Η νομισματική καταιγίδα

ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΙΛΙΑΡΔΟΣ

Βρισκόμαστε στο ξεκίνημα ενός παγκοσμίου συναλλαγματικού πολέμου τεραστίων διαστάσεων, ο οποίος θα βυθίσει τον πλανήτη στο χάος – παράλληλα, η υπερχρέωση πολλών χωρών σε δολάρια, θα προκαλέσει κρίσεις και μαζικές χρεοκοπίες

«Για πολλές ώρες στο ακριβό ξενοδοχείο Plaza της Νέας Υόρκης συζητούσαν, σε μία γεμάτη ένταση ατμόσφαιρα, οι υπουργοί οικονομικών, καθώς επίσης οι κεντρικοί τραπεζίτες των Η.Π.Α., της Μ. Βρετανίας, της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιαπωνίας, για ένα και μόνο θέμα: για το ισχυρό δολάριο, το οποίο κατέρριπτε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.

Η αύξηση της ισοτιμίας του πράσινου νομίσματος (Greenback), σε παγκόσμιο επίπεδο, είχε δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στις οικονομίες ολόκληρου του πλανήτη – ενώ η βιομηχανία της υπερδύναμης διαμαρτυρόταν ηχηρά, απαιτώντας μέτρα προστασίας της από την κυβέρνηση, λόγω των μεγάλων πιέσεων στις εξαγωγές της.
Η ίδια η οικονομία των Η.Π.Α. υπέφερε από τις αυξανόμενες εισαγωγές οι οποίες, σε συνδυασμό με τη μείωση των εξαγωγών, δημιουργούσαν τεράστια εμπορικά ελλείμματα – περιορίζοντας σημαντικά την ανταγωνιστικότητα όλων των επιχειρήσεων της χώρας.
Για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση οι «φύλακες» του χρηματοπιστωτικού συστήματος, υπέγραψαν στο πανάκριβο ξενοδοχείο μία συμφωνία, η οποία θα τους επέτρεπε τις συντονισμένες προσπάθειες, με στόχο την υποτίμηση του δολαρίου – μέσω της μαζικής πώλησης ενός μέρους των συναλλαγματικών αποθεμάτων σε δολάρια των κεντρικών τραπεζών, σε όλες τις μεγάλες διεθνείς αγορές. Αυτό συνέβη το Σεπτέμβρη του 1985″.

.

Ανάλυση

Η ισοτιμία του δολαρίου αυξάνεται συνεχώς, απέναντι σε όλα τα υπόλοιπα νομίσματα του πλανήτη – ενώ, εάν τη μετρήσει κανείς με ένα εμπορικά σταθμισμένο καλάθι νομισμάτων, θα διαπιστώσει ότι, από τα μέσα του προηγουμένου έτους κέρδισε περίπου 25%. Τριάντα χρόνια λοιπόν μετά την παραπάνω ημερομηνία, η ιστορία επαναλαμβάνεται – αν και για εντελώς διαφορετικούς λόγους.
Εκείνη την εποχή, η αιτία ήταν η πολιτική των υψηλών επιτοκίων εκ μέρους της κεντρικής τράπεζας των Η.Π.Α., με στόχο την καταπολέμηση του πληθωρισμού – ενώ σήμερα τα βασικά αμερικανικά επιτόκια είναι μηδενικά, όταν παράλληλα τα πακέτα ποσοτικής διευκόλυνσης (QE) που έχουν διατεθεί είναι τεράστια.
Εν τούτοις το δολάριο, από την τιμή του 1,39 ως προς το ευρώ πριν από ένα περίπου έτος, ευρίσκεται στο 1,10 πλέον, έχοντας φτάσει στο 1,06 προηγουμένως – γεγονός που σημαίνει ότι, πρόκειται για την ισχυρότερη ανατίμηση που παρατηρήθηκε ποτέ, μετά το 1982, με πολλούς να προβλέπουν ότι, το 2017 θα πλησιάσει τα 0,80 Σεντ (Goldman Sachs).
Πόσο μάλλον όταν η Fed, στην συνάντηση της περασμένης εβδομάδας, έδωσε την εντύπωση πως δεν θα αναιρέσει τη θέση της για αύξηση των βασικών επιτοκίων – παρά τα προβλήματα που δημιουργούνται στο ρυθμό ανάπτυξης της χώρας, από την ισχύ του δολαρίου.
Η αύξηση λοιπόν των βασικών επιτοκίων, η οποία θα ενδυνάμωνε ακόμη περισσότερο το δολάριο, αναμένεται μετά το δεύτερο εξάμηνο του 2015 – ενώ στο γράφημα που ακολουθεί φαίνεται αφενός μεν η εξάρτηση των αναπτυσσομένων αγορών από τα δάνεια σε δολάρια, αφετέρου η ανατίμηση του σε ορισμένες από αυτές.
.

