Πάνος Σαββόπουλος: «Οι ρωγμές της σαγήνης»

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ
Πριν λίγες μέρες κυκλοφόρησε η καινούρια μουσική εργασία, με 11 τραγούδια, του Πάνου Σαββόπουλου, γνωστότερου από τη μακρόχρονη θητεία του στα ρεμπέτικα. Όμως γράφει τραγούδια από φοιτητής και μάλιστα τα δύο φοιτητικά του LP-βινύλια είναι δυσεύρετα στο διαδίκτυο και σε κάθε περίπτωση …πανάκριβα! (Γράψτε στο Discogs, Πάνος Σαββόπουλος,).Με αφορμή το τελευταίο του CD, με τίτλο «Οι ρωγμές της σαγήνης», κάναμε μια κουβέντα και μας απάντησε σ’ όλα.
-Πώς προέκυψε ο αινιγματικός τίτλος του δίσκου
Είναι ο τίτλος του 3ου τραγουδιού του CD και θεώρησα ότι περιγράφει εναργέστατα το περιεχόμενο όλων των τραγουδιών, δηλαδή την υπαρξιακή τους διάσταση. Ας το διευκρινίσω με πιο απλά λόγια, για μη με χαρακτηρίσει και …κουλτουριάρη, κάποιος αναγνώστης σας. Η λέξη «σαγήνη», λοιπόν, που κάποτε σήμαινε «μεγάλο δίχτυ», σήμερα έχει μόνο μεταφορική σημασία και σημαίνει τη «γοητεία», το «θέλγητρο», την «έλξη»! Στο βάθος, όμως, η «σαγήνη» είναι ο ίδιος ο εαυτός μας ο οποίος δέχεται  και αποθηκεύει, όσο πιο ζωντανά γίνεται, τις σημαντικές εμπειρίες της ζωής. Και  μετά από 3-4 δεκαετίες της ζωής του, ανακαλύπτει ότι η «σαγήνη» του έχει ρωγμές, μέσα από τις οποίες περνάει αβέρτα ο φόβος που δημιουργεί το άγνωστο της αιτίας της ύπαρξής του, αλλά και το φυσικό του τέλος. Κάτι σαν τη σαγήνη, όχι μεταφορικώς αλλά κυριολεκτικά, των ψαράδων, που αν τρυπήσει χάνονται τα ψάρια (πείτε εσείς χάνεται ο …μπούσουλας, για να συνεχίσουμε με τους συμβολισμούς).

-Θα ήθελα να μου λέγατε κάποιες θεματολογίες μερικών τραγουδιών, για να εννοήσουμε καλύτερα αυτό που ονομάσατε προηγουμένως «υπαρξιακή διάσταση» των τραγουδιών αυτού του δίσκου.

Για παράδειγμα, το 5ο τραγούδι, «Η ισημερία της ευτυχίας», ανατέμνει την «ευτυχία», η οποία είναι «γυμνή» και φτιαγμένη για να μοιράζεται, αλλά δεν είναι ποτέ δεδομένη. Επίσης, εάν -η ευτυχία- δεν είναι μοιρασμένη στα ίσα και -το χειρότερο- αν μετρηθεί ή ζυγιστεί τότε πεθαίνει αμέσως. Το 8ο τραγούδι, «Ο άπληστος αϊτός του Παπαδιαμάντη», πραγματεύεται το θέμα της απληστίας-φιλοδοξίας. Φτιάχνοντας ένα παραμυθάκι κατά τα πρότυπα του Αισώπου, δανειζόμενος μάλιστα κι ένα «σκαθάρι» από ένα μύθο του, περιγράφω ανθρωπομορφικά μια περίπτωση απληστίας, ακραίου τύπου. Στο 9ο, «Ridom, ridom» (παλιό παραδοσιακό της Ισλανδίας), περιγράφεται ο μέγας φόβος, που διακατέχει έναν ανδρείο καβαλάρη, για το δάσος και τα «θεριά» του, ενώ δεν περνάει καθόλου από το μυαλό του ότι στην πραγματικότητα φοβάται τον ίδιο του τον εαυτό του. (Άλλο πράμα, βέβαια, ότι πρέπει να κουβαλάει και καμιά …κουμπούρα για τυχόν σουλατσάρουσα πεινασμένη «αρκούδα»). Το τελευταίο τραγούδι, «Παίζων εν ού πακτοίς», πραγματεύεται το σκληρό παίχτη-τζογαδόρο (ανεξαρτήτως του είδους του «τζόγου»), ο οποίος με αφορμή τα εσωτερικά του …συντρίμμια παίζει (χωρίς να το αντιλαμβάνεται) για να χάσει κι έτσι να τιμωρήσει τον εαυτό του. Το χειρότερο, μάλιστα, είναι ότι …φλερτάρει να τζογάρει και με τον Χάρο!

