Συγκλίσεις και διαφωνίες στην αναδυόμενη «υπερδύναμη» BRICS

Πηγή: Reuters

Αλεξάντρ Γκαμπούγιεφ, Kommersant – Vlast

Η διήμερη σύνοδος κορυφής της ομάδας του «σκληρού πυρήνα» των αναπτυσσομένων χωρών, BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότιος Αφρική), στο Ντέρμπαν της Νοτίου Αφρικής, ολοκληρώθηκε στις 27 Μαρτίου 2013, χωρίς εκπλήξεις: Με συγκλίσεις μεν, αλλά και μεγάλες διαφορές.

Μόλις λίγα χρόνια πριν, το ακρωνύμιο BRIC ακούγονταν σαν κάποιος «εξωτικός» όρος. Η αναπτυσσόμενη «τετράδα» κρατών, ήταν γνωστή κυρίως σε οικονομολόγους και σε επαγγελματίες της χρηματιστηριακής αγοράς. Τον όρο εφηύρε το 2001 το ανώτερο στέλεχος της επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs, Jim O'Neill. Ο οικονομολόγος είχε γράψει μια σύντομη αναλυτική έκθεση σχετικά με τις τέσσερις αναπτυσσόμενες οικονομίες, για τις οποίες ανέφερε ότι μέχρι το 2050 μπορεί να έχουν αποκτήσει ΑΕΠ μεγαλύτερο από το αντίστοιχο των ΗΠΑ, της ΕΕ και της Ιαπωνίας.

Εγκέφαλος ο Πούτιν

Η BRIC επικρίθηκε συχνά στη Δύση. Την ιδέα του O'Neill, για αρκετό καιρό την θεωρούσαν σαν μια ακόμα «εξυπνάδα». Ωστόσο, το 2006, βρέθηκε ο άνθρωπος που αποφάσισε να δώσει πνοή στη χρηματιστηριακή χίμαιρα και να την εντάξει σαν έννοια στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Ο άνδρας αυτός, ήταν ο ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν.

Τον Σεπτέμβριο του 2006 με πρωτοβουλία της Ρωσίας, έγινε στη Νέα Υόρκη (κατά τη διάρκεια των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ) η πρώτη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της ομάδας χωρών BRIC. Στη συνέχεια, τον Μάϊο του 2009, η ρωσική πόλη, Αικατερινμπούργκ, φιλοξένησε την πρώτη σύνοδο κορυφής της νέας ομάδας. Τους επισκέπτες φιλοξένησε ο διάδοχος του Πούτιν, Ντμίτρι Μεντβέντεφ (σήμερα, πρωθυπουργός της Ρωσίας).

Στην αρχή του 2009, το Κρεμλίνο φοβούμενο την κατάρρευση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού οικοδομήματος, άρχισε ενεργά να αναζητά νέες μορφές διεθνούς συνεργασίας. Τότε, η ιδέα της BRIC αποδείχθηκε ότι ήταν ακόμα σε ζήτηση. Σε αυτό συνηγορούσε και το γεγονός ότι μετά τον πόλεμο στη Γεωργία (2008), οι σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση ήταν στην κατιούσα, καθώς και ότι η Μόσχα ήθελε να δείξει στους Δυτικούς ότι έχει και άλλους σημαντικούς εταίρους.

Από την BRIC στην BRICS

Το 2010, οι ηγέτες των χωρών BRIC συναντήθηκαν στην Κίνα. Στη συνάντηση κορυφής στο νησί Χαϊνάν, συμμετείχε και ο πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής, Jacob Zuma. Οι τέσσερις έγιναν πέντε και η συντομογραφία του νέου θεσμού, έγινε BRICS.

Διαβάστε περισσότερα για την BRICS

Από την στιγμή της ίδρυσης του «μπλοκ», οι μετέχοντες προσπάθησαν ενεργά να διαμορφώσουν μια κοινή ατζέντα και να αποδείξουν στον κόσμο ότι η BRICS είναι ενωμένη με κάτι περισσότερο και πιο σταθερό από ότι η φαντασία ενός λονδρέζου Τραπεζίτη. Τις παραμονές της συνόδου κορυφής στο Ντέρμπαν, του ρωσικού Κέντρου για την Ερευνα και Ανάλυση της BRICS, που δημιουργήθηκε το 2011 με Διάταγμα του προέδρου Μεντβέντεφ, είχε ετοιμάσει έκθεση 133 σελίδων με τίτλο: «Η Ρωσία και οι χώρες BRICS. Οι στρατηγικοί στόχοι και τα μέσα για την επίτευξή τους». Η έκθεση, βασίστηκε στην υπόθεση ότι η Δύση φθίνει, δίνοντας τη θέση της σε νέα κέντρα εξουσίας. Η BRICS, λοιπόν, θα πρέπει «να προσφέρει στον κόσμο μια εναλλακτική λύση και να αναλάβει η ίδια τη δημιουργία των βασικών πυλώνων για την οικοδόμηση της νέας παγκόσμιας τάξης».

Υπό τις σημερινές διεθνείς συνθήκες, η Μόσχα επιδιώκει να αξιοποιήσει την BRICS. Να σημειωθεί πως στην οικονομία, η Ρωσία δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την Κίνα, και σύντομα την Ινδία. Η BRICS, από τη μεριά της, είναι έτοιμη να αναλάβει μια σειρά πρωτοβουλιών, όπως η καταπολέμηση της διάδοσης των όπλων μαζικής καταστροφής, του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο, της τρομοκρατίας, της διακίνησης ναρκωτικών και της πειρατείας, καθώς επίσης θα ασχοληθεί και με τα περιβαλλοντικά ζητήματα.

