του Σταύρου Λυγερού
Μπορεί οι δανειστές να έβγαλαν την πίστη στην κυβέρνηση μέχρι να ανάψουν το πράσινο φως για την εκταμίευση της δόσης, αλλά δεν χάνουν ευκαιρία να επαινούν τον Τσίπρα για τη στροφή του προς τον “ρεαλισμό”. Οι εν λόγω έπαινοι, ωστόσο, δεν φαίνεται πως θα έχουν αντίκρισμα όσον αφορά τις απαιτήσεις τους από την Αθήνα.
Οι “ουρές” της αξιολόγησης δείχνουν το αντίθετο. Τα ποσά που θα λάβει, άλλωστε, η Ελλάδα είναι αμφίβολο εάν θα φθάσουν για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, δεδομένου ότι η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί πως ένα σημαντικό μέρος θα χρησιμοποιηθεί για την εξόφληση ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου προς ιδιώτες.
Προς το παρόν, όμως, στο Μαξίμου νοιώθουν ανακούφιση που ξεμπέρδεψαν με την 1η αξιολόγηση. Αφήνουν για αργότερα τις σκοτούρες της 2ης, η οποία θα αφορά κυρίως τα εργασιακά και αναμένεται να δοκιμάσει εκ νέου τις αντοχές της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ. Το κλίμα που καλλιεργούν περιγράφεται με ακρίβεια από σχετικές δηλώσεις κορυφαίων υπουργών.
Η κυβερνητική εκπρόσωπος Γεροβασίλη μίλησε για την ανάγκη «να δημιουργήσουμε το όραμα της μεταμνημονιακής περιόδου». Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Καμμένος: «μπαίνουμε στη φάση της απομνημονιοποίησης». Παρεμφερές και το μήνυμα του Τσακαλώτου: «η Ελλάδα γυρίζει σελίδα. Σπάει τον φαύλο κύκλο της λιτότητας και της ύφεσης».
Το κυβερνητικό επιτελείο επιχειρεί μία φυγή προς τα εμπρός, αντλώντας αισιοδοξία από τη δική του ρητορική. Στο πλαίσιο αυτό εγγράφονται και οι θεσμικές παρεμβάσεις του. Η πρώτη αφορά την αλλαγή του εκλογικού νόμου. Η παραδοσιακή προγραμματική θέση της Κουμουνδούρου είναι υπέρ της απλής αναλογικής.
Ο Τσίπρας, όμως, δεν πρόκειται να επιλέξει με βάση όσα υποστήριζε το κόμμα του όταν μετά βίας εξασφάλιζε την είσοδό του στη Βουλή. Οι επιλογές του θα υπαγορευθούν από τα πολιτικοεκλογικά συμφέροντα του τωρινού ΣΥΡΙΖΑ και τις σκοπιμότητες της περιόδου, αλλά κατά τρόπο που να μην έρχονται σε κατάφωρη αντίθεση με την επαγγελία της απλής αναλογικής.
Όπως κάθε ένοικος του Μαξίμου, έτσι και ο σημερινός δεν παύει να ελπίζει σε μία αντιστροφή του κλίματος. Να ελπίζει ότι η οικονομία θα εισέλθει σε τροχιά ανάπτυξης και αυτό θα οδηγήσει σε πολιτική ανάκαμψη του ΣΥΡΙΖΑ. Το σενάριο είναι γνωστό, αλλά κατά κανόνα δεν επιβεβαιώνεται από τα γεγονότα.
Το γεγονός ότι η ελπίδα τους πεθαίνει τελευταία δεν σημαίνει πως οι εκάστοτε κυβερνώντες βουλιάζουν στις ψευδαισθήσεις. Οι δημοσκοπήσεις έρχονται κάθε τόσο να τους προσγειώνουν στην πραγματικότητα. Δεν αφήνουν αμφιβολία πως ο ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο έχει χάσει την πρώτη θέση στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων, αλλά και το ποσοστό του ακολουθεί καθοδική πορεία.
Τα δημοσκοπικά δεδομένα διευκολύνουν τον προσανατολισμό της κυβέρνησης προς ένα αναλογικότερο από το σημερινό εκλογικό σύστημα. Το πριμ των 50 εδρών, άλλωστε, θεσμοθετήθηκε για να μπορεί το πρώτο κόμμα να σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ήταν η εποχή που το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ εξασφάλιζαν ποσοστά γύρω στο 40%.
Σήμερα, αυτά τα ποσοστά είναι απρόσιτα και για τον ΣΥΡΙΖΑ και για τη ΝΔ. Έχοντας εισέλθει για τα καλά στον αστερισμό των συμμαχικών κυβερνήσεων, το πριμ των 50 εδρών έχει χάσει το νόημα που είχε όταν θεσμοθετήθηκε. Η μείωση του πριμ σε 28-30 έδρες θα ενισχύσει την αναλογικότητα, εξασφαλίζοντας ταυτοχρόνως στο πρώτο κόμμα μία δεσπόζουσα θέση στη διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης.