.
Περαιτέρω, ενώ η Fed «επιστρέφει από το ταξίδι της», με την έννοια ότι έχει σταματήσει τα πακέτα ρευστότητας, ενώ προετοιμάζεται για την πρώτη αύξηση των βασικών επιτοκίων, οι υπόλοιπες χώρες, έχοντας ξεκινήσει καθυστερημένα, συνεχίζουν - με πάνω από είκοσι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως να χαλαρώνουν τη νομισματική τους πολιτική, μεταξύ των οποίων η Ευρωζώνη, πολλά άλλα κράτη της ΕΕ, η Κίνα, η Ινδία, η Αυστραλία και ο Καναδάς.
Για πρώτη φορά δε στην ιστορία το ΔΝΤ προτείνει στην Ελβετία που υποφέρει μετά την αποσύνδεση του φράγκου από το ευρώ (άρθρο), την οποία ακολούθησε η ραγδαία ανατίμηση του (στο 1,05 σήμερα, όταν διατηρούταν τεχνητά υψηλότερα από το 1,20), την εκτύπωση χρημάτων μέσω της αγοράς ξένων παγίων περιουσιακών στοιχείων - έτσι ώστε να υποτιμηθεί το φράγκο, πριν ακόμη δημιουργηθούν αξεπέραστα προβλήματα στην οικονομία της χώρας (εξαγωγές, τουρισμός κλπ.).
Οι κεντρικές τράπεζες λοιπόν προσπαθούν να μειώσουν την ισοτιμία των νομισμάτων τους, έτσι ώστε να αυξηθεί ο ρυθμός ανάπτυξης των κρατών τους, καθώς επίσης ο πληθωρισμός - ειδικά η ΕΚΤ, λόγω των κινδύνων της Ευρωζώνης να βυθιστεί σε έναν ιαπωνικού τύπου αποπληθωρισμό. Την προηγούμενη εβδομάδα δε η σουηδική κεντρική τράπεζα μείωσε ακόμη περισσότερο τα αρνητικά επίπεδα του βασικού της επιτοκίου – με αποτέλεσμα να πέσει η ισοτιμία της κορώνας απέναντι στο δολάριο, στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων έξι ετών.
Διαπιστώνεται επομένως πως σχηματίζεται μία τεράστια καταιγίδα στις αγορές συναλλάγματος του πλανήτη η οποία, όταν ξεσπάσει, θα προκαλέσει τεράστιες ζημίες – ενώ είναι προφανές ότι βρισκόμαστε στο ξεκίνημα ενός καταστροφικού παγκοσμίου συναλλαγματικού πολέμου, ο οποίος θα μπορούσε να γκρεμίσει την υφήλιο στο χάος.
Η Fed είναι η μοναδική κεντρική τράπεζα που αντιστέκεται ακόμη, χωρίς να παίρνει μέρος στις ανταγωνιστικές υποτιμήσεις –  αν και είναι αδύνατον να γνωρίζει κανείς πόσο θα διαρκέσει η προσπάθεια της.
Την ίδια χρονική στιγμή τα χρηματιστήρια της Δύσης διογκώνονται επικίνδυνα, έχοντας χάσει εντελώς την επαφή τους με τα θεμελιώδη μεγέθη κρατών και επιχειρήσεων – ενώ η τρομακτική υπερχρέωση συνεχίζεται (από 87 τρις $ το 2000, στα 199 τρις $ το 2014, ανάλυση), ειδικά στον ιδιωτικό τομέα των περισσοτέρων χωρών, με ανυπολόγιστα αποτελέσματα για τις τράπεζες, γενικότερα δε για τα χρηματοπιστωτικά συστήματα πολλών κρατών.
.

