Το στιλέτο στην πλάτη της Άγκυρας και η Ιερουσαλήμ των Κούρδων

Γιάννος Χαραλαμπίδης

·     Πώς το ομοσπονδιακό μοντέλο του Ιράκ συγκρίνεται με την Κύπρο
·     Το Κουρδικό και τα τουρκικά ανταλλάγματα
·     Τα πετρέλαια του Κιρκούκ και η ομοσπονδία του Ιράκ
·     Πώς οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν τους Κούρδους στις σχέσεις τους  με Τουρκία - Ιράν

Το κουρδικό ζήτημα συνιστά τη μόνιμη απειλή των ΗΠΑ σε βάρος των περιφερειακών δυνάμεων της Τουρκίας και του Ιράν και του ίδιου του Ιράκ, καθώς και της Συρίας. Το δημοψήφισμα της 25ης Σεπτεμβρίου του 2017, το οποίο εξήγγειλε ο Πρόεδρος της Κουρδικής Περιφερειακής Κυβέρνησης του Ιράκ, Μουσάτ Μπαρζανί, πυροδοτεί νέες γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές εξελίξεις στην περιοχή, που σχετίζονται με την Κύπρο.

Δημοψήφισμα και στόχος

Στόχος του δημοψηφίσματος είναι η άσκηση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης και η ανεξαρτητοποίηση της Κουρδικής Αυτόνομης Περιοχής του Κουρδιστάν από την ομοσπονδιακή δομή του Ιράκ. Τόσο η κυβέρνηση της χώρας και δη ο Πρωθυπουργός της, όσο και οι ΗΠΑ δεν αντιδρούν σ' αυτήν καθαυτή την κουρδική πολιτική απόφαση. Όμως, θεωρούν ότι θα ήταν δυνατό να γίνει αργότερα, μετά τις γενικές εκλογές του Απριλίου του 2018. 

Οι Κούρδοι του Ιράκ φαίνεται να διαφωνούν, διότι με το δημοψήφισμα πριν από τις γενικές εκλογές θέλουν να έχουν το πάνω χέρι, για να μπορούν να διαπραγματευτούν από θέση ισχύος με τη Βαγδάτη τους όρους ανεξαρτητοποίησης ή παραμονής με ενισχυμένα συνταγματικά, εδαφικά και οικονομικά δικαιώματα. Στόχος τους δεν είναι η άμεση αποσκίρτηση, αλλά η ανεξαρτητοποίηση μέσω διαλόγου ή μια πιο χαλαρή ομοσπονδία, όπως κάποιοι λένε, για να αποφευχθεί νέο κύμα πολεμικών επιχειρήσεων, αφού, εκτός των άλλων, υπάρχει διάσταση μεταξύ των Κούρδων και Βαγδάτης για τις πλούσιες, από πλευράς κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου, περιοχές του Κιρκούκ και της Μοσούλης.

Διατάξεις για εποικισμό 

Το Κιρκούκ θεωρείται από τους Κούρδους ως ιερός χώρος, όπως τα Ιεροσόλυμα για τους Εβραίους. Οι Κούρδοι προβάλλουν τα εξής  επιχειρήματα για το Κιρκούκ:

1.   Επικαλούνται το άρθρο 140 του Συντάγματος, που αναφέρεται σε ανατροπή της κατάστασης η οποία προέκυψε σε περιοχές, των οποίων ο Σαντάμ Χουσεΐν επιδίωξε την αραβοποίηση με τη μετακίνηση πληθυσμών. Μια τέτοια περιοχή ήταν και το Κιρκούκ και ο «εποικισμός» ήταν σε βάρος των Κούρδων.

Ερώτημα: Γιατί μια τέτοια παράγραφος δεν είχε διεκδικηθεί και δεν διεκδικείται ως ελάχιστη πολιτική πρακτική στο συνταγματικό πλαίσιο λύσης του Κυπριακού σε σχέση με τον εποικισμό; 2. Η περιοχή του Κιρκούκ έχει τεθεί από το 2014 κάτω από τον έλεγχο των Κούρδων μαχητών Πεσμεργκά, όταν υπερασπίσθηκαν την πόλη από τις δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους, τη στιγμή που ο ιρακινός στρατός είχε τραπεί σε φυγή. 3.

