Σε μια στιγμή όπου στον δυτικό λόγο ακούγονται και πάλι φωνές που αμφισβητούν, κατά κάποιο τρόπο, την οικονομική αποτελεσματικότητα της λιτότητας, αυτού του είδους ο σκεπτικισμός εξαφανίζεται, μάλλον ειρωνικά, όταν κανείς περάσει στην άλλη πλευρά: στα ερείπια του Σιδηρού Παραπετάσματος.
Εκείνοι που αυτό-μαστιγώνονται με τον νεοφιλελευθερισμό κατοικούν ανατολικά του Έλβα. Εκεί, η ιδεολογική καθαρότητα όχι απλώς διατηρείται, αλλά αναδιπλασιάζεται. Οι άλλοτε ασθενείς από το δόγμα του σοκ είναι σήμερα οι πιο ένθερμοι νεοφώτιστοι. Αυτό γίνεται φανερό τόσο από τους εσθονούς, λετονούς, λιθουανούς, σλοβάκους και πολωνούς αξιωματούχους που υποστήριξαν ανυποχώρητα «τις σκληρές μεταρρυθμίσεις» στην Ελλάδα, όσο και από τη γενική έλλειψη συμπάθειας προς τους Έλληνες, που χαρακτηρίζει τον πληθυσμό αυτών των χωρών. Οι παλιές θεραπείες του σοκ τούς άφησαν μουδιασμένους, πειθήνιους και εξοικειωμένους με τις καταστροφικές συνέπειες της νεοφιλελεύθερης λογικής.
Η νεοφιλελεύθερη πίστη εξαπλώνεται και ακόμη πιο ανατολικά. Η ουκρανική ηγεσία επέδειξε μια ασυγκράτητη προθυμία να αντικαταστήσει τον έναν αφέντη –τη Ρωσία– με έναν άλλο: το δυτικό οικονομικό και επιχειρηματικό κεφάλαιο. Ακόμη και τη στιγμή που γίνεται γνωστό το «χρηματοπιστωτικό ναυάγιο» που επέβαλε η Τρόικα στην Ελλάδα και η απόλυτη αποτυχία της λιτότητας ως οικονομικής πολιτικής, η ουκρανική κυβέρνηση είναι αποφασισμένη, έως και ενθουσιώδης, να εφαρμόσει τις καθοριζόμενες από το ΔΝΤ μεταρρυθμίσεις με την τυφλή εμπιστοσύνη ότι αυτές θα επιφέρουν οικονομική ανάκαμψη αλλά και στο όνομα των «ευρωπαϊκών αξιών», που αυτή τη στιγμή βρίσκονται υπό αμφισβήτηση.
«Οι αγνώμονες Έλληνες»
Έτσι, η ελληνική κρίση έδωσε την ευκαιρία στους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού της Ουκρανίας να δηλώσουν την αφοσίωσή τους, επιπλήττοντας τους Έλληνες για έλλειψη πίστης.
Στη Financial Times, ο πρωθυπουργός Αρσένι Γιατσενιούκ διαμαρτυρόταν για το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται απέναντι στους αγνώμονες Έλληνες, τη στιγμή που η Ουκρανία «περνάει απαρατήρητη». Πρόσθεσε ότι η ελληνική πανωλεθρία ήταν μια «πολιτική καταστροφή» όχι μόνο για τους Έλληνες αλλά και γιατί «λειτούργησε ως αντικίνητρο απέναντι σε άλλες κυβερνήσεις που καλούνταν να κάνουν σκληρές μεταρρυθμίσεις». Αντίστοιχα, σε συνέντευξή του στο CNBC, ο Γιατσενιούκ απέρριψε ως αβάσιμη τη σύγκριση Ουκρανίας και Ελλάδας, καθώς αντίθετα με τους Έλληνες, όπως είπε, «εμείς δεν εκβιάζουμε κανέναν».
Οι υπουργικοί συνεργάτες του Γιατσενιούκ ευθυγραμμίζονται απόλυτα σε αυτό το πνεύμα. «Υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στην Ελλάδα και σε εμάς», δήλωσε στο BuzzFeed o Ντμίτρι Σίμκι, ανώτατος αξιωματούχος της κυβέρνησης Ποροσένκο στους τομείς των οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων. «Η Ελλάδα “πείστηκε” να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις μόλις πρόσφατα, ενώ η Ουκρανία έχει πλάνο. Και προχωράμε βάσει αυτού του πλάνου».
