Τουρκία: Ο περίεργος του ΝΑΤΟ

Του Burak Bekdil

Μετάφραση: Στέργιος Σεβαστιάν 

Προεξοφλώντας την ειλικρίνεια της έντονα αντιδυτικής ρητορικής του Τούρκου προέδρου Ερντογάν, πριν από το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, είναι σαν να παραβλέπει κανείς την πικρή αλήθεια, σχετικά με την κάποτε ισχυρή σύμμαχο του ΝΑΤΟ, Τουρκία. Το εντεινόμενο "τουρκικό πρόβλημα" του ΝΑΤΟ, έχει να κάνει με την ισλαμική ιδεολογία της χώρας, την εμφανή "ανομοιότητα" της, και τις δημοκρατικές της ανωμαλίες, που αντιβαίνουν στις θεμελιώδεις αξίες του ΝΑΤΟ, περί διαφύλαξης της ελευθερίας και των αρχών της δημοκρατίας, της ατομικής ελευθερίας και του κράτους δικαίου.

Οι φιλικά προσκείμενοι στην Τουρκία στον δυτικό κόσμο τείνουν να υποβαθμίζουν την εκρηκτικά σοβινιστική, αντιδυτική ρητορική του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πριν από το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, που του έδωσε σαρωτικές νέες εξουσίες. Υποστηρίζουν ότι προσπαθούσε απλώς να απευθυνθεί σε ένα όλο και πιο αντιδυτικό ακροατήριο. Για να το θέσουμε ήπια, η άποψη αυτή είναι παραπλανητική

Η βαθιά ριζωμένη ισλαμική ιδεολογία και η δουλεία του Ερντογάν στον αντιδυτικό λαϊκισμό, που τόσο σθεναρά έχτισε, καθιστά την Τουρκία τον «περίεργο της Δύσης», συμπεριλαμβανομένου του ΝΑΤΟ.

Πριν από μερικά χρόνια, όταν ολοκληρώθηκε η αποστολή του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, μερικές από τις συμβατικές προκλήσεις που αντιμετώπισε η συμμαχία ήταν:

•   Μια διατλαντική λιτότητα, που πυροδότησε σημαντικές περικοπές στους αμυντικούς προϋπολογισμούς, και περιέκοψε τις συμμαχικές συμβατικές δυνάμεις και τις επιχειρησιακές δυνατοτήτες

•   Μια ανάγκη, μετά το Αφγανιστάν και με τη Γεωργία και την Ουκρανία ακόμη πολύ φρέσκες, να στραφεί το ενδιαφέρον προς τις συμβατικές δυνάμεις και να μετατοπιστεί αυτό, από την κατανόηση της ασφάλειας, στην κατανόηση της άμυνας

•   Η πραγματικότητα ότι ορισμένα μέλη αποτελούσαν περισσότερο υποχρεώσεις, παρά assets και ότι η προσαρμογή των νέων μελών πραγματοποιούνταν πολύ αργά

•   Ο κίνδυνος των αποδιοργανωτικών τεχνολογιών, που θα μπορούσαν να επιτρέψουν σε άτομα ή μικρές ομάδες να χρησιμοποιήσουν ισχύ, με τρόπους που προηγουμένως ήταν αποκλειστικό κρατικό προνόμιο

•   Μεταβολή δημογραφικών στοιχείων, όπως η γήρανση του πληθυσμού και η μείωση των δεξαμενών στρατολόγησης

•   Ανερχόμενες δυνάμεις στην Ασία και την Ευρασία και οι προβλεπόμενες πορείες τους

•   Μια μεταστροφή παραδείγματος, από την αποτροπή, στην πρόληψη και την ανθεκτικότητα

Οι φιλικά προσκείμενοι στην Τουρκία, δεν ανησυχούσαν ιδιαίτερα για την Άγκυρα, αλλά ακόμη και οι πιο ρεαλιστές δεν κατάφεραν να προβλέψουν ότι, καθώς η Ευρασία ανερχόταν, η αντίστοιχη αντίληψη της Τουρκίας για το ΝΑΤΟ, ως μία εξασθενημένη συμμαχία ασφάλειας, θα την μετέτρεπε, από ένα σταθερό μέλος, σε ένα μέλος a la carte. Οι πολιτικοί στόχοι της Άγκυρας έχουν αποκλίνει από εκείνους του ΝΑΤΟ, αφήνοντας τη συμμαχία με ένα σοβαρό "τουρκικό πρόβλημα".

Βρίσκοντας καταφύγιο από την αυγουστιάτικη ζέστη στην προστασία του Κρεμλίνου του Alexei Kosygin, πίσω στο ψυχροπολεμικό 1965, ο Τούρκος πρωθυπουργός Suat Hayri Urguplu δήλωνε ότι «ήταν πολύ ευχαριστημένος που ήταν μάρτυρας της σταδιακής και βέβαιας ανάπτυξης μιας αμοιβαίας κατανόησης με τη Σοβιετική Ένωση». Την επόμενη μέρα μία εφημερίδα της Κωνσταντινούπολης σχολίαζε: «Η βελτίωση των σχέσεων της Τουρκίας με τους Σοβιετικούς είναι θετική, υπό έναν όρο: να παραμείνουμε πάντα σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ».

