του Χρήστου Διαμαντόπουλου*
«Η ασφάλεια κοστίζει πολλά. Ωστόσο, το τίμημα της έλλειψής της μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερο». Πρόκειται για τα λόγια του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Anders Fogh Rasmussen, πίσω στο 2012. Μία φράση που επί της ουσίας αποτελούσε προειδοποίηση, στην οποία λίγοι είχαν δώσει σημασία εκείνη την περίοδο.
Έκτοτε, ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός για την άμυνα, βαίνει συνεχώς μειούμενος, ακολουθώντας αποφάσεις που μάλλον αποδεικνύονται λανθασμένες, κρίνοντας από τα γεγονότα που έχουν επηρεάσει την ασφάλεια στην ευρωπαϊκή γειτονιά.
Βέβαια, τα χρόνια που πέρασαν, με την οικονομική κρίση να καλπάζει στην Ευρώπη, οι φωνές που καλούσαν για αύξηση των εξόδων που αφορούσαν στην άμυνα-ασφάλεια, μάλλον ακούγονταν από πολλούς γραφικές.
Σύμφωνα με μελέτη του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Μελετών για την Ασφάλεια (European Union Institute for Security Studies) και βάσει στοιχείων από το SIPRI, το NATO, το IISS και το EDA, οι ευρωπαϊκές αμυντικές δαπάνες έχουν μειωθεί κατά 13,6% από το 2007, ενώ τα μέτρα λιτότητας στην περίοδο 2010-2014 οδήγησαν σε μείωση των ετήσιων αμυντικών δαπανών κατά 4%.
Ωστόσο, μεταξύ των διαφόρων περιοχών της ευρωπαϊκής ηπείρου παρατηρήθηκαν πολύ μεγάλες αποκλίσεις. Ενώ οι δαπάνες των χωρών του Nότου έπεσαν κατακόρυφα, περίπου 70% σε σχέση με το 2007, το ίδιο δεν συνέβη με τις υπόλοιπες περιοχές που δείχνουν ότι δεν επηρεάστηκαν τόσο πολύ από το τέρας της οικονομικής κρίσης, σημειώνοντας πτώση μόνο 10% για το ίδιο χρονικό διάστημα.
Παρόλα αυτά, οι μειώσεις στις αμυντικές δαπάνες υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης, δεν αποτελούν τον κρίσιμο παράγοντα. Το σημείο που πρέπει να μας προβληματίζει ιδιαίτερα είναι ότι, παρά την ανάκαμψη αρκετών ευρωπαϊκών οικονομιών, οι δαπάνες για την άμυνα / ασφάλεια συνεχίζουν να μειώνονται. Όπως δείχνουν όλα τα στοιχεία, η ίδια κατάσταση θα συνεχιστεί και στο προσεχές μέλλον. Παρόλο που το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν φαίνεται πως θα παρουσιάσει μία άνοδο της τάξεως του 1,7% (κατά μέσο όρο στην Ευρώπη) για το έτος 2015, οι προβλέψεις δείχνουν πως οι αμυντικές δαπάνες θα μειωθούν κατά 7% σε σχέση με το 2014.
Το παραπάνω μας δείχνει πολύ απλά ότι τα οικονομικά στοιχεία δεν μπορούν από μόνα τους να αποτελέσουν δείκτη πρόβλεψης για τις αμυντικές δαπάνες. Ωστόσο, αναζητώντας τις βαθύτερες αιτίες της μείωσης των αμυντικών δαπανών, θα καταλήξουμε στα λόγια του Αμερικανού Υπουργού Άμυνας, Robert Gates, ο οποίος μίλησε για «αποστρατιωτικοποίηση» της Ευρώπης.
Στο σημείο αυτό, τίθενται τα ακόλουθα ερωτήματα. Με τα θέματα που αφορούν στην ασφάλεια να γίνονται ολοένα και πιο πολύπλοκα και τα γεγονότα στην Ουκρανία να μας υπενθυμίζουν συνεχώς ότι τα στρατιωτικά μέσα δεν αρκούν από μόνα τους για να αντιμετωπιστεί μία κρίση, τι πρέπει να γίνει με τις αμυντικές δαπάνες; Το νέο είδος πολέμου, ο Υβριδικός Πόλεμος, που πλέον έχει εισέλθει για τα καλά στο λεξιλόγιο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, απαιτεί αύξηση στις δαπάνες για την άμυνα και την ασφάλεια; Το σίγουρο είναι ότι η κρίση στην Ουκρανία ήρθε να μας δείξει ότι η στρατιωτική ισχύς εξακολουθεί να αποτελεί στοιχείο ζωτικής σημασίας το οποίο χρησιμοποιείται από πολλούς δρώντες ως μέσο προβολής ισχύος. Παράλληλα, βλέπουμε πως η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει απειλές προερχόμενες από τη γειτονιά της. Απειλές ξεκάθαρα στρατιωτικές ή υβριδικές. Υπό αυτό το πρίσμα, η διατήρηση ισχυρών και αποτελεσματικών ενόπλων δυνάμεων αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτικής ασφαλείας. Μπορεί ποτέ να μην χρειαστούν, ωστόσο, υπό το βάρος της αβεβαιότητας των εξελίξεων στην ευρωπαϊκή γειτονιά, είναι καλό να υπάρχουν.
