Μια νέα "αραβική άνοιξη" στον Περσικό Κόλπο;

Του Edy Cohen

Μετάφραση: Στέργιος Σεβαστιάν

Οι άνεμοι πολέμου που πνέουν μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ, καθώς και η υπονόμευση του Ιράν, αποσταθεροποιούν τις βασιλείες του Περσικού Κόλπου. Για να γίνουν ακόμα χειρότερα τα πράγματα, η οικονομική κατάσταση, η οποία έχει επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια λόγω κακών αποφάσεων, προκαλεί φόβους λαϊκών εξεγέρσεων και εκτεταμένων αναταραχών. Αυτές οι εσωτερικές κρίσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια νέα «αραβική άνοιξη», στην οποία θα μπορούσαν να υποκύψουν μερικές από τις μοναρχίες του Κόλπου. Ο μεγάλος νικητής θα είναι η Τεχεράνη, για την οποία η σημερινή κρίση, μαζί με το μποϊκοτάζ που επιβλήθηκε στο Κατάρ, άνοιξε το δρόμο για την προσέγγιση του Μπαχρέιν - ενώ το Ιράν έχει ήδη αναλάβει την Βαγδάτη, τη Δαμασκό, τη Βηρυτό και τη Σάναα.

Η Σαουδαραβική οικονομία σημείωσε πρωτοφανή επιδείνωση τα τελευταία χρόνια. Η συνεχιζόμενη πτώση των τιμών του πετρελαίου στις παγκόσμιες αγορές, η μαζική βοήθεια προς την Αίγυπτο μετά την ανάληψη ηγεσίας από τον Abdel Fattah Sisi τον Ιούλιο του 2013, το κόστος χρηματοδότησης του συνασπισμού που μάχεται τους Χούτι και τους ιρανούς προστάτες τους στην Υεμένη και, βεβαίως, η εκτεταμένη οικονομική βοήθεια προς τους Σύριους αντάρτες έχει προκαλέσει όλεθρο στο δημόσιο ταμείο του Ριάντ και στον προσωπικό πλούτο της μοναρχίας.

Ως αποτέλεσμα, το Ριάντ έπρεπε να περικόψει 900 riyals (περίπου $ 300) από τους μισθούς των στρατιωτικών και των δημοσίων υπαλλήλων, στο πλαίσιο σημαντικών περικοπών του δημόσιου τομέα, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης των προσαυξήσεων και των μπόνους. Πρόσφατα, οι αρχές έπρεπε επίσης να αυξήσουν τους φόρους στα τσιγάρα και τα ενεργειακά ποτά στο 100% του κόστους του προϊόντος, αφότου επέβαλαν νέους φόρους τον Ιούνιο. Ένα σημάδι της κρίσης που αντικατοπτρίζει τη σοβαρότητά της είναι τα νέα διόδια που θα τεθούν σε λειτουργία τον Απρίλιο του 2018, στους δρόμους της περιοχής του Ριάντ και στους σταθμούς ελέγχου από και προς τα γειτονικά αραβικά κράτη.

Εκτός από το ότι επηρεάζει τους κατοίκους της, η οικονομική κατάσταση της Σαουδικής Αραβίας μπορεί να επηρεάσει και άλλες χώρες του Κόλπου και ιδιαίτερα το Μπαχρέιν, το οποίο υφίσταται τη δική του βαθιά κρίση, καθώς η Τεχεράνη εξοπλίζει και χρηματοδοτεί σιιτικές οργανώσεις, αποσκοπώντας στην αποσταθεροποίησή του.

Οι Ιρανοί εκμεταλλεύονται τις δυσκολίες του Ριάντ και του Μπαχρέιν μέχρι κεραίας. Πριν από λίγο καιρό, οι Σαουδάραβες απέκρουσαν μια επίθεση κοντά στους ιερούς χώρους της Μέκκας. Η ιρανική υπονόμευση θα μπορούσε να κλιμακωθεί έως και την αποσταθεροποίηση του βασιλείου (όπως κάνει στο Μπαχρέιν), ενεργοποιώντας ένοπλες πολιτοφυλακές στην επικράτειά του.

Το σιιτικό Ιράν βοηθά επίσης το Κατάρ, το οποίο, σύμφωνα με το (σαουδαραβικό) σχέδιο, θα έπρεπε μέχρι τώρα να ικετεύει για την άρση του μποϊκοτάζ. Η Τεχεράνη μπαίνει με τον τρόπο αυτό σφήνα μεταξύ των αρχηγών του Αραβικού Κόλπου και ενισχύει το δικό της καθεστώς ως ηγεμονική δύναμη της περιοχής. Στέλνει στο Qatar τόνους τροφίμων και πρώτων υλών καθημερινά δια θαλάσσης, και τα αγαθά αυτά έχουν πλημμυρίσει τις αγορές και τα εμπορικά κέντρα του εμιράτου.

