Η Ε.Ε. «εκτός παιγνιδιού» για τις πρόνοιες της λύσης

Ερντογάν - Βρετανία περιθωριοποιούν τις Βρυξέλλες - Χωρίς μοχλό πίεσης η Ευρώπη

Βρυξέλλες: Στο κενό πέφτουν οι πολυδιαφημισμένες προσδοκίες της Λευκωσίας για ουσιαστική εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις διεργασίες επίλυσης του Κυπριακού. Πληροφορίες του «Φ» αναφέρουν ότι ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, με τη στήριξη της Βρετανίας και με πρόσχημα την «τήρηση ουδετερότητας» στις πρόνοιες λύσης του Κυπριακού, έκλεισε το στόμα των Βρυξελλών, οι οποίες απέφυγαν να τοποθετηθούν γύρω από την κατάργηση των εγγυήσεων στη Διάσκεψη της Γενεύης. Ξένη διπλωματική πηγή μάς ανέφερε ότι ο κ. Ερντογάν «δείχνει να εξασφαλίζει την περιθωριοποίηση των Βρυξελλών, οι οποίες θα κληθούν να τοποθετηθούν στην «ανοικτού τέλους» διαδικασία, εάν και όποτε κριθεί αναγκαίο, με προϋπόθεση τη συναίνεση και των δύο μερών. Κι αν υποθέσουμε ότι ο ρόλος αυτός είναι αναμενόμενος στα ζητήματα ασφάλειας-εγγυήσεων, όπου η Ε.Ε. δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος, τα πράγματα θα έπρεπε να ήταν εντελώς διαφορετικά στο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, και σε αυτό ακόμη το κεφάλαιο που αφορά κατ' εξοχήν την Ε.Ε., οι Βρυξέλλες λάμπουν διά της απουσίας τους. Βρίσκονται και θα εξακολουθήσουν να βρίσκονται εκτός της αίθουσας των διαπραγματεύσεων, ενώ η όποια παρέμβασή τους θα είναι περιορισμένου εύρους και υπό την αίρεση της υποβολής αιτήματος από τα δύο μέρη.

 

Κοινοτικοί κύκλοι ανέφεραν στον «Φ» ότι η εμπλοκή των Βρυξελλών στη διαδικασία περιορίζεται στην έγκριση της λύσης που ενδεχομένως θα επιτευχθεί (βλέπε άλλη στήλη), χωρίς ωστόσο να έχουν ρόλο στον καθορισμό των προνοιών της επιδιωκόμενης συμφωνίας. Αυτό βεβαίως δεν στερεί τη δυνατότητα στην Κομισιόν να «παράσχει τις υπηρεσίες» της στο ζήτημα της εναρμόνισης των Τουρκοκυπρίων με το κεκτημένο και στο ζήτημα της ομαλής μετάβασης της κατεχόμενης βόρειας Κύπρου στο ευρώ ή σε ζητήματα που άπτονται της συμβατότητας της λύσης με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ωστόσο, η Ε.Ε. δεν μπορεί, ούτε και φαίνεται να επιθυμεί, να επιβάλλει τη θέση της και ο ρόλος της χαρακτηρίζεται «αυστηρώς υποστηρικτικός».
 

Συγκλίνουσες πληροφορίες του «Φ» αναφέρουν ότι το τουρκικό ΥΠΕΞ φρόντισε να διαμηνύσει προς τις Βρυξέλλες, πριν από τη Διάσκεψη της Γενεύης, ότι οποιαδήποτε παρέμβαση για ζητήματα ασφάλειας-εγγυήσεων προς στήριξη των θέσεων της Λευκωσίας θα προκαλούσε σοβαρές αρνητικές συνέπειες σε όλο το φάσμα των ευρωτουρκικών σχέσεων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Οι τουρκικές προειδοποιήσεις μάλλον έπιασαν τόπο, καθώς ούτε ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, αλλά ούτε η Φεντερίκα Μογκερίνι τόλμησαν να τοποθετηθούν υπέρ της κατάργησης των τουρκικών εγγυήσεων σε έδαφος κράτους-μέλους της Ε.Ε., κάτι στο οποίο προσέβλεπε η Λευκωσία. Άλλωστε, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου δεν δίστασε να δείξει τις προθέσεις του, επικρίνοντας ακόμη και την παρουσία, με καθεστώς παρατηρητή, της Ε.Ε. στη Διάσκεψη της Γενεύης για να εισπράξει τη δυσφορία του κ. Γιούνκερ, ο οποίος υπενθύμισε στον Τούρκο αξιωματούχο ότι η Άγκυρα θυμάται τις Βρυξέλλες όποτε θέλει χρήματα. Ο κ. Τσαβούσογλου πήρε πάντως το ριμπάουντ και, συνεχίζοντας τις επιθέσεις, υπογράμμισε ότι η Ε.Ε. δεν έχει τηρήσει καν τη δέσμευσή της για την παραχώρηση 3 δισεκατομμυρίων ευρώ για τους Σύρους πρόσφυγες που φιλοξενούνται στην Τουρκία (σ.σ. απόφαση 18ης Μαρτίου 2016).
 