Οι υποστηρικτές της Ουκρανίας, παρενέβησαν κι αυτοί στη συζήτηση. Στην Washington Post, o Τζάκσον Ντιλ υποστήριξε: «Σε αντίθεση με την Ελλάδα, [η Ουκρανία] έκανε όλα τα επώδυνα βήματα προς τη λιτότητα, όπως απαιτούσε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ακόμα και σε περίοδο πολέμου. Κι όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέθεσε 222 δισ. δολάρια για να διασώσει την Ελλάδα, ενώ προσέφερε μόλις 5,5 δισ. δολάρια στην Ουκρανία».
Σε ανάλογο τόνο, ο Έβγκεν Βορόμπιοφ δήλωσε στο Foreign Policy: «Σε συστηματική αντίθεση με την παρούσα κυβέρνηση στην Αθήνα, το Κίεβο αφοσιώνεται στην προσπάθεια να κάνει όλες τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, προκειμένου να επιστρέψει σε καθεστώς οικονομικής εξυγίανσης». Από τους πρωτεργάτες της υποστήριξης στην Ουκρανία, ο Άντερς Ασλούντ επανέλαβε το μάντρα: «Η πρώτη, εδώ και χρόνια, σοβαρή και ικανή κυβέρνηση της Ουκρανίας υιοθέτησε τις μεταρρυθμίσεις ζωτικής σημασίας που ζητούσε η Δύση… Το Κίεβο κάνει όλα όσα πρέπει, αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση τι κάνει; Διέθεσε με τα βίας 5 δισ. ευρώ σε δάνεια προς την Ουκρανία, ενώ έδωσε 200 δισ. ευρώ στην Ελλάδα. Είναι ακατανόητο».
Είναι αλήθεια ότι η αφοσίωση της ουκρανικής κυβέρνησης στο πνεύμα των απαιτήσεων ανταμείφθηκε απλώς με ρητορικές φαμφάρες στην Ουάσιγκτον. Μετά τη συνάντησή τους με τον Γιατσενιούκ, ο Πρόεδρος Ομπάμα και ο Αντιπρόεδρος Μπάιντεν επαίνεσαν «την ισχυρή αντίσταση της Ουκρανίας σε λαϊκιστικά μέτρα που θα μπορούσαν να απειλήσουν την οικονομική της σταθερότητα». Η αμερικανή υπουργός Εμπορίου Πένυ Πρίτζκερ πρόσθεσε: «αυτές είναι δύσκολες επιλογές. Ο πρωθυπουργός υφίσταται πίεση. Όσο, όμως, προχωρούν προς τα μπροστά, δεν θα είναι μόνοι».
Τελικά, αν κανείς το σκεφτεί, όλα αυτά έχουν νόημα. Η μόνη επιλογή της Ουκρανίας είναι να «προχωρήσει προς τα μπροστά», καθώς δεν έχει καμία ισχύ για να πράξει διαφορετικά. Το να επιστρέψει στην αγκαλιά της Ρωσίας δεν θα ήταν παρά αυτοκτονία. Μεγάλο μέρος της οικονομικής καταστροφής της Ουκρανίας οφείλεται στον πόλεμο της Ρωσίας στα ανατολικά. Ο ενστερνισμός της νεοφιλελεύθερης πίστης είναι τόσο μια εκδήλωση αυθεντικής πεποίθησης, όσο και μια πράξη γεωπολιτικής επιβίωσης.
Νεοφιλελεύθερος μετασχηματισμός
Όπως πολλά άλλα κράτη σε κρίση πριν από αυτήν, η Ουκρανία προσφέρει σήμερα μια άριστη ευκαιρία για τον μετασχηματισμό του νεοφιλελευθερισμού. Ο Μίλτον Φρίντμαν έγραψε κάποτε: «Μόνο μια κρίση, πραγματική ή υποτιθέμενη, παράγει αληθινή αλλαγή. Όταν αυτή η κρίση εκδηλώνεται, οι αποφάσεις που λαμβάνονται βασίζονται στις ιδέες που κυκλοφορούν. Πιστεύω ότι αυτή είναι η βασική αποστολή μας: να δημιουργούμε εναλλακτικές απέναντι στις υφιστάμενες πολιτικές, να τις κρατάμε ζωντανές και διαθέσιμες, έως ότου το πολιτικά αδύνατο γίνει πολιτικά αναπόφευκτο».