Οι ρωσικές θέσεις που είχαν συνταχθεί το 2011, παρουσιάστηκαν στο φόρουμ του Ντέρμπαν, δύο εβδομάδες πριν από τη σύνοδο κορυφής της BRICS. Όπως είπε ο πρόεδρος του PIR-Centre, Βλαντίμιρ Ορλόφ, που μετείχε στις συνεδριάσεις των ειδικών, «κανένας από δεν αμφέβαλε για το πόσο απαραίτητη είναι η BRICS». Σύμφωνα με τον Ορλόφ, ανάμενα στα σημαντικά ζητήματα της ατζέντας της BRICS, είναι η ανάπτυξη της πληροφορικής, της πυρηνικής ενέργειας, η καταπολέμηση των απειλών στον κυβερνοχώρο, η κατάκτηση του διαστήματος, η ασφάλεια στις θαλάσσιες επικοινωνίες και η καταπολέμηση της πειρατείας. Συζητήθηκε επίσης, η συνεργασία σε θέματα ασφάλειας. Μέχρι και για κοινές ειρηνευτικές επιχειρήσεις μίλησαν.

Σημαντικές διαφορές

Όμως, όπως φάνηκε στη σύνοδο κορυφής του Ντέρμπαν, οι αντιθέσεις μεταξύ των χωρών της BRICS είναι πολύ πιο χειροπιαστές από τα όνειρα για κοινές ειρηνευτικές επιχειρήσεις. Πριν από τη σύνοδο κορυφής στη Ν.Αφρική, οι αξιωματούχοι των «πέντε» μίλησαν για τη δημιουργία Τράπεζας Ανάπτυξης της BRICS και ενός κοινού «Ταμείου αντι-κρίσης», σαν αντίβαρο στα διεθνή τραπεζικά ιδρύματα (Παγκόσμια Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), τα οποία κυριαρχούνται από τις ΗΠΑ.

Η άποψη αυτή αναφέρθηκε για πρώτη φορά στη σύνοδο κορυφής του 2012, στην ​​Ινδία. Έτσι, οι αρχηγοί των κρατών ήταν να φύγουν από το Ντέρμπαν με την τελική συμφωνία «κλεισμένη». Οι υπουργοί Οικονομικών των «πέντε», ωστόσο, μετά τις σκληρές διαπραγματεύσεις που είχαν, δεν κατάφεραν τελικά να συμφωνήσουν για την ίδρυση της Τράπεζας και του Ταμείου. Ο λόγος είναι αρκετά απλός. Αρχικά συζητήθηκε το θέμα του κεφαλαίου της τράπεζας. Σύμφωνα με υπολογισμούς που έγιναν, το αρχικό κεφάλαιο της Τράπεζας BRICS θα πρέπει να είναι περίπου 50 δις. δολάρια.

Η Κίνα πάνω απ’όλους;

Η Κίνα ήταν έτοιμη να διαθέσει μόνη της σχεδόν ολόκληρο το ποσό. Μάλιστα, το Πεκίνο προτείνει να διαμορφωθεί η συμμετοχή των χωρών στο κεφάλαιο της Τράπεζας βάσει της αναλογίας του ΑΕΠ κάθε χώρας. Δεδομένου, όμως, ότι η κινεζική οικονομία είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τη ρωσική και την ινδική, τρεισήμισι φορές μεγαλύτερη της Βραζιλίας, και περίπου 22 φορές όσο η οικονομία της Νότιας Αφρικής, το Πεκίνο θα είχε τον πλήρη έλεγχο στο νέο χρηματοπιστωτικό οργανισμό. Φυσικά, μια τέτοια προοπτική δεν πολυάρεσε στους άλλους συμμετέχοντες. «Το πρόβλημα είναι ότι, ενώ υπάρχει η πολιτική απόφαση των ηγετών να γίνει η Τράπεζα, κανείς δεν είναι διατεθειμένος να θυσιάσει τα εθνικά του συμφέροντα», δήλωσε ένας από τους διαπραγματευτές.

Οι «πέντε» δεν κατάφεραν επίσης να συμφωνήσουν στη σύσταση του «Ταμείου αντι-κρίσης», με κεφάλαιο 100 δις. δολάρια. Η ουσία της πρότασης ήταν ότι κάθε χώρα διαθέτει ένα μέρος των συναλλαγματικών της αποθεμάτων. Για την Κίνα, με αποθεματικό 3,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, δεν θα υπήρξε πρόβλημα να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του Ταμείου.

Ο ασιατικός γίγαντας ήταν έτοιμος να διαθέσει σχεδόν το μισό ποσό του κεφαλαίου. Αλλά υπήρξαν αντιδράσεις και σε αυτό το θέμα. Ανάμεσά τους και το ρωσικό υπουργείο Οικονομικών, που αντιμετώπισε την ιδέα αρνητικά. Στην τελική τους δήλωση, οι ηγέτες τόνισαν ότι «η δημιουργία ενός νομισματικού αποθεματικού για χρήση σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης είναι δυνατή και επιθυμητή. Αυτή η κίνηση όμως, θα πρέπει να γίνει με την προϋπόθεση ότι υπάρχει το κατάλληλο εθνικό νομικό πλαίσιο και οι σχετικές εγγυήσεις» και έδωσαν εντολή στους υπουργούς Οικονομικών και στους επικεφαλής των Κεντρικών Τραπεζών να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις.

Το πρωτότυπο άρθρο βρίσκεται στο kommersant.ru