Υπό το φως των τουρκικών υποδείξεων και επικρίσεων, o κ. Γιούνκερ ανάφερε ότι η Ε.Ε. είναι «ενδιαφερόμενο μέρος» από τη στιγμή που η Κύπρος είναι και θα παραμείνει κράτος-μέλος της Κοινότητας και δεσμεύθηκε να είναι «παρών» όποτε του το ζητήσουν οι δύο πλευρές. Η δε Φεντερίκα Μογκερίνι φέρεται να αρκέστηκε να αναφέρει ότι η Ε.Ε. ενδιαφέρεται για την ασφάλεια των μελών της. Επίσης χωρίς να παίρνει θέση γύρω από το ζήτημα της κατάργησης των τουρκικών εγγυήσεων, την οποία επεδίωκε να εξασφαλίσει η Λευκωσία.
 

Ξένη διπλωματική πηγή, η οποία παρακολουθεί τις εξελίξεις στο Κυπριακό, σημείωσε ότι «εκ των πραγμάτων η Ε.Ε. θα βρίσκεται στο περιθώριο, καθώς δεν διαθέτει κανένα μοχλό πίεσης έναντι της Τουρκίας και συνεπώς δεν θα μπορούσε να επιβάλει την ουσιαστική της εμπλοκή, ακόμη και εάν υποθέσουμε ότι την επεδίωκε». Η ίδια πηγή υπέδειξε ότι «η Ε.Ε. δεν έχει κοινή γραμμή επί των προνοιών λύσης του Κυπριακού» και υπογράμμισε ότι «αρκετά κράτη-μέλη θα είχαν σοβαρές ενστάσεις για την ανάληψη οποιουδήποτε ρόλου δεν διασφαλίζει την ουδετερότητα της Ε.Ε. έναντι των ενδιαφερομένων μερών». Υπενθύμισε ακόμη ότι η Ε.Ε. θεωρεί τη Τουρκία ως εταίρο-κλειδί για τη διαχείριση του Προσφυγικού/Μεταναστευτικού, καθώς και σε μια σειρά άλλων ζητημάτων όπως το Συριακό ή το ενεργειακό. Επεσήμανε δε ότι αυτή ακριβώς η εξάρτηση της Ε.Ε. από την Άγκυρα είχε οδηγήσει στη γείωση κάθε σκέψης για αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας. Παρά τις συλλήψεις, τις προγραφές με πρόσχημα την απόπειρα πραξικοπήματος, καθώς και τους βιασμούς κρατουμένων στους οποίους προβαίνουν -σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία- όργανα του συντεταγμένου κράτους του Ταγίπ Ερντογάν.
 

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η κατάσταση γύρω από τις ευρωτουρκικές σχέσεις καθίσταται ακόμη πιο δύσκολη, αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι ο κ. Ερντογάν έχει βάλει σε δεύτερη μοίρα την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας του και επικεντρώνεται αποκλειστικά στην τροποποίηση του συντάγματος της Τουρκίας, προκειμένου να αναγορευθεί σε εκτελεστικό Πρόεδρο, συγκεντρώνοντας όλες τις εξουσίες στα χέρια του. Κάτι που αναμένεται να εξασφαλίσει τον Απρίλιο. Χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει ότι από τον Μάιο θα αλλάξει φύλλο και θα υιοθετήσει άλλη πολιτική προσέγγιση, είτε σε ζητήματα που άπτονται του Κυπριακού, είτε στις ευρωτουρκικές σχέσεις.