Για την ακρίβεια, δύσκολα θα μπορεί να σχηματισθεί κυβέρνηση χωρίς το πρώτο κόμμα, επειδή το ΚΚΕ και η Χρυσή Αυγή είναι έξω από το παιχνίδι των κυβερνητικών συνεργασιών. Το ίδιο θα ισχύσει για τη ΛΑΕ, την ΑΝΤΑΡΣΥΑ και την Πλεύση Ελευθερίας, εάν κάποιο ή κάποια από αυτά τα κόμματα εξασφαλίσουν την είσοδό τους στη Βουλή. Εάν δεν προκύψουν ανατροπές και τα πράγματα εξελιχθούν ομαλά, οι μνημονιακές δεσμεύσεις, αλλά και η αυστηρή ευρωπαϊκή εποπτεία μετά το 2018 δεν θα αφήσουν περιθώρια στον ΣΥΡΙΖΑ να βρει συμμάχους στα αριστερά του.
Το ενδεχόμενο να μπει στη Βουλή ένα ή δύο από τα μικρά αυτά αριστερά κόμματα συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες. Η εφαρμογή των επώδυνων μνημονιακών μέτρων απομακρύνει από τον ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο παραδοσιακούς αριστερούς ψηφοφόρους, αλλά και πρώην ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ που έχουν πέσει στον γκρεμό ή βρίσκονται στο χείλος του. Ένα ποσοστό από αυτούς πιθανότατα θα στραφούν προς τα αριστερά.
Σ’ αυτή την περίπτωση, οι έδρες που θα απομείνουν για σχηματισμό συμμαχικής κυβέρνησης θα είναι περίπου 250 ή και λιγότερες. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το πρώτο κόμμα θα πρέπει να συμμαχήσει με τα μικρά κόμματα του ενδιάμεσου χώρου για να προκύψει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Θεωρητικά υπάρχει και η εναλλακτική λύση σχηματισμού κυβέρνησης μεγάλου συνασπισμού από ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ. Από πολιτικής απόψεως, όμως, το ενδεχόμενο αυτό συγκεντρώνει αμελητέες πιθανότητες.
Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, το εκλογικό σύστημα που μαγειρεύει η κυβέρνηση θα προβλέπει πως το πριμ μπορεί να δοθεί όχι στο πρώτο κόμμα, αλλά σε κόμματα που αθροιστικά θα συγκεντρώσουν το μεγαλύτερο ποσοστό. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι ότι τα κόμματα αυτά, αν και θα έχουν κατέβει αυτόνομα στις εκλογές, θα έχουν δηλώσει από πριν ότι μετεκλογικά θα συνεργασθούν.
Προφανώς, η συζητούμενη ρύθμιση είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της συμμαχίας ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και φιλοδοξεί να προσελκύσει και τη Δημοκρατική Συμπαράταξη. Όποιος δηλώσει προεκλογικά ότι θα συνεργασθεί με το ένα ή το άλλο μεγάλο κόμμα θα ανταμειφθεί με κάποιες από τις έδρες του πριμ.
Δεν αποκλείεται, όμως, η εν λόγω ρύθμιση να εξωθήσει και σε αντισυσπειρώσεις. Γιατί το Ποτάμι να μην δεσμευθεί προεκλογικά ότι θα συνεργασθεί με τη ΝΔ του Κυριάκου; Μία τέτοια δέσμευση θα λειτουργούσε ως κίνητρο να παραμείνουν στο Ποτάμι ψηφοφόροι του που τώρα φλερτάρουν με την ιδέα να στραφούν προς τη ΝΔ για να διώξουν τον ΣΥΡΙΖΑ από την εξουσία. Εκτός και εάν ευοδωθεί η προσπάθεια για σύμπραξη της Δημοκρατικής Συμπαράταξης με το Ποτάμι, οπότε εκ των πραγμάτων θα αναδειχθούν σε απόλυτο ρυθμιστή.
Πρόθεση της κυβέρνησης είναι ο νέος εκλογικός νόμος να συγκεντρώσει ευρεία πολιτική συναίνεση, ώστε να ψηφισθεί από 200 βουλευτές για να ισχύσει στις επόμενες εκλογές. Εάν συγκεντρώσει απλή πλειοψηφία θα ισχύσει από τις μεθεπόμενες εκλογές. Θεωρώντας βασίμως ότι στις επόμενες εκλογές θα είναι πρώτο κόμμα, η ΝΔ (σήμερα έχει 75 έδρες) θα καταψηφίσει, προσδοκώντας το πριμ των 50 εδρών.