-Παρατήρησα ότι κανένα τραγούδι του δίσκου δεν είναι «ερωτικό», όπως λέμε για τα τραγούδια. Επίσης, ότι κανένα δεν ακολουθεί τον κανόνα «εισαγωγή-κουπλέ-ρεφρέν» και ότι δεν υπάρχουν «ενορχηστρωτικές επαναλήψεις» στα διάφορα στιχάκια. Αυτά τα τρία στοιχεία, όμως, είναι πολύ συνήθη σχεδόν σ’ όλα τα τραγούδια που κυκλοφορούν…

Τα ονομαζόμενα ερωτικά τραγούδια τα θεωρούσα πάντα ως μια εύκολη λύση, που βόλευε και βολεύει την εμπορική καριέρα των τραγουδιών. Γιατί μ’ αυτά …τσιμπάει το ερωτικά βαρεμένο ή και ανικανοποίητο κοινό. Αφήστε που δεν υπεισέρχονται ποτέ-ποτέ στην ουσία του έρωτα, αλλά περιορίζονται μόνο στις φανερές δυσάρεστες επιπτώσεις του και κυρίως στις ερωτικές απογοητεύσεις, απωθήσεις-αποκρούσεις, πίκρες, δυστυχίες κ.λ.π., πράγματα δηλαδή που πουλάνε. Τι να έγραφα δηλαδή; Ρίξτε στο κορμί μου πίσσα να καώ, γιατί μ’ άφησε το σπλάχνο δεν το νταγιαντώ; Εγώ δεν προσπορίζομαι από τα τραγούδια μου… Μετά, ομολογώ, ότι το σχήμα «εισαγωγή-κουπλέ-ρεφρέν» δε μου φαινόταν ποτέ ελκυστικό, γιατί το έβλεπα πάντα αναμενόμενο και προφανώς βαρετό. Αφήστε που όταν γράφω τα στιχάκια δεν έχω ποτέ την ανάγκη μιας -χαζής, θα την πω- επανάληψης, μόνο και μόνο για να κολλάει ευκολότερα το τραγούδι στο αυτί και τελικά να πουλήσει. Ρεφρέν έχει μόνο το πρώτο τραγούδι «Πάντα επιστρέφεις», κι αυτό γιατί θέλω να τονίσω περισσότερο (κάτι σαν κραυγή, δηλαδή) την αγωνία του άνδρα, αλλά και της γυναίκας, μήπως την επόμενη φορά δεν υπάρξει «επιστροφή» και χαθεί έτσι η μόνη ευτυχία που έχουν στην κοινή ζωή τους! Σ’ ότι αφορά, τώρα, την παντελή απουσία ενορχηστρωτικών επαναλήψεων, αυτό συμβαίνει γιατί θέλω κάθε φράση των στίχων να έχει τη δική της «οργανική πλοκή» κι όχι μια επανάληψη της «οργανικής πλοκής»  μιας προηγούμενης φράσης με την ίδια μελωδία. Πιάνω τον εαυτό μου να έχει μία …αλλεργία στις επαναλήψεις, τόσο -και κυρίως- στην ενορχήστρωση, όσο και στη μελοποίηση. (Ίσως και γι’ αυτό δεν παντρεύτηκα, από …αλλεργία στις επαναλήψεις -εξομολογούμαι). Φανταστείτε ότι το τραγούδι «Carousel» έχει 17 διαφορετικές μελωδίες, ότι μόνο μία απ’ αυτές επαναλαμβάνεται για μια φορά κι ότι η ενορχήστρωση είναι από την αρχή ως το τέλος διαφορετική!

-Στο CD συμμετέχουν αρκετοί και γνωστοί ερμηνευτές. Γιατί αυτή η -ασυνήθιστη, είν’ η αλήθεια- πολυφωνία;

