Η ομιλία της Αγγελικής Σπανού στην παρουσίαση του βιβλίου του πρέσβη κ. Αλέξανδρου Μαλλιά στη ΛΑΕΔ

To προφίλ του Αλέξανδρου Μαλλιά ως διπλωμάτη ήταν αυτό ενός απόμακρου κρατικού λειτουργού, πολύ αφοσιωμένου στη δουλειά του, κλειστού ως ιδιοσυγκρασία, έξω από παρέες και ομάδες του υπουργείου Εξωτερικών και μακριά από αυλές. Δεν μπορούσε εύκολα να βγάλει κανείς άκρη σχετικά με τις ιδέες του και τη στάση του απέναντι στα γεγονότα, πολύ περισσότερο που δεν προέβαλε κομματική ταυτότητα ή ταύτιση με κάποιον υπουργό.
Το μυστήριο γύρω από την προσωπικότητά του μεγάλωνε αν κάποιος λόγω επαγγελματικής δυνατότητας, όπως ο συνάδελφός μου ο Αγγελος για παράδειγμα ή εγώ μάθαινε κάνοντας διπλωματικό ρεπορτάζ πρωτοβουλίες που αναλάμβανε στην αθέατη πλευρά και οι οποίες ξεπερνούσαν τα όρια της γραφειοκρατίας και της παραδοσιακής λειτουργίας της διοίκησης. Καταλάβαινες τότε ο Μαλλιάς έχει άποψη και δεν είναι υπάλληλος με την κλασική έννοια του όρου, είναι διπλωμάτης φύσει και θέσει, ότι πρόκειται για μια υπαρξιακή υπόθεση για τον ίδιο.
Ο Μαλλιάς έκανε μια σταδιοδρομία που θα ζήλευε κάθε νεαρός ακόλουθος, φτάνοντας τελικά σε ένα από τα σημαντικότερα πόστα, αυτό της πρεσβείας στην Ουάσιγκτον και έπειτα από την ολοκλήρωση της θητείας του είχε προτάσεις να αναμιχθεί στα κοινά, στη δημόσια ζωή, δεν τις αποδέχθηκε και συνέχισε να ασχολείται από άλλους δρόμους με την εξωτερική πολιτική. Μετά ήρθε η κρίση. Αιτία μεγάλου θυμού για τον ίδιο και αυτό αποτυπώνεται στο βιβλίο του. Δεν άντεχε ότι φτάσαμε στο χείλος της αβύσσου. Οχι μόνο την οικονομική καταστροφή, αλλά και την εθνική κατάντια. Η Ελλάδα μια υπερχρεωμένη χώρα-παρίας που λοιδωρείται και απαξιώνεται, ένας λαός που προσβάλλεται και εξουθενώνεται, μια πατρίδα που βυθίζεται.
Πραγματικά ανυπόφορο για τον πρέσβη. Ο ίδιος στην Ουάσιγκτον, στο μεγαλύτερο κέντρο αποφάσεων του πλανήτη, υπηρετούσε το εθνικό συμφέρον διεκδικώντας από τους συνομιλητές του σεβασμό για τη χώρα του. Οχι κολακείες, ούτε πολύ διπλωματικό τακτ. Αμεσότητα, ευθύτητα, αξιοπρέπεια και η αυτοπεποίθηση ενός διπλωμάτη που ξέρει ότι έχει πίσω του μια πατρίδα μικρή σε έκταση, μεγάλη σε ιστορία, ομορφιά και δυνατότητες.
Επείδή στην περίπτωσή του το προσωπικό και το συλλογικό ήταν πάντα μπερδεμένα η κατάρρευση της χώρας λειτούργησε γι αυτόν ως κατάρρευση του κόσμου του και του εαυτού του. Ευτυχώς, γιατί έτσι έφτασε σ αυτό το βιβλίο.  Είναι μια βαθιά πολιτική πράξη, όχι κίνηση απελπισίας ή ξέσπασμα διαμαρτυρίας, αλλά μια πρωτοβουλία συμβολής στην αναζήτηση διεξόδου και στην ανάκτηση της αξιοπρέπειας μιας χώρας που βυθίζεται.

Το βιβλίο αυτό έχει συναίσθημα και πάθος. Και αυτή είναι η αξία του. Οχι απλώς για να μάθει κανείς άγνωστες πτυχές γύρω από το σκοπιανό, το κοσοβαρικό, το αλβανικό ζήτημα, τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις αλλά πιο πολύ για την προσωπική ιστορία πίσω από μια επαγγελματική διαδρομή που ήταν τόσο ενδιαφέρουσα όχι απλώς γιατί έτυχε αλλά επειδή έτυχε ο συγκεκριμένος πρέσβης στους συγκεκριμένους τόπους τη συγκεκριμένη στιγμή.

Αυτό το βιβλίο δεν απευθύνεται σε ειδικούς ούτε σε μύστες της εξωτερικής πολιτικής. Είναι ένα βιβλίο για όλους όσοι έχουν την ίδια αγωνία με τον συγγραφέα, πώς θα ανεβάσουμε την πατρίδα μας χωρίς φωνές, χωρίς εθνικισμούς, χωρίς λαϊκισμό και χωρίς μύθους. Ο ίδιος έχει άποψη επ αυτού και είναι μια άποψη ψύχραιμη παρόλο που για να τη διαμορφώσει προηγήθηκαν σεισμοί και καταποντισμοί μέσα του όπως θα καταλάβετε διαβάζοντας τα πρώτα κεφάλαια.

Το συναίσθημα είναι κακός σύμβουλος στην εξωτερική πολιτική. Απομακρύνει από τον αναγκαίο ρεαλισμό, προκαλεί θυμικές αντιδράσεις, διαμορφώνει απλοϊκά στερεότυπα στη συλλογική συνείδηση, εμποδίζει την ανάπτυξη μιας στρατηγικής βάθους. Το συναίσθημα στην χάραξη και άσκηση εξωτερικής πολιτικής μπορεί να είναι μέχρι και επικίνδυνο. Εκτός αν υπάρχει και εκδηλώνεται μόνο όταν πέφτουν τα φώτα και μένουν οι πρωταγωνιστές μόνοι -ή και με τη συνείδησή τους, όπως στην περίπτωση του Αλέξανδρου Μαλλιά.