Μαύρη τρύπα η οικονομία μετά τη λύση

Στο τραπέζι, με κάθε επισημότητα, έβαλε η Κομισιόν το ενδεχόμενο ενός νέου μνημονιακού προγράμματος προσαρμογής της κυπριακής οικονομίας, μετά από μια ενδεχόμενη λύση του Κυπριακού. Κύκλοι στις Βρυξέλλες ανέφεραν στον «Φ» ότι «είναι πολύ πιθανή η προσφυγή σε νέο μνημόνιο, συνεπεία λύσης του Κυπριακού», υπογραμμίζοντας ότι μέχρι στιγμής η τουρκική πλευρά δεν έχει επιτρέψει τη διενέργεια διαγνωστικών ελέγχων στα χαρτοφυλάκια των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που δραστηριοποιούνται στα κατεχόμενα. Πέραν τούτου, λαμβάνεται υπόψη και το γεγονός ότι η τουρκοκυπριακή διοίκηση επιβιώνει με δανεικά από την Τουρκία και, όπως έλεγαν στον «Φ» κοινοτικοί κύκλοι, «εκ πρώτης όψεως διαπιστώνεται και δημοσιονομικό κενό».
 

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η Κομισιόν αισθάνθηκε την ανάγκη να περιλάβει το ζήτημα του μνημονίου σε ενημερωτικό δελτίο (fact sheet) που εξέδωσε τη μέρα της Διάσκεψης στη Γενεύη. Στο ενημερωτικό δελτίο, η Κομισιόν ερωτά κατά πόσον «η Κύπρος μετά τη λύση θα χρειαστεί ένα νέο οικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής (σ.σ. μνημόνιο)». Απαντώντας, η Κομισιόν αφήνει όλα τα ενδεχόμενα ανοικτά, σημειώνοντας «οι οικονομικές προοπτικές της Κύπρου αφορούν την ίδια την Κύπρο και τις πολιτικές αποφάσεις που θα λάβει η χώρα». Είναι τουλάχιστον προφανές ότι το ενδεχόμενο ενός νέου μνημονίου δεν μπορεί να αποκλεισθεί, διαφορετικά οι Βρυξέλλες δεν θα έμπαιναν στον κόπο να υποβάλουν οι ίδιες ένα τέτοιο ερώτημα και να το απαντήσουν στο πλαίσιο του ενημερωτικού δελτίου που εξέδωσαν. Εν συνεχεία, πάντως, η Κομισιόν υπογραμμίζει ότι «η επανένωση θα ανοίξει νέους ορίζοντες για την οικονομία και θα επιφέρει τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης», προσθέτοντας ότι «η Ε.Ε. είναι δεσμευμένη να βοηθήσει την Κύπρο να προετοιμαστεί για την ενοποίησή της».
 

Σε ό,τι αφορά στη λύση του Κυπριακού, η Κομισιόν επισημαίνει ότι «τα κράτη-μέλη είναι επί της αρχής ελεύθερα να υιοθετήσουν τις συνταγματικές ρυθμίσεις που θεωρούν καλύτερες για τη χώρα τους», αλλά φροντίζει να προσθέσει ότι «συγκεκριμένα στοιχεία μιας διευθέτησης θα πρέπει να τύχουν εξέτασης σε σχέση με τη συμβατότητά τους με το κοινοτικό κεκτημένο». Θετικό στοιχείο αποτελεί η παραπομπή της Κομισιόν στο Πρωτόκολλο 10 της Συνθήκης Προσχώρησης της Κυπριακής Δημοκρατίας και θέση των κρατών-μελών, να υιοθετήσουν μια λύση «σύμφωνα με τις αρχές επί των οποίων εδράζεται η Ε.Ε.».
 

