Σομαλία: Ένα Κράτος Έρμαιο Της Τρομοκρατίας, Που Αναζητά Το Δρόμο Του Προς Τη Λύτρωση

ΙΑΣΩΝ ΧΑΛΚΙΔΗΣ

Στις 14 Οκτωβρίου του 2017, η πρωτεύουσα της Σομαλίας, Mogadishu, σημαδεύτηκε, ακόμη μία φορά, από μία τρομοκρατική επίθεση, η οποία έμελλε να είναι η πιο μεγάλη σε ένταση και η πιο πολύνεκρη των τελευταίων δεκαετιών.

Το Συμβάν:

Πιο συγκεκριμένα, το βράδυ εκείνης της μέρας, συνέβη μία διπλή βομβιστική επίθεση που προκλήθηκε από έκρηξη παγιδευμένου με εκρηκτικά αμαξιού και ταυτόχρονη έκρηξη σε ξενοδοχείο, σκορπώντας το θάνατο σε περισσότερα από 270 άτομα, τραυματίζοντας πάνω από 300, και προκαλώντας τεράστιες υλικές ζημιές. Αυτή η επίθεση -όπως προαναφέρθηκε- θεωρήθηκε από πολλούς κρατικούς και διεθνείς φορείς ως η χειρότερη και η πιο πολύνεκρη βομβιστική επίθεση των τελευταίων χρόνων (ακόμη και από την έναρξη του Εμφυλίου Πολέμου στη χώρα το 1991). Ήταν η τρίτη επίθεση που έλαβε χώρα το 2017 και η δέκατη που πραγματοποιήθηκε τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ ο αριθμός των νεκρών από το σύνολο των επιθέσεων ξεπερνάει τους 1000. Την ευθύνη για την πρόσφατη αυτή επίθεση δεν έχει αναλάβει, μέχρι στιγμής, επίσημα καμία οργάνωση, αλλά φημολογείται πως είναι ένα ακόμα έργο της διαβόητης τρομοκρατικής ισλαμικής οργάνωσης, Al-Shabaab (ή κάποιου παρακλαδιού της), η οποία σπέρνει τον τρόμο, κυρίως, στις νότιες επαρχίες της χώρας από το 2012.

Εν συνεχεία, με αφορμή το τελευταίο συμβάν -το οποίο θα χαρακτηριζόταν ως  ένα ακόμα κομμάτι στο παζλ των τρομοκρατικών επιθέσεων στη χώρα-, και τη διενέργεια πολιτικών εκλογών σε ένα όσο το δυνατό πιο υγιές πλαίσιο, μετά από δεκαετίες (στις οποίες εξελέγη ως πρόεδρος ο Mohamed Abdullahi), γίνεται κατανοητό το γεγονός ότι τα βασικότερα χαρακτηριστικά αυτής της αφρικανικής χώρας είναι γενικότερα οι τρομοκρατικές επιθέσεις, οι μαζικοί θάνατοι και η πολιτική αστάθεια. Το τελευταίο σημείο θα μπορούσε να συνοψισθεί, επίσης, και από το γεγονός ότι, από το 1981 και την έναρξη του Σομαλικού Εμφυλίου Πολέμου, το Σομαλικό Κράτος ταλαντεύεται ανάμεσα στο status του εύθραυστου (fragile state) και αποτυχημένου κράτους (failed state). Βέβαια, πλέον, σύμφωνα με επίσημη δήλωση του εκπροσώπου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στη Σομαλία, η κατάσταση στη χώρα έχει σε μεγάλο βαθμό εξομαλυνθεί ― γεγονός που καθιστά το κράτος πλέον απλά ως εύθραυστο (fragile). Σε αυτό το σημείο, εύλογα ανέρχεται στην επιφάνεια το ερώτημα του πώς έφτασε η κατάσταση έως εδώ.

