Ο ΠΟΛ ΤΟΜΣΕΝ ΣΤΗΝ ΟΞΦΟΡΔΗ

Χτες μίλησε ο Πολ Τόμσεν για την ελληνική κρίση στο SEESOX (South Eastern European Studies at Oxford). Μια ώρα ομιλία και μια ώρα κουβέντα. Τον έβλεπα για πρώτη φορά από κοντά. Η εντύπωσή μου, αλλά και των λίγων ελλήνων που ήταν στο κοινό, ήταν ενός ανθρώπου πολύ ηπιότερου και συμπαθέστερου από τη δημόσια εικόνα του. Μετρημένος, προσεκτικός, μετριοπαθής, προσηνής και δεκτικός στο διάλογο--βέβαια βρισκόταν σε ακαδημαϊκό περιβάλλον. Προτιμούσε τους αριθμούς από τις αξιολογικές αποτιμήσεις, τα στοιχεία από τις κρίσεις. Και βέβαια εμπειρότατος πολιτικός, στον τρόπο που χειρίστηκε κάποιες ερωτήσεις.

Κατάλαβα από τη συνάντηση αυτή αρκετά για τη στάση του ΔΝΤ, που βέβαια υπάρχουν στο δημόσιο λόγο αλλά συχνά χάνονται μέσα στα έντονα χρώματα της ειδησεογραφίας και της αρθρογραφίας στην Ελλάδα.

Κυρίως:

--Yπάρχουν οι βασικοί σταθεροί αταλάντευτοι κανόνες τους. Αλλά κατά τα άλλα είναι πολύ πιο ευέλικτοι από ό,τι εγώ τουλάχιστον θεωρούσα.

--Ο Τόμσεν επαναλάμβανε συχνά ότι "έχουν γίνει πάρα πολλά" αλλά πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη, κυρίως (όχι μόνο) σε μεταρρυθμίσεις, άνοιγμα αγορών, ιδιωτικοποιήσιεις.

--Αναφερόταν--χωρίς αξιολογική κρίση, πάντα--στο γεγονός ότι "κάναμε και εμείς τα λάθη μας, δεν είμαστε αλάνθαστοι, και χρειάστηκε πολλές φορές στη διάρκεια του προγράμματος να προσαρμόσουμε την αντίληψή μας για την Ελλάδα σύμφωνα με όσα μαθαίναμε για αυτή". (Πάλι με κριτήριο τον ρεαλισμό).

--Για το χρέος, δε θα μπορούσε να είναι πιο σαφής στο ότι: α) πρέπει να ελαφρυνθεί για να είναι βιώσιμο, αλλά β) ότι αυτό θα μπορεί να γίνει ΜΟΝΟ με την ολοκλήρωση του προγράμματος.

--Από όλους τους πίνακες που έδειχνε, προέκυπτε η ΤΕΡΑΣΤΙΑ διαφορά, και στα μεγέθη της βοήθειας προς την Ελλάδα, αλλά και στην απόκλιση, σε ΟΛΟΥΣ τους δείκτες, ως προς τη (μη) βελτίωση των μεγεθών, σε σχέση με άλλες χώρες.

--Ήταν ξεκάθαρος και κάθετος (ίσως ήταν η πιο εμφατική του δήλωση) ότι η επιστροφή στη δραχμή, αν συνέβαινε ποτέ--δεν υπαινίχθηκε ότι θα συμβεί--θα ήταν απόλυτα καταστροφική.

--Χωρίς διόλου να αναφέρει την έκφραση, ή οποιονδήποτε αξιολογικό χαρακτηρισμό, ήταν σαφής συνεχώς, σε όλους που παρακολουθούσαν τα στοιχεία της ομιλίας του, η "ελληνική ιδιαιτερότητα" στα χρόνια της διεθνούς κρίσης. Όταν ρωτήθηκε όμως, αρνήθηκε με ευγενικό χαμόγελο το οποιοδήποτε γενικό σχόλιο πάνω σε αυτήν: "Tόσα χρόνια σε αυτή τη δουλειά", είπε, "έχω μάθει να μιλάω με αριθμούς, όχι να κάνω κρίσεις".

Από εκεί και πέρα, απέφυγε όπως ο διάβολος το λιβάνι να πει τίποτε που να εκθέτει το ΔΝΤ με οποιονδήποτε τρόπο ως προς πολιτικές προτιμήσεις ή αποτιμήσεις για έλληνες πολιτικούς ή κυβερνήσεις. (Το μόνο ελάχιστο ίχνος ονομαστικής πολιτικής αναφοράς που έκανε ήταν μια θετική φράση για την κυβέρνηση Παπαδήμου). Όταν μάλιστα κάποια στιγμή του ζητήθηκε η σύγκριση ελλήνων πολιτικών και κυβερνήσεων, είπε με χαμόγελο ότι "πολιτική μας είναι να δουλεύουμε με την ελληνική κυβέρνηση, όχι να κρίνουμε ή να θέλουμε να αλλάξουμε την κυβέρνηση".

Ο μόνος πίνακας όπου θεωρώ ότι φαίνεται κάτι για τον ρόλο των διαφόρων κυβερνήσεων, είναι ο παρακάτω, που φωτογράφισα πρόχειρα. Δείχνει το βαθμό στον οποίο οι διάφορες κυβερνήσεις στα χρόνια της κρίσης υιοθέτησαν (ownership) το πρόγραμμα και ακολούθησαν επιτυχώς την εφαρμογή του (πράσινο) ή όχι (κόκκινο). (Όπως όλοι οι πίνακές του σταματά στο τέλος του 2015). Αξιοσημείωτη εδώ και η παρατήρηση ότι η Ελλάδα ήταν η ΜΟΝΗ χώρα όπου δεν υπήρξε από την αρχή ευρύτερη πολιτική συναίνεση και συνασπισμός για την αντιμετώπιση της κρίσης.

Apostolos Doxiadis