Για να συγκεντρωθούν 200 ψήφοι πρέπει να υπερψηφίσουν όλα τα μικρά κόμματα του ενδιάμεσου χώρου και το ΚΚΕ ή η Χρυσή Αυγή. Το δέλεαρ που θα χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση είναι ότι η πρότασή της θα προβλέπει σαφώς αναλογικότερο εκλογικό σύστημα. Εκτός αυτού υπάρχει η πληροφορία πως για να δοθεί το πριμ σε κόμμα ή σε συνασπισμό κομμάτων θα πρέπει αθροιστικά το ποσοστό να υπερβεί το 40%. Διαφορετικά, η κατανομή των εδρών θα γίνει με απλή αναλογική. Με άλλα λόγια, θα αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να γίνει πράξη η επιδίωξη κάθε μικρού κόμματος.
Το Μαξίμου θέλει το φθινόπωρο να έχει τελειώσει με το νέο εκλογικό σύστημα. Με το κλείσιμο της 1ης αξιολόγησης έστειλε στον κάλαθο των αχρήστων το σενάριο της “αριστερής παρένθεσης” και αγόρασε πολιτικό χρόνο. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πόσο χρόνο. Στο θεσμικό επίπεδο δεν υπάρχουν μπροστά εμπόδια. Ούτε καν εκλογικές αναμετρήσεις, το αποτέλεσμα των οποίων θα μπορούσε να επικαλεσθεί η αντιπολίτευση για να πει πως η κυβέρνηση έχει απολέσει τη λαϊκή νομιμοποίηση.
Αυτό, ωστόσο, δεν προεξοφλεί την εξάντληση της τετραετίας. Οι 40 σχεδόν μήνες που απομένουν είναι πολύ μεγάλο διάστημα και η πυκνότητα του πολιτικού χρόνου το κάνει ακόμα πιο μεγάλο. Οι έπαινοι του ευρωιερατείου για τον Τσίπρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την πρόθεσή του να υλοποιεί τις ανειλημμένες δεσμεύσεις.
Όσο, λοιπόν, η κυβέρνηση παραμένει στις ράγες του 3ου Μνημονίου οι Ευρωπαίοι δανειστές δεν έχουν πρόθεση να της τραβήξουν το χαλί και να την αποσταθεροποιήσουν. Προτιμούν τον ΣΥΡΙΖΑ από τη ΝΔ, επειδή τον θεωρούν ικανότερο να περάσει και στη Βουλή και στην κοινωνία επώδυνα μέτρα. Το μήνυμα αυτό το στέλνουν με κάθε ευκαιρία στην εγχώρια οικονομική ολιγαρχία.
Αρχικά, στη ΝΔ είχαν ποντάρει στην εκτίμηση πως το ευρωιερατείο θα επιδιώξει με έμμεσο τρόπο την αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης Τσίπρα. Η διάψευση αυτής της εκτίμησης έχει αλλάξει τα πολιτικά δεδομένα. Ο μόνος τρόπος για να αποσταθεροποιηθεί η κυβέρνηση είναι να χάσει τη δεδηλωμένη στη Βουλή.
Οι 153, όμως, έχουν επιδείξει αντοχή. Υπερψήφισαν τα επώδυνα νομοσχέδια, παρότι αν τους το έλεγες πριν τρία χρόνια θα σε θεωρούσαν τρελό. Αποφασιστικό ρόλο για την τωρινή στάση τους παίζουν αφενός τα προνόμια του βουλευτικού αξιώματος, αφετέρου το “σύνδρομο της κομματικής αγέλης”.
Δεν είναι, όμως, μόνο αυτά που διατηρούν τη συνοχή της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Οι συμπολιτευόμενοι βουλευτές έχουν πείσει τον εαυτό τους πως πρέπει να πιούν το πικρό ποτήρι για να ξαναστήσουν τη χώρα στα πόδια της. Η έννοια του “σωτήρα”, άλλωστε, είναι στο πολιτικό γονίδιο της Αριστεράς. Θεωρεί πως είναι ταγμένη από την ιστορία να σώσει τον λαό.
Η πεποίθηση ότι είναι «οι εκλεκτοί της ιστορίας» τους ωθεί και στο «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Πολύ, περισσότερο όταν έχουν λόγους να πιστεύουν πως τους πολεμάει το πολυπλόκαμο εγχώριο κατεστημένο. Πιστεύουν ότι η «για πρώτη φορά Αριστερά» πρέπει να επιβιώσει για να καταπολεμήσει τη διαπλοκή/διαφθορά και ευρύτερα για να επιτελέσει τον ιστορικό ρόλο της.