Οι Κούρδοι του Ιράκ έχουν κλείσει συμφωνίες για την εκμετάλλευση των πηγών του φυσικού αερίου κυρίως με τις ΗΠΑ και την Exxon κατά παράβαση, όπως ισχυρίζεται η Βαγδάτη, του Συντάγματος, που θέτει τα οφέλη από τις πλουτοπαραγωγικές πηγές στη διάθεση του συνόλου του λαού.

Οι Κούρδοι επικαλούνται μιαν ασάφεια του Συντάγματος, το οποίο δεν ρυθμίζει, όπως τονίζουν, τις ανεκμετάλλευτες, ώς την ημέρα που το Σύνταγμα τέθηκε σε ισχύ, πλουτοπαραγωγικές πηγές. Συνεπώς, υπάρχει και η οικονομική διάσταση του ζητήματος, που βολεύει την ανεξαρτητοποίηση των Κούρδων του Ιράκ, οι οποίοι αποτελούν το 20% περίπου του πληθυσμού και απορροφούν από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό το 17%.   

Από τους Καταλανούς στους Κούρδους

Εκτός του σημείου 1, για τον εποικισμό, και τα σημεία 2 και 3 για την ισχύ, τις συμμαχίες και την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου και του πετρελαίου μπορούν να τύχουν μελέτης και για την Κύπρο. Οι Κούρδοι του Ιράκ φαίνεται ώς τώρα να ξέρουν να επιλέγουν συμμάχους και ταυτοχρόνως να κάνουν χρήση της ισχύος τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η δική μας επιλογή είναι η ένοπλη σύρραξη. Κατ’ αναλογίαν, η δική μας ισχύς έχει αποτρεπτικό έναντι της Τουρκίας χαρακτήρα, αφού η χώρα αυτή κατέχει εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας και συνεχίζει να απειλεί εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Μέσα σε αυτήν τη λογική εμπίπτουν και οι συμμαχίες της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Ελλάδα και το Ισραήλ, με κεντρικούς άξονες σύγκλισης συμφερόντων την αντιμετώπιση της κοινής τουρκικής απειλής και την ομαλή εκμετάλλευση του φυσικού αερίου.

Πέραν τούτων, πρέπει να εξετάσουμε: Α. Τη σημασία που έχει η ασάφεια των συνταγματικών διατάξεων και δη σε ομοσπονδιακά συστήματα. Η ασάφεια αυτή, όπως βλέπουμε στην περίπτωση του Ιράκ, προκαλεί διενέξεις για τον έλεγχο και την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Β. Τη λειτουργία των ομοσπονδιακών συστημάτων, που στηρίζονται σε εθνολογικούς διαχωρισμούς. Είναι πρόδηλος ο εύθραυστος χαρακτήρας τους, ειδικώς όταν διακυβεύονται μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που σχετίζονται με πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Οι Κούρδοι έχουν πολύ πιο εύκολο έργο ως προς την απόσχισή τους, από τους Βάσκους ή τους Καταλανούς, λόγω της ομοσπονδιακής δομής του συστήματος του Ιράκ συγκριτικά με το αποκεντρωτικό μεν, ενιαίο δε, κράτος της Ισπανίας. Γ. Τον  ομοσπονδιακό και πολυεθνικό ή διεθνικό χαρακτήρα μιας ομοσπονδίας, που μπορεί να αποτελέσει εργαλείο εκβιασμών είτε από τους συμμετέχοντες σε αυτήν, είτε από μεγάλες ή περιφερειακές δυνάμεις. Σήμερα οι Κούρδοι εκβιάζουν την Κεντρική Κυβέρνηση της Βαγδάτης.

Την επαύριον μπορούν να το πράττουν οι Τουρκοκύπριοι ή και η Τουρκία στην περίπτωση ομοσπονδιακής λύσης του Κυπριακού. Διότι, ας μη μας διαφεύγει το γεγονός ότι έχουν βάλει και οι ΗΠΑ το χέρι τους στην υπόθεση. Όχι μόνο για να επηρεάζουν, όπως αυτές θέλουν, τη Βαγδάτη, μέσω της απειλής των Κούρδων, αλλά και για να χαλιναγωγούν και τους λοιπούς περιφερειακούς δρώντες, όπως είναι η Τουρκία και το Ιράν. Ακόμη και η Συρία.

