ΚΡΟΑΤΙΑ - Αποχαιρετισμός στα καράβια

Dérens Jean-Arnault , [Βασιλοπούλου Κορίνα (μτφ)] Le Monde Diplomatique

Το Ζάγκρεμπ, προκειμένου να προετοιμαστεί για την είσοδό του στην Ε.Ε., η οποία έγινε επίσημα την 1η Ιουλίου, εφάρμοσε ένα ευρύ πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, το οποίο πλήττει ιδιαίτερα μία από τις παλαιότερες βιομηχανίες της χώρας : τη ναυπηγοεπισκευαστική.

« Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση εμποδίζει την Κροατία να συνεχίσει να κατασκευάζει καράβια » ; Ο μηχανικός Ντούσαν Κόβασιτς, υπάλληλος εδώ και σαράντα χρόνια στα ναυπηγεία του Σπλιτ, στριφογυρίζει στο μυαλό του την ερώτηση, χωρίς να καταφέρνει κι ο ίδιος να βρει μια απάντηση. Η ένταξη της Κροατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση όντως έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τη ναυπηγοεπισκευαστική, μια από τις αρχαιότερες, παραδοσιακές βιομηχανίες της χώρας. Με τη μακριά ακτογραμμή της, η Κροατία είναι χώρα ναυτικών, ψαράδων και… ναυπηγείων, τα οποία έπρεπε να έχουν πλήρως ιδιωτικοποιηθεί πριν από την επίσημη ένταξη της Κροατίας στην Ένωση, την 1η Ιουλίου.

Η Κροατία διέθετε πέντε ναυπηγεία, η ιστορία των οποίων ανάγεται στον 19ο αιώνα : από Βορρά προς Νότο, το Ουλιάνικ στην Πούλα, το 3-Μάη στη Ρίγεκα, στην Κραλιέβιτσα, στο Τρογκίρ και στο Σπλιτ. Οι εγκαταστάσεις αυτές αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας των παράκτιων περιοχών. Τα πλοία που κατασκευάζονταν στη Γιουγκοσλαβία ταξίδευαν σε ολόκληρο τον κόσμο και τα ναυπηγεία της Δαλματίας συναγωνίζονταν για δεκαετίες εκείνα της Τεργέστης ή του Σεν Ναζέρ. Η ναυπηγική κατείχε επίσης κεντρική θέση στο συλλογικό υποσυνείδητο, στα χρόνια του σοσιαλισμού. Ακόμα και ο Γιόζιπ Μπρος (Τίτο) είχε εργαστεί ως μηχανικός στην Κραλιέβιτσα, τη δεκαετία του 1920.

Στο Σπλιτ, η ιστορία των ναυπηγείων γίνεται ένα με την ιστορία της πόλης. Η διάσημη ποδοσφαιρική ομάδα του Χάιντουκ –η οποία είναι για την Κροατία ό,τι και η Μαρσέιγ για τη Γαλλία– ιδρύθηκε από εργάτες των ναυπηγείων, οι οποίοι επέλεξαν να περάσουν στην αντίσταση στο πλευρό των κομμουνιστών παρτιζάνων μετά την προσάρτηση της Δαλματίας στη φασιστική Ιταλία, το 1941 [1].

Ναυπηγεία στο σφυρί ή σε πτώχευση

Η παύση κάθε μορφής κρατικής βοήθειας προς τον τομέα ορίζεται από το κεφάλαιο 8 (« Πολιτικές ανταγωνισμού ») της συνθήκης ένταξης της Κροατίας. Η Κομισιόν παρακολούθησε στενά την εφαρμογή των « μεταρρυθμίσεων ». Ωστόσο, η ιδιωτικοποίηση αποδεικνύεται πολύ πιο δύσκολη απ’ ό,τι προβλεπόταν, είτε πρόκειται για χρέη τα οποία δεν είχαν αξιολογηθεί σωστά είτε για δυνάμει αγοραστές, οι οποίοι αποθαρρύνονται από την υποχρέωση να αναλάβουν το 40% του κόστους της αναδιάρθρωσης [2].

« Παντού στον κόσμο, το δημόσιο βοηθά τη ναυπηγική. Στην Ιταλία, τα ναυπηγεία του Φικαντιέρι ελέγχονται αποκλειστικά από το δημόσιο. Στη Γαλλία, το κράτος παραμένει ελάσσων μέτοχος στα σημαντικότερα ναυπηγεία, όπως τα STX-Chantiers του Ατλαντικού. Ακόμα και στη Νότια Κορέα, την παγκόσμια πρωταθλήτρια στον εν λόγω τομέα, το κράτος επιδοτεί τη ναυπηγική. Αυτό που σε όλες τις άλλες χώρες είναι αποδεκτό, στην Κροατία απαγορεύεται στο όνομα της ευρωπαϊκής ένταξης », φωνάζει με θυμό ο Ζόνο Σέγκβιτς, ο πρόεδρος του συνδικάτου των ναυπηγείων του Σπλιτ.

Τελικά, λίγους μήνες πριν από την ένταξη στην Ε.Ε., το κροατικό κράτος ξεπουλά τις επιχειρήσεις. Και, ελλείψει αγοραστή, το ναυπηγείο της Κραλιέβιτσα κηρύσσει πτώχευση. Η μόνη ιδιωτικοποίηση που χαρακτηρίζεται από σχετική επιτυχία είναι εκείνη των ναυπηγείων του Τρογκρίρ. Μια προβλήτα θα μεταμορφωθεί σε απλή μαρίνα και σε μαρίνα για γιότ, ενώ θα διατηρηθεί και η κατασκευή πλοίων. Αυτή η μικρή εγκατάσταση εξαγοράστηκε από έναν Κροάτη επενδυτή, τον Ντάνκο Κόντσαρ. Το κράτος θα συμμετάσχει στην αναδιάρθρωση με 60 εκατομμύρια ευρώ σε διάστημα πέντε ετών. Η συμφωνία που υπεγράφη στα μέσα Απριλίου προβλέπει ότι οι εργαζόμενοι θα μειωθούν σε 900 από 1.200 που είναι σήμερα. Αισιόδοξος, ο μηχανικός Σλάβκο Μπιλότα τονίζει ότι και μόνο οι αποχωρήσεις λόγω συνταξιοδότησης θα οδηγήσουν αναγκαστικά σε νέες προσλήψεις.