Η απειλή του δολαρίου

Όπως αναφέραμε παραπάνω, ο βασικότερος κίνδυνος που πηγάζει από την ανατίμηση του δολαρίου αφορά το χρηματοπιστωτικό τομέα – επειδή πάρα πολλές επιχειρήσεις στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες του πλανήτη έχουν υπερχρεωθεί τα τελευταία έξι χρόνια, με ένα σημαντικό μέρος των χρεών τους να είναι σε δολάρια. Το γράφημα που ακολουθεί, προερχόμενο από την BIS, περιγράφει την συγκεκριμένη εξέλιξη.
.

.
Συνεχίζοντας, όπως συμπεραίνεται από τη βιολετί επάνω καμπύλη, μετά το 2008 τα χρέη των επιχειρήσεων σε δολάρια στις αναπτυσσόμενες οικονομίες εκτοξεύθηκαν στα ύψη – από τα 2 τρις $ (αριστερή κάθετος) στα 4 τρις $, διπλασιαζόμενα.
Εάν δε συμπεριλάβει κανείς τις τράπεζες και τα κράτη, θα διαπιστώσει πως τα συνολικά χρέη των αναπτυσσομένων οικονομιών σε δολάρια, τα οποία έχουν ληφθεί τα τελευταία έξι χρόνια, έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Το γεγονός αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, πως ένα μεγάλο μέρος των νέων χρημάτων που τύπωναν έκτοτε οι Η.Π.Α. κατευθυνόταν στα συγκεκριμένα κράτη, δημιουργώντας εκεί τεράστιες πιστωτικές φούσκες – οπότε λογικά δεν προκλήθηκε πληθωρισμός στο εσωτερικό της υπερδύναμης, ούτε υποτιμήθηκε το δολάριο.
Στα πλαίσια αυτά, στο παθητικό όλων αυτών των κρατών, των επιχειρήσεων τους, καθώς επίσης των τραπεζών, έχουν συσσωρευτεί τεράστια χρέη σε δολάρια – ενώ τα έσοδα τους είναι στο εκάστοτε εθνικό τους νόμισμα. Επομένως, όταν αυξάνεται η ισοτιμία του δολαρίου, αυξάνονται αντίστοιχα τα χρέη τους, οπότε γίνεται εξαιρετικά δύσκολη η αποπληρωμή τους – γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, η αθέτηση χρεών σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία θα άνοιγε τους ασκούς του Αιόλου, είναι απλά θέμα χρόνου.
Ειδικά όσον αφορά την Κίνα, στην οποία έχει δημιουργηθεί η μεγαλύτερη χρηματοπιστωτική φούσκα όλων των εποχών, ακούγονται ήδη οι πρώτοι τριγμοί στο τραπεζικό της σύστημα – τυχόν κατάρρευση του οποίου θα σκοτεινιάσει τον ουρανό ολόκληρου του πλανήτη, όπως συμβαίνει όταν εκρήγνυται ένα ηφαίστειο τεραστίων διαστάσεων. Αυτή είναι άλλωστε η βασική αιτία, λόγω της οποίας οι Κινέζοι «αγοράζουν» την Ευρώπη – το ότι γνωρίζουν δηλαδή το πρόβλημα της χώρας τους και προσπαθούν να «αποδράσουν».
.

.

Από την άλλη πλευρά, η εξυπηρέτηση αυτών των χρεών θα είχε σαν αποτέλεσμα την εισροή μεγάλων ποσοτήτων δολαρίων στις Η.Π.Α. – οπότε αφενός μεν την περαιτέρω αύξηση της ισοτιμίας του δολαρίου (με αποτέλεσμα την άσκηση τρομακτικών πιέσεων σε όλους όσους έχουν δανεισθεί σε δολάρια ανά τον πλανήτη), αφετέρου την κλιμάκωση του πληθωρισμού στο εσωτερικό της υπερδύναμης.