Νοιώθουν πως εάν υποκύψουν στην αριστερή προσωπική ευαισθησία τους και καταψηφίσουν ουσιαστικά θα παίξουν το παιχνίδι των αντιπάλων τους, οι οποίοι επιδιώκουν την ανατροπή της κυβέρνησης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο συμβιβάζουν το προσωπικό μικροσυμφέρον με την ανάγκη τους να νοιώθουν ότι επιτελούν υψηλή πολιτική αποστολή. Μόνο εάν οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ βρεθούν απέναντι σε μία μεγάλης κλίμακας κοινωνική αναταραχή, το ιδεολογικό σχήμα που σήμερα τους κρατάει σε ισορροπία θα καταρρεύσει.
Ο όγκος της προγραμματισμένης για τις 15 Ιουνίου διαδήλωσης θα είναι μία ένδειξη της δυναμικής του κινήματος “Παραιτηθείτε”. Τουλάχιστον προς το παρόν, όμως, δεν φαίνεται να έχει τις προϋποθέσεις να μετεξελιχθεί σε κύμα ικανό να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση. Περισσότερο μοιάζει με ιδεολογικοπολιτικό αντίγραφο του περυσινού κινήματος “Μένουμε Ευρώπη”. Και μάλιστα χωρίς την ένταση και τη συσπείρωση που δημιουργούσε τότε η εντύπωση πως το διακύβευμα του δημοψηφίσματος ήταν η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη.
Οι οργανωτές του κινήματος “Παραιτηθείτε”, πάντως, πρέπει να ευχαριστούν τον υπουργό Παιδείας Φίλη. Με τη δήλωσή του ότι η συγκέντρωση της 15ης Ιουνίου κινείται «στα όρια της συνταγματικής ανοχής» λειτούργησε σαν χορηγός επικοινωνίας! Δεν είναι τυχαίο ότι το Μαξίμου τον “άδειασε”.
Στην κυβέρνηση συμφωνούν ότι πρόκειται για “κίνημα κατσαρόλας”, αλλά θεωρούν λάθος να ανοίξουν μέτωπο. Πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης είναι να το ταυτίσουν με τη ΝΔ και κατ’ αυτό τον τρόπο να το αποκόψουν από κεντρώα και αριστερόστροφα λαϊκά στρώματα που υποφέρουν από τα μνημονιακά μέτρα. Ο ακτιβισμός του Άδωνη Γεωργιάδη, μάλιστα, τους διευκολύνει. Η εκτίμησή τους είναι πως ακόμα και εάν η διαδήλωση είναι μαζική δεν θα έχει συνέχεια, λόγω και του καλοκαιριού.
Στο Μαξίμου ασχολούνται περισσότερο με τις θεσμικές πρωτοβουλίες, όπως η πρωτοβουλία για τη συνταγματική αναθεώρηση και η ολοκλήρωση της διαδικασίας αδειοδότησης των καναλιών. Όπως είναι γνωστό, στις 24 Ιουλίου ο Τσίπρας θα παρουσιάσει τις προτάσεις της κυβέρνησης για την τροποποίηση του Συντάγματος, ακολουθώντας την παράδοση της μεταπολίτευσης που παράγει αλλεπάλληλες συνταγματικές αναθεωρήσεις.
Η αρχική δήλωση της κυβερνητικής εκπροσώπου για διεξαγωγή δημοψηφίσματος, σε συνδυασμό με κάποιες θέσεις της “επιτροπής σοφών” του ΣΥΡΙΖΑ, είχε ενισχύσει την εντύπωση ότι το Μαξίμου έχει σκοπό να επιφέρει αλλαγή στο πολίτευμα, να μετατρέψει την προεδρευομένη σε κάποιο είδος προεδρικής δημοκρατίας. Η ευκολία με την οποία υπαναχώρησε, όμως, δείχνει πως δεν υπάρχει ειλημμένη ισχυρή απόφαση. Οι μετέπειτα δηλώσεις πως θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν γνωμοδοτικά δημοψηφίσματα για επιμέρους ζητήματα είναι μάλλον για την τιμή των όπλων.
Κυβερνητική πηγή υποστηρίζει ότι «ο Τσίπρας έχει επηρεασθεί από τον Κατρούγκαλο, αλλά αυτό που στην πραγματικότητα θέλει είναι αυτό που είπε, να αφήσει το “αποτύπωμά” του και βέβαια να δημιουργήσει πολιτικές εντυπώσεις πως η Ελλάδα γυρίζει σελίδα σ’ όλα τα επίπεδα». Η ίδια πηγή δεν αποκλείει να τεθούν προς συζήτηση προτάσεις για άμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, καθώς και για ενίσχυση των τωρινών αδύναμων εξουσιών του. Το έργο αυτό, όμως, είναι στα προσεχώς.