Σαράντα δύο χρόνια αργότερα, το 2007, οι αξιωματούχοι της αμυντικής γραφειοκρατίας της Τουρκίας εξέταζαν σοβαρά ένα σύμφωνο μη επιθετικότητας με τη Ρωσία. Τον Απρίλιο του 2009, στρατιωτικές ομάδες από την Τουρκία και τη Συρία του Bashar al-Assad, πέρασαν τα σύνορα και επισκέφθηκαν φυλάκια, κατά τη διάρκεια κοινών στρατιωτικών ασκήσεων. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ασκούνταν στρατός του ΝΑΤΟ με τον Συριακό.

Το Σεπτέμβριο του 2010, τουρκικά και κινεζικά αεροσκάφη διεξήγαγαν κοινές ασκήσεις στον τουρκικό εναέριο χώρο. Και αυτό επίσης, ήταν μία πρωτιά για μια αεροπορική δύναμη του ΝΑΤΟ. Το 2011, μια έρευνα για τις διατλαντικές τάσεις, αποκάλυψε ότι η Τουρκία ήταν το μέλος του ΝΑΤΟ με τη χαμηλότερη υποστήριξη της συμμαχίας: μόλις 37% (από 53% το 2004). Την ίδια χρονιά, πριν τελικά παράσχει στις ΝΑΤΟικές δυνάμεις υλικοτεχνική υποστήριξη, ο πρωθυπουργός Erdoğan ρώτησε με θλίψη: "Τι δουλειά έχει το ΝΑΤΟ στη Λιβύη;"

Ακόμη, το 2011, η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδια για την κατασκευή βαλλιστικού πυραύλου με εμβέλεια 2.500 χιλιομέτρων. Το 2012, η ​​Τουρκία προσχώρησε στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) ως εταίρος διαλόγου. (Άλλοι εταίροι διαλόγου ήταν η Λευκορωσία και η Σρι Λάνκα· παρατηρητές ήταν το Αφγανιστάν, η Ινδία, το Πακιστάν, το Ιράν και η Μογγολία.) Από τότε, ο Ερντογάν δήλωσε πολλές φορές, ότι η Άγκυρα θα εγκαταλείψει την προσπάθειά της να ενταχθεί στην ΕΕ, εφόσον της προσφερθεί καθεστώς πλήρους μέλους του SCO.

Τον Σεπτέμβριο του 2013, η Τουρκία ανακοίνωσε ότι είχε επιλέξει μια κινεζική εταιρεία, για την κατασκευή του πρώτου αντιαεροπορικού και αντιπυραυλικού αμυντικού συστήματος μεγάλης εμβέλειας. Τούρκοι αξιωματούχοι δήλωσαν, ότι ντόπιοι μηχανικοί θα καταστούσαν το κινεζικό σύστημα διαλειτουργικό με τα ΝΑΤΟικά και αμερικανικά συστήματα. (Αργότερα, η σύμβαση αυτή ακυρώθηκε.)

Και το 2014, η Task Force του Financial Act, ένα διεθνές όργανο που καθορίζει παγκόσμιους κανόνες και πρότυπα για την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, αποφάσισε ότι η Τουρκία θα πρέπει να παραμείνει στη γκρίζα λίστα, μαζί με την Αλγερία, τον Ισημερινό, την Αιθιοπία, τη Μιανμάρ, το Πακιστάν, τη Συρία και την Υεμένη. Οι ειδικοί ανέφεραν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχητικά ερωτήματα, σχετικά με τις σχέσεις της Άγκυρας με ιρανούς εμπόρους χρυσού, ηγέτες της Χαμάς, της Αλ Κάιντα στη Συρία και με πρόσωπα που έχουν ενταχθεί στο καθεστώς κυρώσεων των ΗΠΑ.

Αρχίζοντας από το 2015, η Τουρκία βρέθηκε υπό διεθνείς υποψίες για συστηματική, παράνομη και εκτεταμένη υποστήριξη προς διάφορες τζιχαντιστικές ομάδες στη Συρία, μεταξύ των οποίων και το ισλαμικό κράτος (IS). Η υποστήριξη αυτή θεωρείται ότι περιλάμβανε λογιστική υποστήριξη και οπλισμό. Στο πεδίο της Συρίας, η Τουρκία και οι σύμμαχοί της στο ΝΑΤΟ, έχουν αποκλίνοντες στόχους: ο πρωταρχικός στόχος της Δύσης ήταν η καταπολέμηση του IS, ενώ η Τουρκία επιθυμούσε την ανατροπή του Nusaryi (μη Σουνίτη) προέδρου της Συρίας, Μπασάρ αλ-Ασαντ και να εγκαθιδρύσει ένα φιλοτουρικό καθεστώς ισλαμιστών στη θέση του.