Οι μεταρρυθμιστές της Ουκρανίας γνωρίζουν καλά αυτή την αρχή. Όπως το έθεσε ο Αιβάρας Αμπρομαβίκιους, επενδυτικός τραπεζίτης, πιστός οπαδός της λιτότητας και σήμερα υπουργός Οικονομίας και Εμπορίου της Ουκρανίας: «Δεν πρέπει να αφήσουμε αυτήν την κρίση να πάει χαμένη. Είναι μια μοναδική ευκαιρία για μεταρρυθμίσεις».
Η Ουκρανία είναι έτοιμη για το δόγμα του σοκ. Ο πληθυσμός είναι οικονομικά αποπροσανατολισμένος και αναισθητοποιημένος από τον πατριωτισμό. Η ρωσική απειλή, αν και υπαρκτή, χρησιμοποιείται ως μέσο πειθούς του πληθυσμού για συνεχιζόμενες οικονομικές θυσίες. Από το 2012, το ΑΕΠ της Ουκρανίας συρρικνώθηκε κατά 23%. Το ΔΝΤ προβλέπει ότι το 2015 θα μειωθεί επιπλέον κατά 9%. Η κυβέρνηση επέβαλε capital controls, προκειμένου να σταθεροποιήσει το εθνικό της νόμισμα, τη γρίβνα.
Το χρέος της Ουκρανίας προς το ΑΕΠ της έχει εκτοξευθεί στο 158%. Σύμφωνα με ανεπίσημες εκτιμήσεις, η ανεργία κυμαίνεται από 15 έως 18%. Η υποαπασχόληση αυξάνεται, όπως επίσης και οι καθυστερήσεις πληρωμών. Οι εργοδότες της Dnipropetrovsk οφείλουν στους εργαζόμενους 131 εκατομ. γρίβνες, 136 εκατομ. στο Κίεβο και 142 εκατομ. στο Χάρκοβο. Ο πληθωρισμός είναι στο 57% και, σύμφωνα με στοιχεία του Απριλίου, η τιμή της ζάχαρης έχει αυξηθεί κατά 39%, τα γαλακτοκομικά είδη κατά 32%, το ψωμί κατά 21%. Η φτώχεια εκτιμάται γύρω στο 33%. Σύμφωνα, όμως, με μέτρηση των Ηνωμένων Εθνών, η φτώχεια είναι σε ακόμη χειρότερα επίπεδα: 80% των Ουκρανών ζουν με λιγότερα από 5 δολάρια την ημέρα και λιγότερα από 150 δολάρια τον μήνα.
Μολονότι η υποστήριξη προς την κυβέρνηση Ποροσένκο και Γιατσενιούκ έχει μειωθεί δημοσκοπικά, δεν υπάρχουν πολλές ενδείξεις λαϊκής αντίστασης στη λιτότητα. Η Αριστερά που τάσσεται κατά της λιτότητας είναι αδύναμη και οι δεξιές, λαϊκιστικές εξαγγελίες αγγίζουν τα όρια του ψεύδους.
Εν τω μεταξύ, η αποσάθρωση της οικονομικής ασφάλειας των πολιτών, σε επίπεδο καθημερινότητας, εξαπλώνεται. Όπως δήλωσε στο BBC η Γιούλια Μπουρντα, επικεφαλής μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης για παιδιά με ανάγκες λογοθεραπείας: «Δεν μπορούμε να αγοράσουμε φάρμακα γιατί, αν το κάνουμε, για μια περίοδο δεν θα μπορούμε να αγοράσουμε τρόφιμα. Μπαίνεις στο σούπερ μάρκετ και δεν πιστεύεις στα μάτια σου. Τα χρήματα που έδωσες πριν κάποιο καιρό για ένα κιλό λουκάνικα ή τυρί, τώρα φτάνουν μόνο για 100 γραμμάρια».
Το ΔΝΤ
Σε μια προσπάθεια να σταματήσει την οικονομική αφαίμαξη, το ΔΝΤ προχώρησε σε ένα πακέτο που περιλαμβάνει 40 δισ. δολάρια για την οικονομική διάσωση και ένα απευθείας δάνειο από το ΔΝΤ, ύψους 17,5 δισ. δολαρίων, το οποίο θα δοθεί σταδιακά μέσα σε τέσσερα χρόνια.