Επομένως η Fed θα αναγκασθεί σύντομα να αυξήσει σημαντικά τα βασικά της επιτόκια, για να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό, όπως το 1985 – πυροδοτώντας έτσι μία ακόμη κλιμάκωση του δολαρίου, με καταστροφικά αποτελέσματα τόσο για τις δικές της εξαγωγικές επιχειρήσεις (εμπορικό έλλειμμα κλπ.), όσο και για τον υπόλοιπο πλανήτη. Άλλωστε η «μηχανική» είναι ήδη πολύ γνωστή από το παρελθόν – ενώ φαίνεται από το επόμενο γράφημα, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
.

Παρατηρώντας κανείς από το γράφημα τις διαφοροποιήσεις των τιμών του δολαρίου κατά τη διάρκεια των προηγουμένων τριάντα ετών, διαπιστώνει μία σημαντική άνοδο τη δεκαετία του 1980, μία μικρότερη το 1994, καθώς επίσης μία πολύ μεγαλύτερη στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Και στις τρεις αυτές χρονικές περιόδους σημειώθηκαν μεγάλες κρίσεις, ειδικά στις αναπτυσσόμενες οικονομίες – η κρίση της Λατινικής Αμερικής το 1982, η κρίση του Μεξικού το 1994 (είχε προηγηθεί η τραπεζική κρίση στη Σκανδιναβία), καθώς επίσης η ασιατική κρίση του 1997/98, η οποία πυροδότησε πολλές άλλες (χρεοκοπία της Ρωσίας, καθώς επίσης της Αργεντινής, εισβολή του ΔΝΤ στη Βραζιλία κοκ.).
Σε όλες αυτές τις κρίσεις τα χρέη σε δολάρια διαδραμάτισαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο, αφού συνοδεύθηκαν από χρεοκοπίες κρατών, τραπεζών και επιχειρήσεων που δεν μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους. Η ιστορία βέβαια προφανώς δεν επαναλαμβάνεται, αλλά χαρακτηρίζεται από μία «ομοιοκαταληξία», όπως τα ποιήματα (Mark Twain) – ενώ η σημερινή άνοδος του δολαρίου, η οποία όμως βρίσκεται ακόμη στο ξεκίνημα της, με κριτήριο το γράφημα, δείχνει ακριβώς την κατάληξη.
.