Τα τραγούδια τα ερμηνεύουν οι: Γιώργος Μαργαρίτης, Αγάθων, Βαγγέλης Γερμανός, Μόρφω Τσαϊρέλη, Ασπασία Στρατηγού, Πάρις Περυσινάκης και Αλέξανδρος Καψοκαβάδης. Η ποικιλία των εξαιρετικών αυτών ερμηνευτών ήταν απαραίτητη γιατί αυτό απαίτησε η ποικιλία στη μουσική μορφή, το ύφος, το στίχο, το περιεχόμενο και την ενορχήστρωση των τραγουδιών. Θεωρώ ότι είναι πολύ δύσκολο σε μία πολυμορφική μουσική εργασία όπως η παρούσα δική μου, αλλά και η προηγούμενή μου «Τα ετερόκλητα», να μπορεί ένας και μόνο ερμηνευτής να ταιριάξει απόλυτα σ’ όλα τα τραγούδια. Τονίζω το «να ταιριάξει» για να μη γίνει κάποια παρανόηση. Εξ’ άλλου πρέπει να παραδεχτώ ότι σχεδόν αμέσως μετά τη μελοποίηση των στίχων ενός τραγουδιού μου, ξέρω τι είδους φωνή θα ταίριαζε να το ερμηνεύσει. Όμως, εκείνη τη στιγμή, δεν πάει το μυαλό μου σε κάποιο πρόσωπο. Αυτό γίνεται πολύ αργότερα! Συνυπολογίστε σ’ αυτά και το ότι χρειάζομαι τόσο ανδρικές, όσο και γυναικείες φωνές… Οι πάμπολλοι δίσκοι, ιδίως της παλιάς εποχής των βινυλίων, ή αποτελούσαν κάποια «αφιερώματα» ή γίνονταν κυρίως για εμπορικούς λόγους.

-Πώς προκύπτει ένα τραγούδι, δηλαδή ποια είναι η σειρά εξέλιξης της δημιουργίας του;

Εν …αρχή, είναι πάντα η ιδέα! Δηλαδή για ποιο ακριβώς πράγμα θα γράψω ένα τραγούδι. Και η «ιδέα» προέρχεται από τα πράγματα που με απασχολούν ή με συγκινούν ή που θεωρώ ότι έχουν ενδιαφέρον να τα ψάξει κανείς. Κι αυτά τα πράγματα που με απασχολούν, συγκινούν κ.λ.π., δεν είναι καθόλου πράγματα της στιγμής, αλλά συγκεκριμένες αισθήσεις πολλών χρόνων. Το επίκαιρο περιεχόμενο με απωθεί ως εκ της φύσεώς του και το συναισθηματικό περιεχόμενο μού φαίνεται εύκολη κομπίνα για να πουλήσεις… Με ελκύουν πολύ τα υπαρξιακά θέματα, τα μεγάλα ερωτήματα (τα συχνά αναπάντητα…), κάποιες χαρακτηριστικές ελκυστικές ιστορίες με ζουμί κι όχι τύπου …σίριαλ, τα πάθη και τα παθήματα των ανθρώπων, τέτοια… Για παράδειγμα, ας πάρουμε το 4οτραγούδι του δίσκου με τίτλο «Ασέλγειες της μνήμης». Το θέμα (η ιδέα που έλεγα πιο πριν) είναι ο έρωτας και οι ιδιότητές του. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσα χρόνια με απασχολούσε, ως θέμα. Ναι, χρόνια, κυριολεκτώ και δεν εννοώ βέβαια ότι έστυβα κάθε μέρα το μυαλό μου. Απλώς η ιδέα έρωτας τριγύριζε συχνά στο μυαλό μου, μαζί με άλλες ιδέες υποψήφιες κι αυτές για τραγούδια. Και κάποια αναπάντεχη, ειν’ η αλήθεια, στιγμή αρχίζει ο τοκετός της ιδέας (δηλαδή να γράφονται οι στίχοι), αλλά αυτό μπορεί να πάρει μέχρι και μήνες. Τέλος πάντων, όταν ολοκληρωθούν οι στίχοι, τότε αρχίζει άλλος τοκετός, αυτός της σύνθεσης της μουσικής. Κι όταν ολοκληρωθεί και η μουσική, τότε έχω μια ιδιαίτερη ευδαιμονία που δε μπορώ να σας περιγράψω. Δεν έχω λόγια…

-Και πώς φτάνουμε, τώρα, στο δίσκο που κρατάω στα χέρια μου;

Μετά τη μελοποίηση, ηχογραφώ το τραγούδι πρόχειρα συνήθως με τη φωνή μου και την κιθάρα μου και το ακούω αρκετές φορές ώστε να αρχίζει να σχηματίζεται η μορφή της ενορχήστρωσης. Προφανώς γίνεται το ίδιο με όλα τα τραγούδια του δίσκου. Μετά έρχεται η ώρα των ενορχηστρώσεων. Δεν μπορώ ακόμα να εννοήσω γιατί με γοητεύει και με εμπνέει, να ενορχηστρώνω τα καλοκαίρια! Από φοιτητής το έχω αυτό. Δουλεύω όπου κι αν βρεθώ, αρκεί να έχω παρτιτούρες, μολύβι-σβηστήρα και την κιθάρα μου. Α! Και κάποια σχετική ησυχία. Θυμάμαι όταν ένα καλοκαίρι στη Θεσσαλονίκη, στο φοιτητικό μου δωμάτιο, ενορχήστρωνα το «Επεισόδιο» κι απ’ τον φωταγωγό ακουγόταν ένα μωρό να κλαίει (όχι όμως και κλάμα για …Ηρώδη) και η Καρδιτσιώτισσα μαμά του να του φωνάζει «πιρίμινιιι, πιρίμινιιι», αλλά αυτό δε μ’ ενοχλούσε καθόλου. Το διασκέδαζα κιόλας! Τέλος πάντων, στη συνέχεια αναζητώ τις φωνές των ερμηνευτών και μετά αρχίζουν οι ηχογραφήσεις. Καθόλου εύκολο πράγμα οι ηχογραφήσεις, αλλά είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και ποτέ μονότονο.