Το μεγαλύτερο μέρος του δανείου, τα 10 δισ. θα δοθούν μέσα στο 2015. Επιπλέον, το ΔΝΤ υποστήριξε την απόπειρα της Ουκρανίας να αναδιαρθρώσει το 23 δισ. δολαρίων χρέος που οφείλει σε τέσσερα βασικά επενδυτικά κεφάλαια και hedge funds. Η Ουκρανία ελπίζει ότι οι πιστωτές της θα συμφωνήσουν σε κούρεμα 40%. Μέχρις στιγμής, οι πιστωτές δείχνουν αδιάλλακτοι, υποστηρίζοντας ότι ένα κούρεμα «στέλνει λάθος μήνυμα στις παγκόσμιες κεφαλαιαγορές, τη στιγμή που η Ουκρανία δεν θα μπορούσε να αντέξει μια υποτίμηση». Στις 24 Ιουλίου, η Ουκρανία έκανε μια πληρωμή τόκων 120 εκατομ. δολαρίων για το δάνειό της, ύψους 70 δισ., προκειμένου να αποφύγει τη χρεοκοπία. Παρά τα εμπόδια στο ζήτημα της αναδιάρθρωσης του χρέους, το ΔΝΤ αποφάσισε να απελευθερώσει την επόμενη δόση 1,7 δισ. στο τέλος του Ιουλίου, δίνοντας έτσι στην Ουκρανία μια ακόμα αναγκαία δημοσιονομική ανάσα.
Παρ’ όλα αυτά, η στάση του ΔΝΤ απέναντι στην οικονομική καταστροφή της Ουκρανίας είναι μια επανάληψη της λογικής «λιτότητα και σε αντάλλαγμα προγράμματα διάσωσης»: μια ουκρανική εκδοχή της ευρωπαϊκής λύσης για την Ελλάδα, που θα μπορούσε και να ονομαστεί «δώσε παράταση και προσποιήσου».
Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πώς μια τέτοια πολιτική χρεοκοπίας πρόκειται να εφαρμοστεί ξανά. Κι όμως, ιδού. Οι μεταρρυθμίσεις απαιτούν, μεταξύ άλλων, πάγωμα του κατώτατου μισθού, περικοπές στις συντάξεις, μεταρρύθμιση όλων των κοινωνικών αγαθών, μετάλλαξη της ιατρικής περίθαλψης σε ένα μοντέλο αμοιβόμενων υπηρεσιών, μείωση των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων από 802 σε 317.
Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις του ΔΝΤ απαιτούν «σημαντική δημοσιονομική εξυγίανση» με μείωση των ελλειμμάτων στο 6,3% του ΑΕΠ. Παρόμοια μέτρα εφαρμόστηκαν στo σύνολο των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου (PIGS), με 5-7% μείωση ελλειμμάτων, το 2011-2013 και 8-9% του ΑΕΠ, τα χειρότερα χρόνια της ελληνικής κρίσης –όλα μάταια.
Το μόνο πλεονέκτημα για την Ουκρανία είναι ότι, σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή περιφέρεια, μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της. Παρ’ όλα αυτά, τα συγκεκριμένα μέτρα μπορεί «να είναι το φιλί του θανάτου, σε συνθήκες οικονομικής αδυναμίας», όπως υποστηρίζει ο Γιούρι Γκοροντνιτσένκο, καθηγητής οικονομικών στο UC Berkeley.
Τις τελευταίες εβδομάδες, πολιτικοί και ειδήμονες υπογραμμίζουν σε όλους τους τόνους ότι η Ουκρανία δεν είναι μια άλλη Ελλάδα. Και πράγματι, δεν είναι. Η οικονομική κατάσταση δεν είναι απολύτως ίδια, παρά τις όποιες ομοιότητες. Ούτε υπάρχει κάποια ουκρανική εκδοχή του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αν και συνθηκολόγησε τελικά, τουλάχιστον αντιστάθηκε.
Αυτές οι χώρες του μετα-κομμουνιστικού χώρου έχουν μετατραπεί σε εμπροσθοφυλακή της νεοφιλελεύθερης πίστης. Δυστυχώς για την Ουκρανία, η κρίση της δεν αντιπροσωπεύει τόσο ένα πρόβλημα, όσο μια ευκαιρία για να μεγαλώσει το κοπάδι.