Οι “ουρές” της αξιολόγησης δείχνουν το αντίθετο. Τα ποσά που θα λάβει, άλλωστε, η Ελλάδα είναι αμφίβολο εάν θα φθάσουν για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, δεδομένου ότι η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί πως ένα σημαντικό μέρος θα χρησιμοποιηθεί για την εξόφληση ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου προς ιδιώτες.
Προς το παρόν, όμως, στο Μαξίμου νοιώθουν ανακούφιση που ξεμπέρδεψαν με την 1η αξιολόγηση. Αφήνουν για αργότερα τις σκοτούρες της 2ης, η οποία θα αφορά κυρίως τα εργασιακά και αναμένεται να δοκιμάσει εκ νέου τις αντοχές της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ. Το κλίμα που καλλιεργούν περιγράφεται με ακρίβεια από σχετικές δηλώσεις κορυφαίων υπουργών.
Η κυβερνητική εκπρόσωπος Γεροβασίλη μίλησε για την ανάγκη «να δημιουργήσουμε το όραμα της μεταμνημονιακής περιόδου». Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Καμμένος: «μπαίνουμε στη φάση της απομνημονιοποίησης». Παρεμφερές και το μήνυμα του Τσακαλώτου: «η Ελλάδα γυρίζει σελίδα. Σπάει τον φαύλο κύκλο της λιτότητας και της ύφεσης».
Το κυβερνητικό επιτελείο επιχειρεί μία φυγή προς τα εμπρός, αντλώντας αισιοδοξία από τη δική του ρητορική. Στο πλαίσιο αυτό εγγράφονται και οι θεσμικές παρεμβάσεις του. Η πρώτη αφορά την αλλαγή του εκλογικού νόμου. Η παραδοσιακή προγραμματική θέση της Κουμουνδούρου είναι υπέρ της απλής αναλογικής.
Ο Τσίπρας, όμως, δεν πρόκειται να επιλέξει με βάση όσα υποστήριζε το κόμμα του όταν μετά βίας εξασφάλιζε την είσοδό του στη Βουλή. Οι επιλογές του θα υπαγορευθούν από τα πολιτικοεκλογικά συμφέροντα του τωρινού ΣΥΡΙΖΑ και τις σκοπιμότητες της περιόδου, αλλά κατά τρόπο που να μην έρχονται σε κατάφωρη αντίθεση με την επαγγελία της απλής αναλογικής.
Όπως κάθε ένοικος του Μαξίμου, έτσι και ο σημερινός δεν παύει να ελπίζει σε μία αντιστροφή του κλίματος. Να ελπίζει ότι η οικονομία θα εισέλθει σε τροχιά ανάπτυξης και αυτό θα οδηγήσει σε πολιτική ανάκαμψη του ΣΥΡΙΖΑ. Το σενάριο είναι γνωστό, αλλά κατά κανόνα δεν επιβεβαιώνεται από τα γεγονότα.
Το γεγονός ότι η ελπίδα τους πεθαίνει τελευταία δεν σημαίνει πως οι εκάστοτε κυβερνώντες βουλιάζουν στις ψευδαισθήσεις. Οι δημοσκοπήσεις έρχονται κάθε τόσο να τους προσγειώνουν στην πραγματικότητα. Δεν αφήνουν αμφιβολία πως ο ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο έχει χάσει την πρώτη θέση στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων, αλλά και το ποσοστό του ακολουθεί καθοδική πορεία.
Τα δημοσκοπικά δεδομένα διευκολύνουν τον προσανατολισμό της κυβέρνησης προς ένα αναλογικότερο από το σημερινό εκλογικό σύστημα. Το πριμ των 50 εδρών, άλλωστε, θεσμοθετήθηκε για να μπορεί το πρώτο κόμμα να σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ήταν η εποχή που το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ εξασφάλιζαν ποσοστά γύρω στο 40%.
Σήμερα, αυτά τα ποσοστά είναι απρόσιτα και για τον ΣΥΡΙΖΑ και για τη ΝΔ. Έχοντας εισέλθει για τα καλά στον αστερισμό των συμμαχικών κυβερνήσεων, το πριμ των 50 εδρών έχει χάσει το νόημα που είχε όταν θεσμοθετήθηκε. Η μείωση του πριμ σε 28-30 έδρες θα ενισχύσει την αναλογικότητα, εξασφαλίζοντας ταυτοχρόνως στο πρώτο κόμμα μία δεσπόζουσα θέση στη διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης.