Τίποτα, ωστόσο, δεν είναι δωρεάν. Η Τεχεράνη θεωρείται πλέον ότι έχει διασώσει το Κατάρ και το πριγκιπάτο θα πρέπει να την ανταμείψει γι 'αυτό. Η ιρανική βοήθεια έχει ήδη αποδυναμώσει τον Σουνιτικό πολιτικο-στρατιωτικό συνασπισμό, ο οποίος υποτίθεται ότι θα αντιμετώπιζε τις επεκτατικές φιλοδοξίες της Τεχεράνης. Για παράδειγμα, το Κατάρ έχει απομακρυνθεί από τη συμμαχία κατά των Χούτι στην Υεμένη.

Η κατάσταση των πραγμάτων στον Περσικό Κόλπο είναι εξαιρετικά ευαίσθητη. Η πτώση μίας ηγεμονίας θα οδηγούσε πιθανώς στην πτώση και άλλων. Ο Κόλπος υφίσταται μία από τις πιο δύσκολες οικονομικές κρίσεις στην ιστορία του, η οποία θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει μερικές από τις μοναρχίες. Οι οργισμένες διαδηλώσεις και ταραχές κατά των αυξανόμενων τιμών, των νέων φόρων και της αυξανόμενης ανεργίας, παρόμοιες με εκείνες που σημειώθηκαν στην Τυνησία, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, την Υεμένη και τη Συρία το 2010 και το 2011 - ο απόλυτος εφιάλτης οποιουδήποτε Άραβα ηγέτη - είναι απολύτως εύλογες.

Επιπλέον, η κρίση του Κατάρ δεν έχει τελειώσει. Το πριγκιπάτο απέρριψε εντόνως τις δώδεκα συνθήκες της Σαουδικής Αραβίας για την άρση του αποκλεισμού και την ομαλοποίηση των σχέσεων με τους τέσσερις (Σαουδική Αραβία, Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Μπαχρέιν). Αυτές οι προϋποθέσεις περιλαμβάνουν την υποβάθμιση των διπλωματικών δεσμών του Κατάρ με την Τεχεράνη, την διασφάλιση ότι οι δυνάμεις του Ιρανικού Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης θα εγκαταλείψουν το εμιράτο, το κλείσιμο των τουρκικών στρατιωτικών βάσεων στο Κατάρ, την διακοπή των δεσμών της Ντόχα με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, τη Χεζμπολάχ, την Αλ Κάιντα και το ISIS, ενώ θα σταματήσει και να τις χρηματοδοτεί, την παράδοση των τρομοκρατών που κατοικούν στο Κατάρ στους τέσσερις, το κλείσιμο του δικτύου Al Jazeera και την καταβολή αποζημιώσεων.

Η αποτυχία της προσπάθειας απομόνωσης του Κατάρ και υποταγής του στις απαιτήσεις των τεσσάρων, έχει προκαλέσει φόβους μιας στρατιωτικής επέμβασης της Σαουδικής Αραβίας εκεί. Το Ιράν, ωστόσο, έχει κερδίσει πολλούς πόντους με τους Άραβες, χάρη στην υποστήριξή του προς το εμιράτο. Αυτό αποτελεί μέρος ενός μακροπρόθεσμου στρατηγικού παιχνιδιού, στο οποίο το Ιράν πρώτα επιδιώκει να κερδίσει τη συμπαράσταση των αραβικών κρατών και έπειτα εξοπλίζει και ενεργοποιεί ανατρεπτικές ομάδες στον Κόλπο.

Η Τεχεράνη προσπαθεί να περιορίσει την αμερικανική και σαουδαραβική επιρροή στον Κόλπο, να κυριαρχήσει στον ισλαμικό κόσμο εν γένει και να εκμεταλλευτεί τους φυσικούς πόρους και τα ιερά μέρη του Κόλπου, μέσω των παλαιών πληρεξουσίων του, των Χούτι της Υεμένης, τοποθετημένων κατά μήκος των συνόρων της Σαουδικής Αραβίας.

Εάν το σχέδιο της Τεχεράνης επιτύχει, ο Περσικός Κόλπος θα διανεμηθεί αποτελεσματικά μεταξύ αυτής και της Ρωσίας, μια ιδιαίτερα ανεπιθύμητη εξέλιξη για το Ισραήλ. Η κρίση στον Κόλπο είναι εντελώς άσχετη με το Ισραήλ, αλλά η Ιερουσαλήμ πρέπει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τι συμβαίνει εκεί.

Η τρέχουσα κατάσταση είναι φαινομενικά καλή για τις ΗΠΑ. Οι εντάσεις δημιουργούν το τέλειο στήσιμο για την εξαγωγή όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού, όπως υποσχέθηκε ο Πρόεδρος Τράμπ κατά την επίσκεψή του στο Ριάντ. Ωστόσο, αντί να επιδιώκει οικονομικά οφέλη, όσο ουσιαστικά κι αν είναι αυτά, η Ουάσιγκτον θα ήταν καλύτερα να εργαστεί για να ενισχύσει τη σταθερότητα στην περιοχή, για να μην βυθιστεί αυτή σε μια νέα «Αραβική Άνοιξη».

Ο Δρ Edy Cohen είναι συγγραφέας του βιβλίου "Το Ολοκαύτωμα στα μάτια του Μαχμούντ Αμπάς"

https://besacenter.org/perspectives-papers/arab-spring-persian-gulf/