Για τον συγγραφέα
Ο *Sean Guillory είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής [UCIS/REES] στο University of Pittsburgh. Παρουσιάζει τη διαδικτυακή ραδιοφωνική εκπομπή «New Books in Russian and Eurasian Studies» και έχει λάβει τη διδακτορική του διατριβή στην Ιστορία στο UCLA.
Μετάφραση: Β. Κωνσταντοπούλου
- See more at: http://left.gr/news/h-oykrania-etoimi-gia-dogma-toy-sok#sthash.E79pWMjM.dpuf
Η νεοφιλελεύθερη πίστη εξαπλώνεται και ακόμη πιο ανατολικά. Η ουκρανική ηγεσία επέδειξε μια ασυγκράτητη προθυμία να αντικαταστήσει τον έναν αφέντη –τη Ρωσία– με έναν άλλο: το δυτικό οικονομικό και επιχειρηματικό κεφάλαιο. Ακόμη και τη στιγμή που γίνεται γνωστό το «χρηματοπιστωτικό ναυάγιο» που επέβαλε η Τρόικα στην Ελλάδα και η απόλυτη αποτυχία της λιτότητας ως οικονομικής πολιτικής, η ουκρανική κυβέρνηση είναι αποφασισμένη, έως και ενθουσιώδης, να εφαρμόσει τις καθοριζόμενες από το ΔΝΤ μεταρρυθμίσεις με την τυφλή εμπιστοσύνη ότι αυτές θα επιφέρουν οικονομική ανάκαμψη αλλά και στο όνομα των «ευρωπαϊκών αξιών», που αυτή τη στιγμή βρίσκονται υπό αμφισβήτηση.
«Οι αγνώμονες Έλληνες»
Έτσι, η ελληνική κρίση έδωσε την ευκαιρία στους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού της Ουκρανίας να δηλώσουν την αφοσίωσή τους, επιπλήττοντας τους Έλληνες για έλλειψη πίστης.
Στη Financial Times, ο πρωθυπουργός Αρσένι Γιατσενιούκ διαμαρτυρόταν για το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται απέναντι στους αγνώμονες Έλληνες, τη στιγμή που η Ουκρανία «περνάει απαρατήρητη». Πρόσθεσε ότι η ελληνική πανωλεθρία ήταν μια «πολιτική καταστροφή» όχι μόνο για τους Έλληνες αλλά και γιατί «λειτούργησε ως αντικίνητρο απέναντι σε άλλες κυβερνήσεις που καλούνταν να κάνουν σκληρές μεταρρυθμίσεις». Αντίστοιχα, σε συνέντευξή του στο CNBC, ο Γιατσενιούκ απέρριψε ως αβάσιμη τη σύγκριση Ουκρανίας και Ελλάδας, καθώς αντίθετα με τους Έλληνες, όπως είπε, «εμείς δεν εκβιάζουμε κανέναν».
O Αρσένι Γιάτσενιουκ
Οι υπουργικοί συνεργάτες του Γιατσενιούκ ευθυγραμμίζονται απόλυτα σε αυτό το πνεύμα. «Υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στην Ελλάδα και σε εμάς», δήλωσε στο BuzzFeed o Ντμίτρι Σίμκι, ανώτατος αξιωματούχος της κυβέρνησης Ποροσένκο στους τομείς των οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων. «Η Ελλάδα “πείστηκε” να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις μόλις πρόσφατα, ενώ η Ουκρανία έχει πλάνο. Και προχωράμε βάσει αυτού του πλάνου».
Οι υποστηρικτές της Ουκρανίας, παρενέβησαν κι αυτοί στη συζήτηση. Στην Washington Post, o Τζάκσον Ντιλ υποστήριξε: «Σε αντίθεση με την Ελλάδα, [η Ουκρανία] έκανε όλα τα επώδυνα βήματα προς τη λιτότητα, όπως απαιτούσε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ακόμα και σε περίοδο πολέμου. Κι όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέθεσε 222 δισ. δολάρια για να διασώσει την Ελλάδα, ενώ προσέφερε μόλις 5,5 δισ. δολάρια στην Ουκρανία».