Για την ακρίβεια, δύσκολα θα μπορεί να σχηματισθεί κυβέρνηση χωρίς το πρώτο κόμμα, επειδή το ΚΚΕ και η Χρυσή Αυγή είναι έξω από το παιχνίδι των κυβερνητικών συνεργασιών. Το ίδιο θα ισχύσει για τη ΛΑΕ, την ΑΝΤΑΡΣΥΑ και την Πλεύση Ελευθερίας, εάν κάποιο ή κάποια από αυτά τα κόμματα εξασφαλίσουν την είσοδό τους στη Βουλή. Εάν δεν προκύψουν ανατροπές και τα πράγματα εξελιχθούν ομαλά, οι μνημονιακές δεσμεύσεις, αλλά και η αυστηρή ευρωπαϊκή εποπτεία μετά το 2018 δεν θα αφήσουν περιθώρια στον ΣΥΡΙΖΑ να βρει συμμάχους στα αριστερά του.
Το ενδεχόμενο να μπει στη Βουλή ένα ή δύο από τα μικρά αυτά αριστερά κόμματα συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες. Η εφαρμογή των επώδυνων μνημονιακών μέτρων απομακρύνει από τον ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο παραδοσιακούς αριστερούς ψηφοφόρους, αλλά και πρώην ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ που έχουν πέσει στον γκρεμό ή βρίσκονται στο χείλος του. Ένα ποσοστό από αυτούς πιθανότατα θα στραφούν προς τα αριστερά.
Σ’ αυτή την περίπτωση, οι έδρες που θα απομείνουν για σχηματισμό συμμαχικής κυβέρνησης θα είναι περίπου 250 ή και λιγότερες. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το πρώτο κόμμα θα πρέπει να συμμαχήσει με τα μικρά κόμματα του ενδιάμεσου χώρου για να προκύψει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Θεωρητικά υπάρχει και η εναλλακτική λύση σχηματισμού κυβέρνησης μεγάλου συνασπισμού από ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ. Από πολιτικής απόψεως, όμως, το ενδεχόμενο αυτό συγκεντρώνει αμελητέες πιθανότητες.
Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, το εκλογικό σύστημα που μαγειρεύει η κυβέρνηση θα προβλέπει πως το πριμ μπορεί να δοθεί όχι στο πρώτο κόμμα, αλλά σε κόμματα που αθροιστικά θα συγκεντρώσουν το μεγαλύτερο ποσοστό. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι ότι τα κόμματα αυτά, αν και θα έχουν κατέβει αυτόνομα στις εκλογές, θα έχουν δηλώσει από πριν ότι μετεκλογικά θα συνεργασθούν.
Προφανώς, η συζητούμενη ρύθμιση είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της συμμαχίας ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και φιλοδοξεί να προσελκύσει και τη Δημοκρατική Συμπαράταξη. Όποιος δηλώσει προεκλογικά ότι θα συνεργασθεί με το ένα ή το άλλο μεγάλο κόμμα θα ανταμειφθεί με κάποιες από τις έδρες του πριμ.
Δεν αποκλείεται, όμως, η εν λόγω ρύθμιση να εξωθήσει και σε αντισυσπειρώσεις. Γιατί το Ποτάμι να μην δεσμευθεί προεκλογικά ότι θα συνεργασθεί με τη ΝΔ του Κυριάκου; Μία τέτοια δέσμευση θα λειτουργούσε ως κίνητρο να παραμείνουν στο Ποτάμι ψηφοφόροι του που τώρα φλερτάρουν με την ιδέα να στραφούν προς τη ΝΔ για να διώξουν τον ΣΥΡΙΖΑ από την εξουσία. Εκτός και εάν ευοδωθεί η προσπάθεια για σύμπραξη της Δημοκρατικής Συμπαράταξης με το Ποτάμι, οπότε εκ των πραγμάτων θα αναδειχθούν σε απόλυτο ρυθμιστή.
Πρόθεση της κυβέρνησης είναι ο νέος εκλογικός νόμος να συγκεντρώσει ευρεία πολιτική συναίνεση, ώστε να ψηφισθεί από 200 βουλευτές για να ισχύσει στις επόμενες εκλογές. Εάν συγκεντρώσει απλή πλειοψηφία θα ισχύσει από τις μεθεπόμενες εκλογές. Θεωρώντας βασίμως ότι στις επόμενες εκλογές θα είναι πρώτο κόμμα, η ΝΔ (σήμερα έχει 75 έδρες) θα καταψηφίσει, προσδοκώντας το πριμ των 50 εδρών.