*Ο Χρήστος Διαμαντόπουλος είναι Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου
Έκτοτε, ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός για την άμυνα, βαίνει συνεχώς μειούμενος, ακολουθώντας αποφάσεις που μάλλον αποδεικνύονται λανθασμένες, κρίνοντας από τα γεγονότα που έχουν επηρεάσει την ασφάλεια στην ευρωπαϊκή γειτονιά.
Βέβαια, τα χρόνια που πέρασαν, με την οικονομική κρίση να καλπάζει στην Ευρώπη, οι φωνές που καλούσαν για αύξηση των εξόδων που αφορούσαν στην άμυνα-ασφάλεια, μάλλον ακούγονταν από πολλούς γραφικές.
Σύμφωνα με μελέτη του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Μελετών για την Ασφάλεια (European Union Institute for Security Studies) και βάσει στοιχείων από το SIPRI, το NATO, το IISS και το EDA, οι ευρωπαϊκές αμυντικές δαπάνες έχουν μειωθεί κατά 13,6% από το 2007, ενώ τα μέτρα λιτότητας στην περίοδο 2010-2014 οδήγησαν σε μείωση των ετήσιων αμυντικών δαπανών κατά 4%.
Ωστόσο, μεταξύ των διαφόρων περιοχών της ευρωπαϊκής ηπείρου παρατηρήθηκαν πολύ μεγάλες αποκλίσεις. Ενώ οι δαπάνες των χωρών του Nότου έπεσαν κατακόρυφα, περίπου 70% σε σχέση με το 2007, το ίδιο δεν συνέβη με τις υπόλοιπες περιοχές που δείχνουν ότι δεν επηρεάστηκαν τόσο πολύ από το τέρας της οικονομικής κρίσης, σημειώνοντας πτώση μόνο 10% για το ίδιο χρονικό διάστημα.
Παρόλα αυτά, οι μειώσεις στις αμυντικές δαπάνες υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης, δεν αποτελούν τον κρίσιμο παράγοντα. Το σημείο που πρέπει να μας προβληματίζει ιδιαίτερα είναι ότι, παρά την ανάκαμψη αρκετών ευρωπαϊκών οικονομιών, οι δαπάνες για την άμυνα / ασφάλεια συνεχίζουν να μειώνονται. Όπως δείχνουν όλα τα στοιχεία, η ίδια κατάσταση θα συνεχιστεί και στο προσεχές μέλλον. Παρόλο που το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν φαίνεται πως θα παρουσιάσει μία άνοδο της τάξεως του 1,7% (κατά μέσο όρο στην Ευρώπη) για το έτος 2015, οι προβλέψεις δείχνουν πως οι αμυντικές δαπάνες θα μειωθούν κατά 7% σε σχέση με το 2014.
Το παραπάνω μας δείχνει πολύ απλά ότι τα οικονομικά στοιχεία δεν μπορούν από μόνα τους να αποτελέσουν δείκτη πρόβλεψης για τις αμυντικές δαπάνες. Ωστόσο, αναζητώντας τις βαθύτερες αιτίες της μείωσης των αμυντικών δαπανών, θα καταλήξουμε στα λόγια του Αμερικανού Υπουργού Άμυνας, Robert Gates, ο οποίος μίλησε για «αποστρατιωτικοποίηση» της Ευρώπης.
Στο σημείο αυτό, τίθενται τα ακόλουθα ερωτήματα. Με τα θέματα που αφορούν στην ασφάλεια να γίνονται ολοένα και πιο πολύπλοκα και τα γεγονότα στην Ουκρανία να μας υπενθυμίζουν συνεχώς ότι τα στρατιωτικά μέσα δεν αρκούν από μόνα τους για να αντιμετωπιστεί μία κρίση, τι πρέπει να γίνει με τις αμυντικές δαπάνες; Το νέο είδος πολέμου, ο Υβριδικός Πόλεμος, που πλέον έχει εισέλθει για τα καλά στο λεξιλόγιο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, απαιτεί αύξηση στις δαπάνες για την άμυνα και την ασφάλεια; Το σίγουρο είναι ότι η κρίση στην Ουκρανία ήρθε να μας δείξει ότι η στρατιωτική ισχύς εξακολουθεί να αποτελεί στοιχείο ζωτικής σημασίας το οποίο χρησιμοποιείται από πολλούς δρώντες ως μέσο προβολής ισχύος. Παράλληλα, βλέπουμε πως η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει απειλές προερχόμενες από τη γειτονιά της. Απειλές ξεκάθαρα στρατιωτικές ή υβριδικές. Υπό αυτό το πρίσμα, η διατήρηση ισχυρών και αποτελεσματικών ενόπλων δυνάμεων αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτικής ασφαλείας. Μπορεί ποτέ να μην χρειαστούν, ωστόσο, υπό το βάρος της αβεβαιότητας των εξελίξεων στην ευρωπαϊκή γειτονιά, είναι καλό να υπάρχουν.
*Ο Χρήστος Διαμαντόπουλος είναι Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.
- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.