Σε ανάλογο τόνο, ο Έβγκεν Βορόμπιοφ δήλωσε στο Foreign Policy: «Σε συστηματική αντίθεση με την παρούσα κυβέρνηση στην Αθήνα, το Κίεβο αφοσιώνεται στην προσπάθεια να κάνει όλες τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, προκειμένου να επιστρέψει σε καθεστώς οικονομικής εξυγίανσης». Από τους πρωτεργάτες της υποστήριξης στην Ουκρανία, ο Άντερς Ασλούντ επανέλαβε το μάντρα: «Η πρώτη, εδώ και χρόνια, σοβαρή και ικανή κυβέρνηση της Ουκρανίας υιοθέτησε τις μεταρρυθμίσεις ζωτικής σημασίας που ζητούσε η Δύση… Το Κίεβο κάνει όλα όσα πρέπει, αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση τι κάνει; Διέθεσε με τα βίας 5 δισ. ευρώ σε δάνεια προς την Ουκρανία, ενώ έδωσε 200 δισ. ευρώ στην Ελλάδα. Είναι ακατανόητο».
Είναι αλήθεια ότι η αφοσίωση της ουκρανικής κυβέρνησης στο πνεύμα των απαιτήσεων ανταμείφθηκε απλώς με ρητορικές φαμφάρες στην Ουάσιγκτον. Μετά τη συνάντησή τους με τον Γιατσενιούκ, ο Πρόεδρος Ομπάμα και ο Αντιπρόεδρος Μπάιντεν επαίνεσαν «την ισχυρή αντίσταση της Ουκρανίας σε λαϊκιστικά μέτρα που θα μπορούσαν να απειλήσουν την οικονομική της σταθερότητα». Η αμερικανή υπουργός Εμπορίου Πένυ Πρίτζκερ πρόσθεσε: «αυτές είναι δύσκολες επιλογές. Ο πρωθυπουργός υφίσταται πίεση. Όσο, όμως, προχωρούν προς τα μπροστά, δεν θα είναι μόνοι».
Τελικά, αν κανείς το σκεφτεί, όλα αυτά έχουν νόημα. Η μόνη επιλογή της Ουκρανίας είναι να «προχωρήσει προς τα μπροστά», καθώς δεν έχει καμία ισχύ για να πράξει διαφορετικά. Το να επιστρέψει στην αγκαλιά της Ρωσίας δεν θα ήταν παρά αυτοκτονία. Μεγάλο μέρος της οικονομικής καταστροφής της Ουκρανίας οφείλεται στον πόλεμο της Ρωσίας στα ανατολικά. Ο ενστερνισμός της νεοφιλελεύθερης πίστης είναι τόσο μια εκδήλωση αυθεντικής πεποίθησης, όσο και μια πράξη γεωπολιτικής επιβίωσης.
Νεοφιλελεύθερος μετασχηματισμός
Όπως πολλά άλλα κράτη σε κρίση πριν από αυτήν, η Ουκρανία προσφέρει σήμερα μια άριστη ευκαιρία για τον μετασχηματισμό του νεοφιλελευθερισμού. Ο Μίλτον Φρίντμαν έγραψε κάποτε: «Μόνο μια κρίση, πραγματική ή υποτιθέμενη, παράγει αληθινή αλλαγή. Όταν αυτή η κρίση εκδηλώνεται, οι αποφάσεις που λαμβάνονται βασίζονται στις ιδέες που κυκλοφορούν. Πιστεύω ότι αυτή είναι η βασική αποστολή μας: να δημιουργούμε εναλλακτικές απέναντι στις υφιστάμενες πολιτικές, να τις κρατάμε ζωντανές και διαθέσιμες, έως ότου το πολιτικά αδύνατο γίνει πολιτικά αναπόφευκτο».
Οι μεταρρυθμιστές της Ουκρανίας γνωρίζουν καλά αυτή την αρχή. Όπως το έθεσε ο Αιβάρας Αμπρομαβίκιους, επενδυτικός τραπεζίτης, πιστός οπαδός της λιτότητας και σήμερα υπουργός Οικονομίας και Εμπορίου της Ουκρανίας: «Δεν πρέπει να αφήσουμε αυτήν την κρίση να πάει χαμένη. Είναι μια μοναδική ευκαιρία για μεταρρυθμίσεις».
