Έναν χρόνο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία η καταστολή συνεχίζεται

Του Kareem Shaheen

Μετάφραση: Γεώργιος Αναγνώστου

Οι μαζικές φυλακίσεις και απολύσεις, καθώς και η αναστολή του κράτους δικαίου από τον Πρόεδρο Ερντογάν έχουν οξύνει τον διχασμό στην Τουρκία

Ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έλαμπε από χαρά καθώς κοιτούσε τη θάλασσα από τις κόκκινες τουρκικές σημαίες πριν από σχεδόν έναν χρόνο.

Εκατομμύρια άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί στην πλατεία Γενί Καπί στην Κωνσταντινούπολη, κοντά στην ακτή της θάλασσας του Μαρμαρά, για να πανηγυρίσουν τη θυσία και τη νίκη του λαού εναντίον των πραξικοπηματιών, οι οποίοι αποπειράθηκαν να ανατρέψουν τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση.

Ήταν μια σπάνια επίδειξη ενότητας, με πολίτες από όλα τα κοινωνικά στρώματα συνεπαρμένους από πατριωτικό αίσθημα, ενώπιον της εξέδρας όπου βρίσκονταν ο Πρόεδρος, ο Πρωθυπουργός και οι δύο ηγέτες της αντιπολίτευσης. «Πολυαγαπημένο μου έθνος που ακόμα μια φορά όρθωσες το ανάστημά σου για την ανεξαρτησία και το μέλλον», είπε ο Ερντογάν, «σε χαιρετώ με ειλικρινή αισθήματα και πόθο».

Μερικές ημέρες νωρίτερα, ο Πρόεδρος, που μόλις κατάφερε να γλιτώσει από την επίθεση των πραξικοπηματιών εναντίον του στο θέρετρο της Μαρμαρίδας όπου διέμενε, είχε χρησιμοποιήσει το FaceTime για να προτρέψει τους πολίτες να βγουν στους δρόμους και να αντισταθούν στην ανάληψη του ελέγχου από τους στρατιωτικούς, και αυτοί ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά του. Περισσότεροι από 240 Τούρκοι έχασαν τη ζωή τους αντιμετωπίζοντας τα άρματα μάχης που είχαν αναλάβει τον έλεγχο της γέφυρας του Βοσπόρου στην Κωνσταντινούπολη καθώς και σημαντικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων στην Άγκυρα.

Πολλοί ήλπιζαν ότι το «πνεύμα του Γενί Καπί» θα επικρατούσε και ότι η χώρα θα ήταν ενωμένη υπό το λάβαρο της δημοκρατίας και του αμοιβαίου σεβασμού, έπειτα από μήνες αστάθειας, τρομοκρατικές επιθέσεις, εκλογές και τη σύγκρουση μεταξύ του κράτους και των Κούρδων.

Δεν επρόκειτο όμως να είναι. Κατά τον χρόνο που ακολούθησε, μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου, 50.000 άνθρωποι προφυλακίστηκαν και 170.000 ύποπτοι ερευνήθηκαν για διασυνδέσεις με τη σκιώδη ομάδα που θεωρείται ο «εγκέφαλος«» του πραξικοπήματος. Είναι ένα έθνος πιο διχασμένο από ποτέ, οι εφημερίδες είναι φιμωμένες, η αντιπολίτευση είναι φοβισμένη και πλέον η δύναμη του Ερντογάν είναι ανάλογη αυτής του ιδρυτή της δημοκρατίας, του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.

Η πύρρειος νίκη του Ερντογάν στο συνταγματικό δημοψήφισμα του Απριλίου μεταμόρφωσε την Τουρκία από κοινοβουλευτική δημοκρατία σε προεδρική δημοκρατία, αυξάνοντας σε μεγάλο βαθμό την εξουσία του Προέδρου σε βάρος του δικαστικού σώματος και δίνοντάς του τη δυνατότητα να εκλεγεί στο αξίωμα αυτό ακόμη δύο φορές, κυβερνώντας δυνητικά τη χώρα ως πανίσχυρος ηγέτης μέχρι το 2029.

Όμως, επεσήμανε και τα βαθιά χάσματα μιας κοινωνίας, η οποία διχάζεται όλο και περισσότερο, όσον αφορά τις καθιερωμένες αντιλήψεις για την εκκοσμίκευση, τον ισλαμισμό και την εθνικότητα, καθώς και τις ταξικές διαφορές. Υπάρχει μια σαφής διαχωριστική γραμμή μεταξύ όσων πιστεύουν ότι είναι υπέρμαχος των φτωχών και ισχυρός άντρας στη διεθνή σκηνή, και όσων πιστεύουν ότι περιορίζει τη δημοκρατία και αναδιαμορφώνει το κράτος σύμφωνα με τις αντιλήψεις του.

Ακόμη και με αυτή τη μικρή διαφορά στο αποτέλεσμα, ο Ερντογάν υπερίσχυσε της αντιπολίτευσης, η οποία είναι επίσης διχασμένη, και – παρά τις εκατοντάδες χιλιάδες των ατόμων που έσπευσαν να υποστηρίξουν την πορεία για τη δικαιοσύνη την προηγούμενη εβδομάδα – εξακολουθεί να αντιμετωπίζει το δύσκολο έργο της διεκδίκησης της εξουσίας στις προεδρικές εκλογές που θα πραγματοποιηθούν σε δύο χρόνια.