Προβλέψεις

Τόσο η μακροοικονομία, όσο και οι αναλύσεις ή τα άρθρα που γράφονται δεν θα είχαν κανένα νόημα, εάν δεν συνοδεύονταν από προβλέψεις σχετικά με το μέλλον - ή από προτάσεις λύσεων, αναφορικά με τα προβλήματα που δημιουργούνται.
Στα πλαίσια αυτά, μία πρώτη υπόθεση είναι το ότι, δεν θα επέτρεπε ίσως κανείς σε μία χώρα όπως η Ελλάδα, να χρεοκοπήσει ή/και να εξέλθει από την Ευρωζώνη – με κίνδυνο να γίνει η αφορμή του ξεσπάσματος της χρηματοπιστωτικής καταιγίδας, η οποία φαίνεται καθαρά στον ορίζοντα. Θα έμοιαζε κυριολεκτικά με το άναμμα ενός σπίρτου σε έναν χώρο, ο οποίος είναι ασφυκτικά πλημμυρισμένος με εύφλεκτο αέριο – ως αποτέλεσμα μίας διαρροής που είναι αδύνατον να την σταματήσει κανείς.
Περαιτέρω, η μεγάλη διαφορά της σημερινής εποχής, σε σχέση με το παρελθόν, είναι τα προγράμματα ποσοτικής διευκόλυνσης – τα οποία, μαζί με το μηδενισμό των βασικών επιτοκίων, δεν έχουν αφήσει καμία άλλη δυνατότητα χειρισμού της κρίσης στις κεντρικές τράπεζες.
Ευρίσκονται λοιπόν κυριολεκτικά άοπλες απέναντι σε έναν πανίσχυρο εχθρό που πλησιάζει, με πολλά κράτη να απειλούνται ταυτόχρονα τόσο με αποπληθωρισμό, όσο και με υπερπληθωρισμό – με την παραδοξότητα αυτή να οφείλεται στις μη συμβατικές επεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών, οι οποίες έχουν διαστρεβλώσει εντελώς την παγκόσμια οικονομία.
Κατά κάποιον τρόπο, έχουν μετατρέψει την ελεύθερη οικονομία, η οποία αποτελεί τη βάση της ομαλής λειτουργίας του καπιταλισμού, σε μία κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία της ελίτ «σοβιετικού τύπου»- με κέντρο βάρους ένα εξαιρετικά νοσηρό και αρρωστημένο, εάν όχι ετοιμοθάνατο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η μοναδική λύση λοιπόν που φαίνεται πως υιοθετούν είναι «η φυγή προς τα εμπρός» – με ακόμη μεγαλύτερα προγράμματα ποσοτικής διευκόλυνσης, τα οποία θα συνεχίσουν να τροφοδοτούν τις φούσκες των διεθνών χρηματιστηρίων, χωρίς να κατευθύνονται στην πραγματική οικονομία κοκ. Φυσικά έως εκείνη τη στιγμή που, νομοτελειακά, μία μικρή σπίθα εκεί που δεν την περιμένει κανείς, θα προκαλέσει μία πυρκαγιά τεραστίων διαστάσεων – χωρίς κανένα προηγούμενο στην ιστορία.
Μέχρι τότε, το δολάριο πιθανότατα θα συνεχίσει να ανατιμάται, απέναντι στα περισσότερα νομίσματα του πλανήτη, λόγω των εισροών κεφαλαίων στις Η.Π.Α., καθώς επίσης ένεκα της ενδεχόμενης αύξησης των βασικών επιτοκίων  – ενώ όλα τα υπόλοιπα θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους με συνεχείς υποτιμήσεις, μέσω νέων πακέτων ποσοτικής διευκόλυνσης, αρνητικών βασικών επιτοκίων κοκ.
Σε κάθε περίπτωση θεωρείται σχεδόν δεδομένη η αθέτηση πληρωμών ορισμένων αναπτυσσομένων χωρών, ενδεχομένως ακόμη και αναπτυγμένων για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες, εκ μέρους του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα τους – η οποία θα μπορούσε να πάρει μαζικές διαστάσεις. Όταν συμβεί, θα προκληθούν αλυσιδωτές χρηματοπιστωτικές κρίσεις – οι οποίες, λόγω της μεγάλης δικτύωσης του πλανήτη, δεν θα αφορούν ορισμένες μόνο περιοχές του, όπως στο παρελθόν, αλλά το σύνολο του.
Ολοκληρώνοντας, εάν θα ήθελε κανείς να αποφύγει όλη αυτή την «περιπέτεια», η οποία δεν θα ήταν καθόλου απίθανο να εξελιχθεί σε εσωτερικές αναταραχές, καθώς επίσης σε μικρές και μεγάλες «στρατιωτικές συρράξεις», θα έπρεπε να δρομολογήσει μία παγκόσμια σύσκεψη, με θέμα τη διαγραφή χρεών – παράλληλα με την υιοθέτηση ενός καινούργιου ρυθμιστικού πλαισίου για το χρηματοπιστωτικό σύστημα κοκ., στα πλαίσια του Bretton Woods που ακολούθησε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
.

Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι ένας σύγχρονος οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου – όπου και δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά για αρκετά χρόνια, με ιδιόκτητες επιχειρήσεις σε όλες τις πόλεις της Γερμανίας. Έχει  εκδώσει τρία βιβλία αναφορικά με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ έχει δημοσιεύσει πάνω από 5.000 αναλύσεις σε ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα, με κέντρο βάρους την εθνική και διεθνή μακροοικονομία, καθώς επίσης το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

© Copyright 2015 — Analyst.gr. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση / αναπαραγωγή περιεχομένων του παρόντος website με οποιοδήποτε τρόπο χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια των εκδοτών.