Οι ΗΠΑ έχουν καταστήσει σαφές ότι θα πολεμήσουν το IS, ειδικά στη Raqqa, την αποκαλούμενη πρωτεύουσά του, με τη βοήθεια στρατευμάτων, που αποτελούνται από Κούρδους της Συρίας, ατόμων που η Άγκυρα θεωρεί τρομοκράτες. Στη βόρεια Συρία, το ΝΑΤΟ και η Τουρκία έχουν διαφορετικούς στόχους: το ΝΑΤΟ θέλει να βοηθήσει στον συμμαχικό αγώνα εναντίον του IS, ενώ η Τουρκία θέλει να πολεμήσει τους Κούρδους, που τώρα αποτελούν μέρος της εκστρατείας κατά του IS. Ο στόχος της Άγκυρας είναι να σταματήσει η δημιουργία μιας κουρδικής ζώνης, κατά μήκος των νότιων συνόρων της Τουρκίας με τη Συρία.

Η Δύση εξήρε την Άγκυρα όταν σταμάτησε τις διαπραγματεύσεις με τους Κινέζους για την αεράμυνά της και δυτικοί λομπίστες ικανοποιήθηκαν όταν η Τουρκία διαπραγματευόταν διακριτικά με Αμερικανούς και Ευρωπαίους κατασκευαστές όπλων για τον ίδιο σκοπό. Όμως, ξαφνικά, η Τουρκία ανακοίνωσε στις αρχές του τρέχοντος έτους, ότι ήταν κοντά σε μια συμφωνία για την αγορά των, ρωσικής κατασκευής, συστημάτων αεράμυνας S-400. (Το Ιράν θα μπορούσε να ήταν μια ελκυστική επιλογή για συμπαραγωγή, αν δεν ήταν ένας σιιτικός εχθρός στα μάτια της σουνιτικής ελίτ της Τουρκίας.)

Οι εμπειρογνώμονες του ΝΑΤΟ άρχισαν επιτέλους να αναρωτιούνται: Μπορεί η Τουρκία, με το τεράστιο δημοκρατικό της έλλειμμα, να είναι ένας αξιόπιστος εταίρος; Εξάλλου, οι θεμελιώδεις αξίες του ΝΑΤΟ είναι η διασφάλιση της ελευθερίας και των αρχών της δημοκρατίας, της ατομικής ελευθερίας και του κράτους δικαίου. Στη σημερινή Τουρκία, η υποστήριξη αυτών των αξιών μπορεί να αποφέρει την ετικέτα του τρομοκράτη και μια μεγάλη ποινή φυλάκισης.

Το πρόβλημα του ΝΑΤΟ στην Τουρκία έγινε βαθύτερο στη σύνοδο κορυφής της συμμαχίας στις Βρυξέλλες τον Μάιο, όταν η Άγκυρα άσκησε βέτο στη συνεργασία του ΝΑΤΟ με την Αυστρία, μια κίνηση που εμπόδισε τις συνεργασίες της συμμαχίας με 41 χώρες. Η κίνηση αυτή απετέλεσε τα τουρκικά αντίποινα, για την ένσταση της Αυστρίας στην ένταξη της Τουρκία στην ΕΕ. Ο Ερντογάν είπε για το τουρκικό βέτο: «Όσοι ασκούν βέτο, λαμβάνουν βέτο». Με άλλα λόγια, πιστεύει ότι μπορεί να τιμωρεί αυτοδικαίως το ΝΑΤΟ, επειδή ένα κράτος μέλος της ΕΕ αντιτίθεται στην ένταξη της Τουρκίας, λόγω των δημοκρατικών ανωμαλιών της.

Στις 7 Ιουνίου, η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας, Ursula von der Leyen, δήλωσε ότι η Γερμανία θα απομακρύνει και τους 270 στρατιώτες της από τη βάση του Incirlik, καθώς και τα αεροσκάφη αναγνώρισης Tornado και ένα αεροπλάνο ανεφοδιασμού, εκτός Τουρκίας. Όλα τα γερμανικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των στρατευμάτων και των αεροσκαφών, θα μεταφερθούν στην Ιορδανία μέσα στους επόμενους δύο μήνες.

Με μια εντελώς διαφορετική, θρησκευτική (υπέρ-σουνιτική) και ρεβιζιονιστική (νεο-οθωμανική) ατζέντα, η Τουρκία -δηλαδή ένας σημαντικός Ψυχροπολεμικός σύμμαχος του ΝΑΤΟ- έχει καταστεί υποχρέωση της συμμαχίας. Και γι αυτό ευθύνεται η νεόκοπη ανομοιότητά του.

Ο Burak Bekdil είναι αρθρογράφος με έδρα την Άγκυρα. Συχνά γράφει για το Ινστιτούτο Gatestone και το Defense News και είναι μέλος του Φόρουμ της Μέσης Ανατολής.

https://besacenter.org/perspectives-papers/turkey-natos-odd-one/