Σύντομη Ιστορική Αναδρομή:

Όταν η κυβέρνηση του επί 30 περίπου χρόνια προέδρου/δικτάτορα της χώρας, Siad Barre, ανετράπη από στρατιωτική χούντα το 1991 (τη χρονιά που ξεκίνησε πάλι εμφύλιος πόλεμος στη χώρα), με τον ίδιο τρόπο που και ο ίδιος ο Barre είχε πάρει την εξουσία το 1969 (8 χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίηση της Σομαλίας από τη Μεγάλη Βρετανία και την Ιταλία αντίστοιχα), ξεκίνησε ένας ραγδαίος κύκλος στρατιωτικών αντιπαλοτήτων μεταξύ θρησκευτικών και τοπικών ομάδων. Ο λόγος της μεταξύ τους διένεξης -η οποία άρχισε να βυθίζει και το κράτος στο χάος- ήταν η απόκτηση του ελέγχου πολλαπλών επαρχιών της χώρας, εκτοπίζοντας και σκοτώνοντας χιλιάδες ανθρώπους. Βέβαια, πιο σημαντικό γεγονός εκείνης της περιόδου ήταν η άνοδος του ICU (Islamic Court Union), το οποίο με τις ενέργειες του περιέπλεξε ακόμη πιο πολύ την κατάσταση στη χώρα, αλλά και την ευρύτερη περιοχή του κέρατος της Αφρικής.

Πιο συγκεκριμένα, παρ’όλο που πραγματοποιήθηκαν προσπάθειες από τον ΟΗΕ, την Αφρικανική Ένωση και γειτονικά κράτη για να εγκαθιδρυθεί μία σταθερή πολιτική ηγεσία και μία αξιόπιστη στρατιωτική δύναμη, ο ICU κατάφερε να ελέγξει ένα μεγάλο μέρος των νότιων επαρχιών της χώρας, ενώ έφτασε, το 2006, ακόμα και σε σημείο να φέρει υπό τον έλεγχό της την πρωτεύουσα, Mogadishu, και να καθιερώσει ένα είδος ισλαμικού νόμου στη Σομαλία. Με το τέλος, βέβαια, του έτους, ο ICU εκδιώχθηκε από την πόλη, και έτσι ακολούθησε η καθιέρωση μίας νέας μεταβατικής κυβέρνησης.

Ο Ρόλος Της Al-Shabaab Και Η Μετάβαση Στην Τωρινή Κατάσταση:

Εν συνεχεία, η κατάσταση στη Σομαλία συνέχισε να είναι ανεξέλεγκτη. Πιο συγκεκριμένα, η Al-Shabaab -η ονομασία της οποίας προέρχεται από την αραβική λέξη για τη νεολαία- άρχισε να κερδίζει δύναμη, και να διαπράττει τρομοκρατικές επιθέσεις σε όλη τη χώρα, έχοντας αναλάβει την ευθύνη για τις περισσότερες επιθέσεις που συνέβησαν από το 2012 και μετά, έως και την πιο πρόσφατη προς εξέταση επίθεση. Αυτή η -συνδεδεμένη με την Al-Qaeda και άλλες τζιχαντιστικές ομάδες- οργάνωση κατάφερε να εγκαθιδρύσει ένα είδος «ισλαμικού κράτους», αλλά όχι με τη μορφή που είχαν άλλες ανάλογες ομάδες, όπως η ICU και το παγκοσμίως γνωστό «Ισλαμικό Κράτος» (ISIS). Στόχοι της αποτελούν κρατικοί θεσμοί, κρατικοί αξιωματούχοι, δημοσιογράφοι, αλλά και μη μουσουλμάνοι, όπως ξένοι υπήκοοι και πρεσβείες άλλων χωρών. Σήμερα, αν και έχασε πλέον το μεγαλύτερο μέρος των υπό έλεγχο εδαφών της, η Al-Shabaab συνεχίζει να ελέγχει σημαντικές περιοχές, και να τρομοκρατεί τόσο το Σομαλικό Κράτος, κυρίως στα νότια, όσο και άλλα γειτονικά κράτη -όπως την Κένυα και την Αιθιοπία-, και με την παρουσία της πυροδοτεί τη δημιουργία και ύπαρξη και άλλων τρομοκρατικών, ισλαμικών εξτρεμιστικών ομάδων.