Τα αποδεικτικά στοιχεία εις βάρος του Φετουλάχ Γκιουλέν, του εξόριστου ιεροκήρυκα και πρώην συμμάχου του Προέδρου, του οποίου το κίνημα πιστεύεται ευρέως ότι ενορχήστρωσε το πραξικόπημα στην Τουρκία, παραμένουν κρυμμένα από την κοινή γνώμη.

Ο απομονωμένος ιερωμένος δεν έχει εκδοθεί από τις ΗΠΑ και λίγοι από τους στρατηγούς που συμμετείχαν στο πραξικόπημα έχουν παραδεχτεί ότι έχουν σχέση με το κίνημά του. Ένας βασικός ύποπτος (πολίτης) προσκείμενος στον Γκιουλέν, ο οποίος βρισκόταν σε μια ελεγχόμενη από τους πραξικοπηματίες αεροπορική βάση εκείνη τη νύχτα, έχει διαφύγει και παραμένει ελεύθερος.

Εν τω μεταξύ, οι δυτικοί σύμμαχοι της Τουρκίας εγείρουν ανησυχίες σχετικά με την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων λόγω της κατάστασης έκτακτης ανάγκης.

Η κυβέρνηση έχει απολύσει δεκάδες χιλιάδες δημοσίους υπαλλήλους και η επιτροπή που είναι επιφορτισμένη να εξετάσει τις προσφυγές δεν έχει ακόμη ξεκινήσει το έργο της, έπειτα από σχεδόν έναν χρόνο. Χιλιάδες άνθρωποι φυλακίστηκαν τους μήνες μετά το πραξικόπημα χωρίς επίσημες κατηγορίες, μεταξύ αυτών και εκατοντάδες δικαστές, ενώ την προηγούμενη εβδομάδα οι Αρχές συνέλαβαν μια ομάδα υπέρμαχων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανάμεσά τους και δύο κορυφαία στελέχη της Διεθνούς Αμνηστίας στην Τουρκία, μιας οργάνωσης η οποία στο παρελθόν υποστήριξε τον Ερντογάν όταν ήταν κρατούμενος για λόγους συνείδησης προτού αναρριχηθεί στην εξουσία.

Ο Σαλίλ Σέτι, γενικός γραμματέας της οργάνωσης, έγραψε στη Guardian ότι «όντως, δεν θα πρέπει πλέον κάποιος να αμφιβάλλει για την κατάληξη της καταστολής μετά το πραξικόπημα στην Τουρκία». «Δεν πρόκειται να υπάρξει κοινωνία των πολιτών, κριτική και λογοδοσία στην Τουρκία του Ερντογάν».

Το φάσμα των συλλήψεων διευρύνθηκε προκειμένου να συμπεριληφθούν αρκετοί δημοσιογράφοι, με την κατηγορία ότι είναι Γκιουλενιστές, όπως ο Νεντίμ Σενέρ και ο Αχμέτ Σικ οι οποίοι δημοσίευσαν άρθρα για τις έρευνες που πραγματοποίησαν σχετικά με τους Γκιουλενιστές και διώχθηκαν ποινικά, όταν αυτοί ήταν στην εξουσία, ως σύμμαχοι του Ερντογάν.

Ανώτερα στελέχη της αντιπολίτευσης, όπως ο χαρισματικός αρχηγός του φιλοκουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP), έχουν φυλακιστεί κατηγορούμενα ότι έχουν σχέση με τρομοκρατικές οργανώσεις, ενώ οι κομματικοί πυρήνες σε ολόκληρη τη χώρα έχουν επανειλημμένα υποστεί παρενοχλήσεις και έχουν τεθεί υπό κράτηση.

«Η κήρυξη της κατάστασης έκτακτης ανάγκης ... έχει μετατρέψει την Τουρκία σε νεκροταφείο των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών» δήλωσε πρόσφατα ο Χισγιάρ Όζσοϊ, βουλευτής του HDP, αφότου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα για την αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία. «Προς το παρόν, δεν υπάρχει κράτος δικαίου, διάκριση εξουσιών και ανεξάρτητο δικαστικό σώμα στη χώρα».

Σε διεθνές επίπεδο, οι σχέσεις με την ΕΕ έχουν γίνει λιγότερο φιλικές λόγω του παγώματος των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, ενώ η απουσία απροκάλυπτης στήριξης στην Άγκυρα από τις δυτικές χώρες μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος έχει αφήσει μια πικρή αίσθηση. Ο Πρόεδρος έχει εκφράσει κατ' επανάληψη την προθυμία του να επαναφέρει τη θανατική ποινή, γεγονός που θα σημάνει το τέλος των συνομιλιών.

Επίσης, η Τουρκία βρίσκεται σε διαμάχη με τις ΗΠΑ, οι οποίες υποστηρίζουν τους Κούρδους στην εκστρατεία τους εναντίον του ISIS στη Ράκκα. Η παρουσία του ISIS στα σύνορά της και η επέκταση της περιοχής που ελέγχουν οι κουρδικές δυνάμεις ώθησαν την Άγκυρα να επέμβει στρατιωτικά τον Αύγουστο του περασμένου χρόνου, μόλις έναν μήνα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, υποστηρίζοντας μια συμμαχία των ανταρτών καθώς οι Κούρδοι προωθούνταν στη βόρεια Συρία.

Όσο ο Πρόεδρος και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AK) εδραιώνουν την εξουσία τους, οι ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι τα χάσματα θα γεφυρωθούν είναι λίγες.

Πηγή