Σε σχέση με την εναρμόνιση των Τ/κ, η Κομισιόν αναφέρει ότι από τον Οκτώβριο του 2015 έχουν πραγματοποιηθεί 23 αποστολές 16 γενικών διευθύνσεων της Κομισιόν. Όπως αποκάλυψε ο «Φ», η Βρετανία εκδήλωσε παρέμβαση προς τις Βρυξέλλες ζητώντας επιτάχυνση των διαδικασιών εναρμόνισης των Τ/κ, ενώ η ε/κ πλευρά αποδέχθηκε συνέχιση της διαδικασίας αυτής, ακόμη και όταν οι συνομιλίες είχαν καταρρεύσει στο Μοντ Πελεράν 2.

Κομισιόν: Θα εγκρίνει τη λύση 
 

Πηγή στην έδρα της Ε.Ε. ανέφερε στον «Φ» ότι ο βασικότερος ρόλος που θα κληθεί να διαδραματίσει η Κομισιόν αφορά στην έγκριση της λύσης και στη διαπίστωση ότι οι πρόνοιές της είναι συμβατές με το κοινοτικό κεκτημένο. Σημειώνεται ότι η Κομισιόν είχε χαρακτηρίσει και το Σχέδιο Ανάν ως συμβατό με το κεκτημένο, παρά το γεγονός ότι έβριθε παρεκκλίσεων. Ανάλογη στάση εκτιμάται ότι θα τηρήσει και τώρα η Κομισιόν, υιοθετώντας το όποιο σχέδιο λύσης συμφωνηθεί από τις δύο πλευρές. Άλλωστε, η μόνη προϋπόθεση που θέτει η Κοινότητα είναι όπως το ομόσπονδο κράτος συμμετέχει αποτελεσματικά στη λήψη αποφάσεων της Ε.Ε. και εκπληρώνει τις ευρωπαϊκές του υποχρεώσεις. Σημειώνεται ότι ο Μουσταφά Ακιντζί απεκάλυψε ότι η Κομισιόν τον διαβεβαίωσε ότι θα μπορούσαν να επιβληθούν περιορισμοί στα δικαιώματα Ε/κ για εγκατάσταση και απόκτηση περιουσίας στο «τ/κ συνιστών κρατίδιο» με εσωτερικές ρυθμίσεις και χωρίς να απαιτηθούν παρεκκλίσεις από το κοινοτικό κεκτημένο. 

 

Τι λέει ο Ερντογάν για τον Γιούνκερ 
 

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης βλέπει στο πρόσωπο του Ζαν Κλοντ Γιούνκερ τον Ευρωπαίο ηγέτη που θα μπορούσε να στηρίξει τις θέσεις της Λευκωσίας έναντι στις προκλητικές αξιώσεις της Άγκυρας (παρά το γεγονός ότι ο κ. Γιούνκερ ήταν αυτός που πρότεινε το ξεπάγωμα πέντε τουρκικών διαπραγματευτικών κεφαλαίων που μπλοκάρει μονομερώς η Κυπριακή Δημοκρατία και έστειλε και σχετική επιστολή προς την Τουρκία). Περισσότερη ενδεχομένως σημασία έχει ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει ο κ. Ερντογάν τον Πρόεδρο της Κομισιόν. Ο Τούρκος Πρόεδρος είπε στον κ. Γιούνκερ ότι υπήρξε ηγέτης «μιας χώρας (σ.σ. Λουξεμβούργου) που έχει το μέγεθος μιας τουρκικής πόλης». Οι υποτιμητικοί χαρακτηρισμοί διανθίστηκαν και με απειλές από τον κ. Ερντογάν ο οποίος υπέδειξε προς τον κ. Γιούνκερ ότι εάν δεν ικανοποιήσει τα τουρκικά αιτήματα, τότε η Τουρκία θα στείλει τους παράνομους μετανάστες στην Ελλάδα με λεωφορεία... Όλα αυτά έλαβαν χώρα στη Σύνοδο των G20 στην Αττάλεια στα τέλη του 2015. Έκτοτε, η άποψη του κ. Ερντογάν είναι ακόμη χειρότερη για τον κ. Γιούνκερ, ο οποίος παρόλα αυτά έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να ικανοποιήσει τα τουρκικά αιτήματα, κόντρα στις θέσεις της Λευκωσίας, σε σχέση με το ξεπάγωμα τουρκικών κεφαλαίων. 

Ανταπόκριση: Παύλος Ξανθούλης, Βρυξέλλες
Φιλελεύθερος