Η Τωρινή Κατάσταση:

Μετά την επιτυχή διενέργεια δημοκρατικών εκλογών στη χώρα, την άνοιξη του 2016, και την εκλογή του Abdullahi ως προέδρου της χώρας, φάνηκε αχνά μία ηλιαχτίδα ανάπτυξης και σταθερότητας στη χώρα. Για να επιτευχθεί αυτό, το Σομαλικό Κράτος δέχθηκε βοήθεια και από τις κυβερνήσεις γειτονικών του χωρών, κυρίως από την Κένυα και την Αιθιοπία. Ειδικότερα, η πρώτη χώρα αποστέλλει το μεγαλύτερο αριθμό στρατιωτών, ούτως ώστε να στελεχώσουν τις ένοπλες δυνάμεις της Αφρικανικής Ένωσης που δρουν σαν καταλύτες στα νότια της Σομαλίας, ενώ βοηθάει ακόμα και στην καταπολέμηση και τον περιορισμό των δράσεων της Al-Shabaab. Όσον αφορά τη δεύτερη, αυτή έχει υπό της προστασία της -από κυβερνητική άποψη, αλλά κυρίως και με την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων- το κεντρικό τμήμα της χώρας, το οποίο βρίσκεται ουσιαστικά ανάμεσα στις νότιες επαρχίες της χώρας (όπου είναι έντονη η παρουσία της Al-Shabaab) και την Puntland. Για αυτήν την -τόσο δραστική- βοήθειά τους, και τα δυο κράτη έχουν πλέον γίνει στόχοι της εν λόγω τρομοκρατικής οργάνωσης. Ιδιαίτερα, στην Κένυα υπάρχουν εντονότατες συγκρούσεις μεταξύ των δυνάμεων της Κένυας και των ένοπλων μελών της Al-Shabaab, στο ανατολικό σύνορο της χώρας με τη Σομαλία.

Αξίζει σε αυτό το σημείο να σημειωθεί ότι η Σομαλία περιέχει τρεις αυτο-ανακηρυχθείσες αυτόνομες ή ημιαυτόνομες περιοχές. Στα βόρεια της Σομαλίας βρίσκεται η Somaliland, η οποία είναι απομεινάρι της Βρετανικής κατοχής, και έχει το status της αυτόνομης περιοχής, με την προοπτική να γίνει αυτόνομο κράτος, καθώς ήδη αναγνωρίζεται σαν κράτος από κάποια αφρικανικά κράτη. Βέβαια,η ανεξαρτητοποίησή της δεν είναι πιθανή, εφόσον ούτε η Αφρικανική Ένωση ούτε ο ΟΗΕ την επιθυμούν, υπό το φόβο ότι μία πιθανή ανεξαρτητοποίηση της Somaliland θα προκαλέσει κύμα αντίστοιχων κινήσεων και σε άλλες περιοχές της Αφρικής με ανάλογο status. Επιπρόσθετα, οι άλλες δύο ημιαυτόνομες περιοχές είναι η Puntland, στα ανατολικά της χώρας, και η Jubaland, στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας. Η πρώτη είναι απομεινάρι της Ιταλικής κατοχής στην περιοχή, στηρίζεται από τη Σομαλική Κυβέρνηση, και έχει έντονη αραβική επιρροή, καθώς πολλά έργα έχουν γίνει με χρηματοδότηση αραβικών κρατών, όπως η Σαουδική Αραβία. Τέλος, η τρίτη περιοχή κατεχόταν και αυτή από την Ιταλία, ενώ πλέον ελέγχεται από Ισλαμικές εξτρεμιστικές ομάδες,που είναι παρακλάδια της Al-Shabaab.

Βέβαια, η όποια προσπάθεια ανάπτυξης και σταθεροποίησης αναστέλλεται συνεχώς από τις τρομοκρατικές δράσεις της Al-Shabaab, αλλά και άλλων -προσκείμενων προς αυτήν- ένοπλων τζιχαντιστικών ομάδων, οι οποίες συχνά εφοδιάζονται υλικά από χώρες της αραβικής χερσονήσου, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ― γεγονός που έχει ξανασυμβεί και στην περίπτωση του εφοδιασμού του ISIS. Επίσης, ένας άλλος παράγοντας που αποτελεί «πληγή» για τη Σομαλία και αξίζει να αναφερθεί είναι οι συνεχιζόμενες -μέχρι και σήμερα- πειρατείες στα ανοιχτά του Ινδικού Ωκεανού, που διαπράττονται από Σομαλούς πειρατές, με θύματά τους εκατοντάδες πλοία.