Η κατάσταση στα ναυπηγεία του Σπλιτ αποδεικνύεται πολύ πιο δύσκολη μετά την εξαγορά τους στο συμβολικό ποσό των 500.000 κούνας (66.500 ευρώ) από τον όμιλο DIV. Η εταιρεία, ιδιοκτησία του επιχειρηματία Τομισλάβ Τέμπελιακ, δεν ανακοίνωσε το παραμικρό σοβαρό σχέδιο για την επαναλειτουργία τους. Ο αγοραστής, αντίθετα, ανακοίνωσε στις αρχές Ιουνίου ότι οι 3.500 εργαζόμενοι θα απολυθούν σχεδόν στο σύνολό τους. Χίλιοι πεντακόσιοι θα επαναπροσληφθούν με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, με άγνωστα, ακόμα, κριτήρια. Ο όμιλος DIV υπόσχεται επίσης να προσλάβει 500 από τους παλιούς υπαλλήλους, αλλά πάλι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Η εργατούπολη του Σπλιτ δεν υποκύπτει εύκολα στην πίεση και ο αγοραστής υπέβαλε μήνυση για « βιαιοπραγία » κατά των συνδικαλιστών στους οποίους απαγορεύθηκε η είσοδος στο ναυπηγείο.

Όλα για τον τουρισμό ;

Η ταυτότητα της Ίστρια είναι και αυτή άρρηκτα συνδεδεμένη με τα ναυπηγεία Ουλιάνικ της Πούλα. Σε αυτή τη μικρή περιοχή των 200.000 κατοίκων, η ναυπηγική σήμαινε πάντα περίπου 30.000 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας. Εδώ, η παραγωγή δεν σταμάτησε ποτέ και ο κατάλογος των παραγγελιών παραμένει πλούσιος, παρά την εξάντληση της κρατικής βοήθειας από το 2006. Το Ουλιάνικ, μάλιστα, κατέθεσε υποψηφιότητα για την εξαγορά των ναυπηγείων της 3-Μάη της Ρίγεκα.

Πάντως, το βιομηχανικό μέλλον ενός τέτοιου ομίλου παραμένει αβέβαιο. Εκτός από εργαλείο βιομηχανικής παραγωγής, είναι και η τοποθεσία των εγκαταστάσεων που αποτελεί πόλο έλξης : η νησίδα Ουλιάνικ βρίσκεται στην καρδιά του κόλπου της Πούλα, μπροστά από την προκυμαία και τη ρωμαϊκή αρένα της πόλης. Για την ώρα, το τουριστικό μέλλον της Πούλα παίζεται με επίκεντρο το Μουζίλ, μια παλιά στρατιωτική βάση, η οποία δημιουργήθηκε το 1859 για να εξυπηρετήσει τον αυστροουγγρικό στόλο και χρησιμοποιήθηκε από το ναυτικό της Γιουγκοσλαβίας, κατόπιν της Κροατίας, έως ότου εγκαταλείφθηκε, το 2007. Οι κάτοικοι κάνουν περίπατο στις εγκαταστάσεις, μπάνιο, πικ-νικ ή οργανώνουν εναλλακτικά φεστιβάλ. Ένα σχέδιο προβλέπει την ιδιωτικοποίησή τους και τη μετατροπή τους σε τουριστικό συγκρότημα πολυτελείας, το οποίο θα περιλαμβάνει ξενοδοχείο 2.500 κλινών, γήπεδο του γκολφ, μαρίνα, κ.λπ..

Ο προαναγγελθείς θάνατος των ναυπηγείων θα ολοκληρώσει τη διαδικασία αποβιομηχάνισης της χώρας. Ή, μήπως, έχει η Κροατία τη δυνατότητα να ποντάρει τα πάντα στον τουρισμό ; Οι παράκτιες περιοχές είναι αυτές που έχουν πληγεί περισσότερο από την ανεργία, η οποία, επίσημα, αφορά το 22% του ενεργού πληθυσμού και το ένα τρίτο των νέων κάτω των 25 ετών. Πολλοί από αυτούς αναγκάζονται να αρκεστούν σε δουλειές του ποδαριού με μαύρη αμοιβή, η οποία συχνά δεν ξεπερνά το αντίστοιχο ποσό των 20 ευρώ το μήνα. Για τον κύριο Σάγκβιτς, η Κροατία εισέρχεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση « χωρίς καμία πραγματική προετοιμασία » : « Την οικονομία μας τη ρήμαξαν και τώρα το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσφέρουμε υπηρεσίες στις πλούσιες χώρες του Βορρά. Η Κροατία μέσα στην Ένωση θα είναι μια χώρα δεύτερης κατηγορίας, όπως και όλες οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου ».

Notes

[1] Βλ. Loïc Trégourès, « Croatie : le Hajduk Split fête cent ans de football et d’histoire », Le Courrier des Balkans, 18 Φεβρουαρίου 2011.

[2] Βλ. Diane Masson, « Croatie. Dernière ligne droite vers l’Union européenne », La Documentation française, Παρίσι, 2009.

Le Monde Diplomatique