Για να συγκεντρωθούν 200 ψήφοι πρέπει να υπερψηφίσουν όλα τα μικρά κόμματα του ενδιάμεσου χώρου και το ΚΚΕ ή η Χρυσή Αυγή. Το δέλεαρ που θα χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση είναι ότι η πρότασή της θα προβλέπει σαφώς αναλογικότερο εκλογικό σύστημα. Εκτός αυτού υπάρχει η πληροφορία πως για να δοθεί το πριμ σε κόμμα ή σε συνασπισμό κομμάτων θα πρέπει αθροιστικά το ποσοστό να υπερβεί το 40%. Διαφορετικά, η κατανομή των εδρών θα γίνει με απλή αναλογική. Με άλλα λόγια, θα αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να γίνει πράξη η επιδίωξη κάθε μικρού κόμματος.
Το Μαξίμου θέλει το φθινόπωρο να έχει τελειώσει με το νέο εκλογικό σύστημα. Με το κλείσιμο της 1ης αξιολόγησης έστειλε στον κάλαθο των αχρήστων το σενάριο της “αριστερής παρένθεσης” και αγόρασε πολιτικό χρόνο. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πόσο χρόνο. Στο θεσμικό επίπεδο δεν υπάρχουν μπροστά εμπόδια. Ούτε καν εκλογικές αναμετρήσεις, το αποτέλεσμα των οποίων θα μπορούσε να επικαλεσθεί η αντιπολίτευση για να πει πως η κυβέρνηση έχει απολέσει τη λαϊκή νομιμοποίηση.
Αυτό, ωστόσο, δεν προεξοφλεί την εξάντληση της τετραετίας. Οι 40 σχεδόν μήνες που απομένουν είναι πολύ μεγάλο διάστημα και η πυκνότητα του πολιτικού χρόνου το κάνει ακόμα πιο μεγάλο. Οι έπαινοι του ευρωιερατείου για τον Τσίπρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την πρόθεσή του να υλοποιεί τις ανειλημμένες δεσμεύσεις.
Όσο, λοιπόν, η κυβέρνηση παραμένει στις ράγες του 3ου Μνημονίου οι Ευρωπαίοι δανειστές δεν έχουν πρόθεση να της τραβήξουν το χαλί και να την αποσταθεροποιήσουν. Προτιμούν τον ΣΥΡΙΖΑ από τη ΝΔ, επειδή τον θεωρούν ικανότερο να περάσει και στη Βουλή και στην κοινωνία επώδυνα μέτρα. Το μήνυμα αυτό το στέλνουν με κάθε ευκαιρία στην εγχώρια οικονομική ολιγαρχία.
Αρχικά, στη ΝΔ είχαν ποντάρει στην εκτίμηση πως το ευρωιερατείο θα επιδιώξει με έμμεσο τρόπο την αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης Τσίπρα. Η διάψευση αυτής της εκτίμησης έχει αλλάξει τα πολιτικά δεδομένα. Ο μόνος τρόπος για να αποσταθεροποιηθεί η κυβέρνηση είναι να χάσει τη δεδηλωμένη στη Βουλή.
Οι 153, όμως, έχουν επιδείξει αντοχή. Υπερψήφισαν τα επώδυνα νομοσχέδια, παρότι αν τους το έλεγες πριν τρία χρόνια θα σε θεωρούσαν τρελό. Αποφασιστικό ρόλο για την τωρινή στάση τους παίζουν αφενός τα προνόμια του βουλευτικού αξιώματος, αφετέρου το “σύνδρομο της κομματικής αγέλης”.
Δεν είναι, όμως, μόνο αυτά που διατηρούν τη συνοχή της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Οι συμπολιτευόμενοι βουλευτές έχουν πείσει τον εαυτό τους πως πρέπει να πιούν το πικρό ποτήρι για να ξαναστήσουν τη χώρα στα πόδια της. Η έννοια του “σωτήρα”, άλλωστε, είναι στο πολιτικό γονίδιο της Αριστεράς. Θεωρεί πως είναι ταγμένη από την ιστορία να σώσει τον λαό.
Η πεποίθηση ότι είναι «οι εκλεκτοί της ιστορίας» τους ωθεί και στο «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Πολύ, περισσότερο όταν έχουν λόγους να πιστεύουν πως τους πολεμάει το πολυπλόκαμο εγχώριο κατεστημένο. Πιστεύουν ότι η «για πρώτη φορά Αριστερά» πρέπει να επιβιώσει για να καταπολεμήσει τη διαπλοκή/διαφθορά και ευρύτερα για να επιτελέσει τον ιστορικό ρόλο της.
Νοιώθουν πως εάν υποκύψουν στην αριστερή προσωπική ευαισθησία τους και καταψηφίσουν ουσιαστικά θα παίξουν το παιχνίδι των αντιπάλων τους, οι οποίοι επιδιώκουν την ανατροπή της κυβέρνησης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο συμβιβάζουν το προσωπικό μικροσυμφέρον με την ανάγκη τους να νοιώθουν ότι επιτελούν υψηλή πολιτική αποστολή. Μόνο εάν οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ βρεθούν απέναντι σε μία μεγάλης κλίμακας κοινωνική αναταραχή, το ιδεολογικό σχήμα που σήμερα τους κρατάει σε ισορροπία θα καταρρεύσει.