Το ιρακινό μοντέλο

Οι κουρδικοί πληθυσμοί είναι διάσπαρτοι, πέραν του Ιράκ, και στην Τουρκία και στη Συρία και στο Ιράν. Και οι τρεις αυτές χώρες ανησυχούν ότι η δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους θα είναι η πηγή για την πυροδότηση νέων εξελίξεων και ένωσης όλων των κουρδικών περιοχών, ειδικώς εάν στο πλαίσιο λύσης του Συριακού δημιουργηθεί μια αυτόνομη ομόσπονδη κουρδική περιοχή, όπως εκείνη του Ιράκ. Δηλαδή, να υιοθετηθεί το ιρακινό μοντέλο στη Συρία και, από εκεί, στην Τουρκία και στο Ιράν. Εν ολίγοις, να δημιουργηθούν κουρδικές αυτόνομες περιοχές και εν συνεχεία αποσχίσεις. Αυτή είναι η απειλή που χρησιμοποιούν οι ΗΠΑ.

Το κουρδικό στιλέτο στην πλάτη της Τουρκίας, η οποία, όπως και το Ιράν, τάσσεται εναντίον του κουρδικού δημοψηφίσματος. Μάλιστα, η τουρκική κυβέρνηση προβάλλει τον ισχυρισμό ότι θα πρέπει να γίνει σεβαστή η εδαφική ακεραιότητα και η συνταγματική τάξη του Ιράκ! Και επί τούτου είναι που δεν υπάρχει καμιά απάντηση από τη Λευκωσία, είτε από κυβερνητικής είτε από αντιπολιτευτικής πλευράς. Λογικό δεν θα ήταν να απαντήσουμε στην Άγκυρα ότι δεν μπορεί να μιλά για την εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ όταν, κατά καιρούς, εισβάλλει στη χώρα αυτή, καθώς και στη Συρία, και όταν από το 1974 κατέχει εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας, κράτους-μέλους του ΟΗΕ και της Ε.Ε., υποστηρίζοντας, ταυτοχρόνως, λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με συνομοσπονδιακό χαρακτήρα;

Ερώτημα, λοιπόν, το οποίο θα έπρεπε να τεθεί υπό μορφή θέσης από την Κυπριακή Δημοκρατία: Αφού είναι τόσο καλή η διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με ισότιμου καθεστώτος κρατίδια, γιατί η Τουρκία δεν την εφαρμόζει με τους Κούρδους στη βάση της εκ περιτροπής Προεδρίας και όλων των συναφών που αξιώνει στο Κυπριακό; Γιατί δεν τίθεται από την ηγεσία μας ενώπιον της τουρκικής πλευράς και διεθνώς; 

Η επίκληση του τουρκικού επιχειρήματος…

Τα τονίζουμε αυτά, όπως κάναμε και προ των συνομιλιών, κατά τη διάρκειά τους και ειδικότερα πριν από το Κραν  Μοντανά, για να αποφύγουμε τα χειρότερα. Διότι, εάν χάσει η Τουρκία στο Κουρδικό, για να την κατευνάσουν οι ΗΠΑ θα της δώσουν, εφόσον το ζητήσει -ήδη το ζητάει-, ανταλλάγματα στο Κυπριακό σε περίπτωση επανέναρξης των συνομιλιών μετά τις προεδρικές εκλογές. Και η ομοσπονδία δεν είναι επιλογή, ούτε στόχος νέας στρατηγικής.

Έχει αποδειχθεί ουτοπία, που, για να γίνει πράξη, πρέπει να υπογράψουμε διατάξεις που οδηγούν στην πλήρη τουρκοποίηση. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι ζωντανή ως ενιαίο  κράτος της Ε.Ε., με το βόρειο τμήμα της υπό κατοχήν. Αυτό αναφέρει το Πρωτόκολλο 10. Και κύρια θέση μας θα πρέπει να είναι μία: Ότι προβάλλει η Ε.Ε. την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία, όπως αναφέρει η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005. Επί τούτου, δε, θα πρέπει να επικαλεστούμε την υποχρέωση της Τουρκίας προς το κεκτημένο και τις δηλώσεις της περί σεβασμού από τους Κούρδους τής εδαφικής ακεραιότητας και της συνταγματικής έννομης τάξης του Ιράκ. Όσο, δε, για την ομοσπονδία, ας την εφαρμόσει με τους Κούρδους. Αφού είναι τόσο καλή, πού κωλύεται;

*ΔΡ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Σημερινή