-Σε τι κοινό απευθύνεστε, τελικά;

Θεωρητικά, σε όλον τον κόσμο. Τι να πω; Στην πράξη, όμως, φοβάμαι ότι το κυρίως κοινό μου είναι άνθρωποι που οι μουσικές τους ανησυχίες και αναζητήσεις είναι παρόμοιες με τις δικές μου. Δηλαδή που δεν καταναλώνουν μασημένη και λίαν ευκαιριακή μουσική τροφή. Επίσης που δεν …ψήνονται από τις πλύσεις εγκεφάλου των ΜΜΕ! Τέλος, άνθρωποι που αποζητούν και επιθυμούν το διαφορετικό κι όχι τη μονότονη μανιέρα. Έγραφα πρόσφατα σε κάποιο σημείωμα για το δίσκο μου, ότι  όταν γράφω τραγούδια δεν ενδιαφέρομαι -σχεδόν ποτέ- για το αυτονόητο και το αναμενόμενο, αλλά για ό,τι κρυφό ή απρόβλεπτο υποφέρει πάνω στη «φωτιά» και καταπονεί τους ανθρώπους. Κι επειδή η «φωτιά» δεν προσεγγίζεται εύκολα, το ευρύ κοινό που είναι εθισμένο σε απλά μονοπάτια προτιμάει συνήθως τα αυτονόητα. (Μη γίνει καμιά στραβή, δηλαδή, και κοιτάξει προς τα μέσα του και μετά …τρέχει και δε φτάνει).

-Τελευταία ερώτησή μου, είναι να μου πείτε για τις συνεργασίες σας σχετικά με την έκδοση, για τον εκδότη και για τη διάθεση του δίσκου.

Σ’ ότι αφορά τη συνεργασία με τους μουσικούς και τους ερμηνευτές, οι περισσότεροι των οποίων είναι πια φίλοι μου, καθώς και με τον ηχολήπτη Άρη Ντεληθέο, μόνο δύο λέξεις τη χαρακτηρίζουν: επαγγελματική και δημιουργική! Ο «Μετρονόμος» που εξέδωσε το δίσκο (δηλαδή, ο Θανάσης Συλιβός) είναι από χρόνια φίλος μου και είχαμε θαυμάσιες συνεργασίες στο σημαντικό περιοδικό του «Μετρονόμος», πέραν του ότι εξέδωσε και τον προηγούμενο δίσκο μου. Ο Θανάσης, ο πολύ σεμνός αυτός άνθρωπος, προσφέρει πολιτισμό στην πατρίδα μας κι αν ήταν σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα, θα επιδοτείτο για το έργο του! Τώρα, σ’ ότι αφορά τη διάθεση του δίσκου, με πολύ λύπη σας ομολογώ ότι διατίθεται σχεδόν μόνο από τον «ΙΑΝΟ» (σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη)  κι αυτό είναι δική μου απόφαση. Δε θέλω να σας πω του λόγους. Ενδεχομένως, οι …νοώντες νοήτωσαν! Πάντως για όποιον (από την επαρχία ή το εξωτερικό) ενδιαφέρεται για το CD, όπως και για το βινύλιο-LP που σε κάνα δυο μήνες θα κυκλοφορήσει, μπορεί να κάνει την αγορά από το Discogs, στο «μαγαζάκι» μου, με τιμή όσο ακριβώς μού κόστισε συν τα ταχυδρομικά. Να αγοράσει από το σπίτι και να λάβει ασφαλώς ένα πακέτο ως δέμα ή συστημένο. Το σχετικό «λινκ» είναι στο τέλος. Σας ευχαριστώ θερμά για τη φιλοξενία σας.
ΔΕΙΤΕ:
https://www.discogs.com/seller/panossavop/profile
https://www.youtube.com/watch?v=J46tCsHjt2Q

Πηγή: http://www.presspublica.gr/panos-savvopoulos-rogmes-tis-saginis/