Επιπρόσθετα, στα νότια της χώρας, όπου είναι κυρίαρχη η παρουσία της Al-Shabaab, δρουν με ρόλο καταλύτη στην περιοχή ένοπλες δυνάμεις, απεσταλμένες από την Αφρικανική Ένωση στα πλαίσια των AMISOM (African Mission on Somalia), UNSOM (United Nations Somalia Mission) και UNSOS (United Nations Somalia Security), και αποτελούμενες από δυνάμεις διαφόρων χωρών, όπως του Μπουρούντι, του Τζιμπουτί, της Αιθιοπίας, της Κένυας, της Γκάνα, της Νιγηρίας και της Σιέρρα Λεόνε. Όλες αυτές οι δράσεις υποστηρίζονται από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο εξέδωσε αρκετές αποφάσεις με θέμα τη βελτίωση της κατάστασης στη Σομαλία, με πιο πρόσφατη την απόφαση 2372/2017. Στο πλαίσιο αυτό, το Συμβούλιο Ασφαλείας υποστηρίζει τις όποιες ενέργειες (όπως αυτές που αναφέρθηκαν προηγουμένως) οικονομικά και υλικοτεχνικά, αλλά, όπως δηλώνει και σε αντίστοιχη πρότασή του, δεν είναι διατεθειμένο να αποστείλει ένοπλες δυνάμεις (τους κυανόκρανους του ΟΗΕ), και να εμπλακεί στρατιωτικά στις συγκρούσεις με την Al-Shabaab και τις άλλες συνδεδεμένες με αυτήν τρομοκρατικές οργανώσεις.

Επιπλέον, ένας άλλος παράγοντας που παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των ένοπλων ισλαμικών ομάδων και της Al-Shabaab, αλλά και στη βελτίωση της κατάστασης στη χώρα, είναι οι ΗΠΑ. Ειδικότερα, με αφορμή την πρόσφατη βομβιστική επίθεση στο Mogadishu, οι τελευταίες είναι διατεθειμένες να βοηθήσουν ακόμα περισσότερο τη Σομαλική Κυβέρνηση και την Αφρικανική Ένωση στη μάχη αυτή, παρέχοντας τεχνογνωσία και υλική υποστήριξη στις δυνάμεις της Αφρικανικής Ένωσης, και αυξάνοντας τις αεροπορικές επιδρομές με drones. Τέλος, στα ανοιχτά του Ινδικού Ωκεανού, κατά μήκος των σομαλικών ακτών, η Αμερικανική Κυβέρνηση έχει προνοήσει να υπάρχουν πλοία του αμερικανικού πολεμικού στόλου, ούτως ώστε να ελέγχουν την περιοχή, και να προστατεύουν τα διερχόμενα πλοία από πειρατικές επιδρομές.

Συμπέρασμα:

Εν κατακλείδι, όπως έχει γίνει αντιληπτό, η κατάσταση στη Σομαλία βρίσκεται σε «τεντωμένο σχοινί». Όσο και να θωρακιστεί η πολιτική ηγεσία της χώρας με νέους θεσμούς, προκειμένου να επιτευχθεί η πάταξη της τρομοκρατίας και η αποτελεσματική καταπολέμηση της Al-Shabaab,όπως και των λοιπών εξτρεμιστικών και ισλαμικών ένοπλων ομάδων, ακρογωνιαίας σημασίας κρίνονται ο ρόλος και η συλλογική συνεισφορά της διεθνούς σκηνής, συγκεκριμένα του Συμβουλίου Ασφαλείας, της Αφρικανικής Ένωσης και κρατών, όπως οι ΗΠΑ, ούτως ώστε να εξασφαλιστεί η ασφάλεια στη Σομαλία, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, και να οδηγηθεί τελικά η χώρα προς το δρόμο της ανάπτυξης και της λύτρωσης.

Πηγές:

1. U.N. Security Council. (2017). Resolution 2372 (2017).http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/2372(2017)
2. CIA. (n.d.) The World Factbook. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html
3. BBC. (2016). Who are Somalia’s al-Shabab? http://www.bbc.com/news/world-africa-15336689
4. BBC. (2016). Somalia’s rocky road to democracy. http://www.bbc.com/news/world-africa-37482832
5. The Guardian. (2015). Somalia no longer a failed state, just a fragile one, says UN.https://www.theguardian.com/world/2015/dec/23/somalia-no-longer-a-failed-state-just-a-fragile-one-says-un
6. The New York Times. (2017). Mogadishu Truck Bombings Are Deadliest Attack in Decades.https://www.nytimes.com/2017/10/15/world/africa/somalia-bombing-mogadishu.html

powerpolitics.eu/