Η Ουκρανία είναι έτοιμη για το δόγμα του σοκ. Ο πληθυσμός είναι οικονομικά αποπροσανατολισμένος και αναισθητοποιημένος από τον πατριωτισμό. Η ρωσική απειλή, αν και υπαρκτή, χρησιμοποιείται ως μέσο πειθούς του πληθυσμού για συνεχιζόμενες οικονομικές θυσίες. Από το 2012, το ΑΕΠ της Ουκρανίας συρρικνώθηκε κατά 23%. Το ΔΝΤ προβλέπει ότι το 2015 θα μειωθεί επιπλέον κατά 9%. Η κυβέρνηση επέβαλε capital controls, προκειμένου να σταθεροποιήσει το εθνικό της νόμισμα, τη γρίβνα.
Το χρέος της Ουκρανίας προς το ΑΕΠ της έχει εκτοξευθεί στο 158%. Σύμφωνα με ανεπίσημες εκτιμήσεις, η ανεργία κυμαίνεται από 15 έως 18%. Η υποαπασχόληση αυξάνεται, όπως επίσης και οι καθυστερήσεις πληρωμών. Οι εργοδότες της Dnipropetrovsk οφείλουν στους εργαζόμενους 131 εκατομ. γρίβνες, 136 εκατομ. στο Κίεβο και 142 εκατομ. στο Χάρκοβο. Ο πληθωρισμός είναι στο 57% και, σύμφωνα με στοιχεία του Απριλίου, η τιμή της ζάχαρης έχει αυξηθεί κατά 39%, τα γαλακτοκομικά είδη κατά 32%, το ψωμί κατά 21%. Η φτώχεια εκτιμάται γύρω στο 33%. Σύμφωνα, όμως, με μέτρηση των Ηνωμένων Εθνών, η φτώχεια είναι σε ακόμη χειρότερα επίπεδα: 80% των Ουκρανών ζουν με λιγότερα από 5 δολάρια την ημέρα και λιγότερα από 150 δολάρια τον μήνα.
Μολονότι η υποστήριξη προς την κυβέρνηση Ποροσένκο και Γιατσενιούκ έχει μειωθεί δημοσκοπικά, δεν υπάρχουν πολλές ενδείξεις λαϊκής αντίστασης στη λιτότητα. Η Αριστερά που τάσσεται κατά της λιτότητας είναι αδύναμη και οι δεξιές, λαϊκιστικές εξαγγελίες αγγίζουν τα όρια του ψεύδους.
Εν τω μεταξύ, η αποσάθρωση της οικονομικής ασφάλειας των πολιτών, σε επίπεδο καθημερινότητας, εξαπλώνεται. Όπως δήλωσε στο BBC η Γιούλια Μπουρντα, επικεφαλής μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης για παιδιά με ανάγκες λογοθεραπείας: «Δεν μπορούμε να αγοράσουμε φάρμακα γιατί, αν το κάνουμε, για μια περίοδο δεν θα μπορούμε να αγοράσουμε τρόφιμα. Μπαίνεις στο σούπερ μάρκετ και δεν πιστεύεις στα μάτια σου. Τα χρήματα που έδωσες πριν κάποιο καιρό για ένα κιλό λουκάνικα ή τυρί, τώρα φτάνουν μόνο για 100 γραμμάρια».
Το ΔΝΤ
Σε μια προσπάθεια να σταματήσει την οικονομική αφαίμαξη, το ΔΝΤ προχώρησε σε ένα πακέτο που περιλαμβάνει 40 δισ. δολάρια για την οικονομική διάσωση και ένα απευθείας δάνειο από το ΔΝΤ, ύψους 17,5 δισ. δολαρίων, το οποίο θα δοθεί σταδιακά μέσα σε τέσσερα χρόνια.
