλλά έχουν το μειονέκτημα πως αν κάτι πάει στραβά, όπως η τωρινή κρίση, τότε μπορούν πολύ εύκολα να εξανεμιστούν, διότι στηρίζονται σε ξένα κεφάλαια που μπορούν εν δυνάμει να αποσυρθούν ανά πάσα στιγμή.

Υπάρχουν κι άλλα πολλά που συντελούν στην τροφοδότηση της αρνητικής δυναμικής του χρέους που όμως είναι δευτερεύοντα σε σημασία σε σχέση με αυτά που ανέφερα. Το θέμα είναι πως αυτή τη στιγμή η Κύπρος έχει ένα δημόσιο χρέος που στα χαρτιά είναι μικρό και ελεγχόμενο αλλά στην πράξη, με βάση όλες τις αρνητικές ροπές της οικονομίας που υπάρχουν μπορεί πολύ εύκολα να φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη και να γίνει μη βιώσιμο. Είναι λάθος να σκεφτόμαστε στατικά κι αυτό ισχύει για όλα τα πράγματα. Πρέπει να βλέπουμε τις δυναμικές που δρουν σε κάθε περίπτωση. Τέλος να πω πως τα μέτρα που ελήφθησαν με στόχο τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος από 6% σε 2.5% για το 2012 θα αποδειχτούν ανεπαρκείς και θα πέσουν πάρα πολύ έξω από τους στόχους τους διότι βασίζονται πάνω στην καθόλα λανθασμένη αντίληψη της στασιμότητας των παραγόντων, ενώ στην οικονομία όλα αλληλεπιδρούν κι όλα είναι ρευστά (και δεν ανέφερα καν την κρίση στην υπόλοιπη ευρωζώνη που θα χειροτερέψει και θα μας επηρεάσει αρνητικότατα).

Με αυτά κατά νου θεωρώ ανώριμα τα πανηγύρια που στήσανε ορισμένοι μόλις εξασφαλίσαμε το δάνειο από τη Ρωσία. Ναι σίγουρα με αυτά τα λεφτά θα φάνε κάποιοι παραγεμισμένες γαλοπούλες και σιροπιασμένα μελομακάρονα, αλλά σε βάθος χρόνου η κατρακύλα θα συνεχιστεί κι δεν υπάρχει κάτι να την σταματήσει. Οπότε καλή σας όρεξη με το Ρωσικό χρήμα αλλά μη δω να διαμαρτύρεστε όταν έρθει η τρόικα με το μαστίγιο κι αρχίσει να κόβει από εδώ κι από εκεί.
http://greek.protesilaos.com