Ο όγκος της προγραμματισμένης για τις 15 Ιουνίου διαδήλωσης θα είναι μία ένδειξη της δυναμικής του κινήματος “Παραιτηθείτε”. Τουλάχιστον προς το παρόν, όμως, δεν φαίνεται να έχει τις προϋποθέσεις να μετεξελιχθεί σε κύμα ικανό να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση. Περισσότερο μοιάζει με ιδεολογικοπολιτικό αντίγραφο του περυσινού κινήματος “Μένουμε Ευρώπη”. Και μάλιστα χωρίς την ένταση και τη συσπείρωση που δημιουργούσε τότε η εντύπωση πως το διακύβευμα του δημοψηφίσματος ήταν η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη.
Οι οργανωτές του κινήματος “Παραιτηθείτε”, πάντως, πρέπει να ευχαριστούν τον υπουργό Παιδείας Φίλη. Με τη δήλωσή του ότι η συγκέντρωση της 15ης Ιουνίου κινείται «στα όρια της συνταγματικής ανοχής» λειτούργησε σαν χορηγός επικοινωνίας! Δεν είναι τυχαίο ότι το Μαξίμου τον “άδειασε”.
Στην κυβέρνηση συμφωνούν ότι πρόκειται για “κίνημα κατσαρόλας”, αλλά θεωρούν λάθος να ανοίξουν μέτωπο. Πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης είναι να το ταυτίσουν με τη ΝΔ και κατ’ αυτό τον τρόπο να το αποκόψουν από κεντρώα και αριστερόστροφα λαϊκά στρώματα που υποφέρουν από τα μνημονιακά μέτρα. Ο ακτιβισμός του Άδωνη Γεωργιάδη, μάλιστα, τους διευκολύνει. Η εκτίμησή τους είναι πως ακόμα και εάν η διαδήλωση είναι μαζική δεν θα έχει συνέχεια, λόγω και του καλοκαιριού.
Στο Μαξίμου ασχολούνται περισσότερο με τις θεσμικές πρωτοβουλίες, όπως η πρωτοβουλία για τη συνταγματική αναθεώρηση και η ολοκλήρωση της διαδικασίας αδειοδότησης των καναλιών. Όπως είναι γνωστό, στις 24 Ιουλίου ο Τσίπρας θα παρουσιάσει τις προτάσεις της κυβέρνησης για την τροποποίηση του Συντάγματος, ακολουθώντας την παράδοση της μεταπολίτευσης που παράγει αλλεπάλληλες συνταγματικές αναθεωρήσεις.
Η αρχική δήλωση της κυβερνητικής εκπροσώπου για διεξαγωγή δημοψηφίσματος, σε συνδυασμό με κάποιες θέσεις της “επιτροπής σοφών” του ΣΥΡΙΖΑ, είχε ενισχύσει την εντύπωση ότι το Μαξίμου έχει σκοπό να επιφέρει αλλαγή στο πολίτευμα, να μετατρέψει την προεδρευομένη σε κάποιο είδος προεδρικής δημοκρατίας. Η ευκολία με την οποία υπαναχώρησε, όμως, δείχνει πως δεν υπάρχει ειλημμένη ισχυρή απόφαση. Οι μετέπειτα δηλώσεις πως θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν γνωμοδοτικά δημοψηφίσματα για επιμέρους ζητήματα είναι μάλλον για την τιμή των όπλων.
Κυβερνητική πηγή υποστηρίζει ότι «ο Τσίπρας έχει επηρεασθεί από τον Κατρούγκαλο, αλλά αυτό που στην πραγματικότητα θέλει είναι αυτό που είπε, να αφήσει το “αποτύπωμά” του και βέβαια να δημιουργήσει πολιτικές εντυπώσεις πως η Ελλάδα γυρίζει σελίδα σ’ όλα τα επίπεδα». Η ίδια πηγή δεν αποκλείει να τεθούν προς συζήτηση προτάσεις για άμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, καθώς και για ενίσχυση των τωρινών αδύναμων εξουσιών του. Το έργο αυτό, όμως, είναι στα προσεχώς.
Πρώτο Θέμα 12-6-2016
Πάντα "στο κέντρο" ο Σταύρος Λυγερός.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτή η κυβέρνηση πρέπει να φύγει και αυτό θα γίνει μόνο αν ενωθούν δύο κινηματα. Το ολίγον ευρολιγούρικο "Παραιτηθείτε" με το ολίγον αντιευρωπαϊκό "Ξεκουμπιστείτε του Γιώργου Καραμπελιά.