Το μεγαλύτερο μέρος του δανείου, τα 10 δισ. θα δοθούν μέσα στο 2015. Επιπλέον, το ΔΝΤ υποστήριξε την απόπειρα της Ουκρανίας να αναδιαρθρώσει το 23 δισ. δολαρίων χρέος που οφείλει σε τέσσερα βασικά επενδυτικά κεφάλαια και hedge funds. Η Ουκρανία ελπίζει ότι οι πιστωτές της θα συμφωνήσουν σε κούρεμα 40%. Μέχρις στιγμής, οι πιστωτές δείχνουν αδιάλλακτοι, υποστηρίζοντας ότι ένα κούρεμα «στέλνει λάθος μήνυμα στις παγκόσμιες κεφαλαιαγορές, τη στιγμή που η Ουκρανία δεν θα μπορούσε να αντέξει μια υποτίμηση». Στις 24 Ιουλίου, η Ουκρανία έκανε μια πληρωμή τόκων 120 εκατομ. δολαρίων για το δάνειό της, ύψους 70 δισ., προκειμένου να αποφύγει τη χρεοκοπία. Παρά τα εμπόδια στο ζήτημα της αναδιάρθρωσης του χρέους, το ΔΝΤ αποφάσισε να απελευθερώσει την επόμενη δόση 1,7 δισ. στο τέλος του Ιουλίου, δίνοντας έτσι στην Ουκρανία μια ακόμα αναγκαία δημοσιονομική ανάσα.
Παρ’ όλα αυτά, η στάση του ΔΝΤ απέναντι στην οικονομική καταστροφή της Ουκρανίας είναι μια επανάληψη της λογικής «λιτότητα και σε αντάλλαγμα προγράμματα διάσωσης»: μια ουκρανική εκδοχή της ευρωπαϊκής λύσης για την Ελλάδα, που θα μπορούσε και να ονομαστεί «δώσε παράταση και προσποιήσου».
Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πώς μια τέτοια πολιτική χρεοκοπίας πρόκειται να εφαρμοστεί ξανά. Κι όμως, ιδού. Οι μεταρρυθμίσεις απαιτούν, μεταξύ άλλων, πάγωμα του κατώτατου μισθού, περικοπές στις συντάξεις, μεταρρύθμιση όλων των κοινωνικών αγαθών, μετάλλαξη της ιατρικής περίθαλψης σε ένα μοντέλο αμοιβόμενων υπηρεσιών, μείωση των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων από 802 σε 317.
Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις του ΔΝΤ απαιτούν «σημαντική δημοσιονομική εξυγίανση» με μείωση των ελλειμμάτων στο 6,3% του ΑΕΠ. Παρόμοια μέτρα εφαρμόστηκαν στo σύνολο των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου (PIGS), με 5-7% μείωση ελλειμμάτων, το 2011-2013 και 8-9% του ΑΕΠ, τα χειρότερα χρόνια της ελληνικής κρίσης –όλα μάταια.
Το μόνο πλεονέκτημα για την Ουκρανία είναι ότι, σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή περιφέρεια, μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της. Παρ’ όλα αυτά, τα συγκεκριμένα μέτρα μπορεί «να είναι το φιλί του θανάτου, σε συνθήκες οικονομικής αδυναμίας», όπως υποστηρίζει ο Γιούρι Γκοροντνιτσένκο, καθηγητής οικονομικών στο UC Berkeley.
Τις τελευταίες εβδομάδες, πολιτικοί και ειδήμονες υπογραμμίζουν σε όλους τους τόνους ότι η Ουκρανία δεν είναι μια άλλη Ελλάδα. Και πράγματι, δεν είναι. Η οικονομική κατάσταση δεν είναι απολύτως ίδια, παρά τις όποιες ομοιότητες. Ούτε υπάρχει κάποια ουκρανική εκδοχή του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αν και συνθηκολόγησε τελικά, τουλάχιστον αντιστάθηκε.
Αυτές οι χώρες του μετα-κομμουνιστικού χώρου έχουν μετατραπεί σε εμπροσθοφυλακή της νεοφιλελεύθερης πίστης. Δυστυχώς για την Ουκρανία, η κρίση της δεν αντιπροσωπεύει τόσο ένα πρόβλημα, όσο μια ευκαιρία για να μεγαλώσει το κοπάδι.
Για τον συγγραφέα
Ο *Sean Guillory είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής [UCIS/REES] στο University of Pittsburgh. Παρουσιάζει τη διαδικτυακή ραδιοφωνική εκπομπή «New Books in Russian and Eurasian Studies» και έχει λάβει τη διδακτορική του διατριβή στην Ιστορία στο UCLA.
Μετάφραση: Β. Κωνσταντοπούλου
- See more at: http://left.gr/news/h-oykrania-etoimi-gia-dogma-toy-sok#sthash.E79pWMjM.dpuf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.
- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.