Στο Ηρώδειο ο Λάζος Τερζάς με «Οιδίποδα Τύραννο» στην ποντιακή διάλεκτο – Η κατάκτηση του ΚΑΣ, το πάντρεμα με τα αρχαία

• 
  Η ποντιακή διάλεκτος μαζί με τα αρχαία ελληνικά στις 6 ΟΚτωβρίου θα ακουστούν στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού (φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Εύη Φυλάκτου)

O φιλόλογός του στην Εκκλησιαστική Σχολή Ξάνθης του έβαζε χαριστικό βαθμό στην Έκθεση διότι αν και δεν είχε πλούσιο λεξιλόγιο στα νέα ελληνικά ήταν εξαιρετικός στα Αρχαία χάρη στην ποντιακή διάλεκτο. Η Τζένη Καρέζη τον είχε αποκαλέσει ιδεολόγο θεατρίνο, με την έννοια του ηθοποιού που δεν τον ενδιαφέρει το φαίνεσθαι αλλά η ουσία του θεάτρου. Ο Λάζος Τερζάς, κατά… Πόντον Λάζαρος Τερζανίδης, σήμερα στα 85 του χρόνια παραμένει αεικίνητος και παράφορα δοσμένος στην ελληνική γλώσσα, στην ποντιακή διάλεκτο και στο θέατρο.

«Νιώθω υπερήφανος για τη γλώσσα μου, που διατηρούμε ζωντανό ένα κύτταρο της ιωνικής διαλέκτου», ανέφερε στο pontos-news.gr πριν από το νέο μεγάλο ραντεβού με το θεατρόφιλο κοινό.

Με αυτό το πάθος, άλλωστε, κατάφερε να κατακτήσει και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) προκειμένου να πάρει το πολυπόθητο «ναι» για το Ηρώδειο στις 6 Οκτωβρίου – πέρσι και πρόπερσι το αίτημά του είχε απορριφθεί. «Εισπράττω κραυγές αγωνίας μεγάλων γλωσσολόγων» είπε φέτος στα μέλη του Συμβουλίου παρουσιάζοντάς τους το όραμά του για τον Οιδίποδα Τύραννο στην ποντιακή διάλεκτο. Και κάπως έτσι ο αειθαλής θεατρίνος είναι ένας από τους εκλεκτούς της φετινής θεατρικής σεζόν για το ρωμαϊκό ωδείο, για πρώτη φορά στην καριέρα του.

Μόνο που αυτή τη φορά ο σκηνοθέτης, ηθοποιός και καλλιτεχνικός σύμβουλος της «Νέας Ποντιακής Σκηνής» προδίδει τον αγαπημένο του Αριστοφάνη για χάρη του Σοφοκλή. Με την Ειρήνη, στην ποντιακή διάλεκτο πάντα –«την πανάρχαια ιωνική διάλεκτο των γονιών μας» όπως λέει–, κέρδισε το χειροκρότημα και κάτι αντίστοιχο αναμένεται να συμβεί με τον Οιδίποδα Τύραννο. Σε συνεργασία με το Σύλλογο Ποντίων Μεταμόρφωσης και με τους Μωμόγερους να απαρτίζουν το χορό των γερόντων που έρχεται από το μέτωπο (κορυφαίος του χορού ο Κώστας Αλεξανδρίδης), το αρχαίο κείμενο μπλέκεται με τα ποντιακά αποδεικνύοντας μέσα από τον θεατρικό διάλογο τους πανάρχαιους δεσμούς τους.

Ο Λάζος Τερζάς στην επίσημη πρώτη του φρέσκου pontos-news.gr, το 2014

Την απόδοση του κειμένου έχει κάνει ο ίδιος ο Λάζος Τερζάς, ο οποίος κρατά και το ρόλο του Οιδίποδα. Ιοκάστη η Μαρία Ναβροζίδου, Κρέοντας ο Γιάννης Εφραιμίδης και Τειρεσίας ο Χάρης Πανικίδης. «Μεταφράζοντας το έργο πραγματικά συγκινήθηκα πολύ. Δεν ξέρουμε εμείς οι Πόντιοι ότι ρήματα, λέξεις, ακόμα και φράσεις που χρησιμοποιούμε υπάρχουν στο κείμενο του Σοφοκλή. Φράσεις που τις λέγαμε στα μαντριά, στα σπίτια, στα καπνοχώραφα. Που τις μάθαμε χωρίς δασκάλους», σημειώνει. Άλλωστε τους περισσότερους μονολόγους του έργου τούς ερμηνεύει μέσα από την αττική διάλεκτο του Σοφοκλή «και ατάκα στην ποντιακή διάλεκτο», όπως τονίζει.

Με χειμαρρώδη λόγο, ο Λάζος Τερζάς μπορεί να κάνει μαθήματα αρχαίων ελληνικών μεταφέροντας τον ενθουσιασμό του για την επικείμενη παράσταση. Ετυμολογίες, αρχαία κείμενα, λέξεις της καθημερινότητας όλα μπλέκουν όταν μιλά κάποιος μαζί του – «δεν είμαι ιστορικός, ούτε και γλωσσολόγος, είμαι καλός αναγνώστης», διευκρινίζει. Η επιλογή των Μωμόγερων με τους επίλεκτους πυρριχιστές που κρατάνε τον δωδεκασύλλαβο για το χορό είναι για να διακωμωδήσει τον πόλεμο και τον αλληλοσπαραγμό, αλλά και για να στείλει ένα μήνυμα για τη δύναμη της γυναίκας.

Στην ερώτηση γιατί από την αρχαία κωμωδία στράφηκε στην τραγωδία απαντά ότι ήθελε να περάσει ένα μήνυμα για το μίασμα που ενέσκηψε στη γη των προγόνων του και το αποτέλεσμα ήταν 353.000 να εξολοθρευτούν, όπως συνέβη με τους Αρμένιους και τους Ασσύριους. «Και ενώ στη Θήβα το πρόβλημα ενέσκηψε εξαιτίας ενός κοινωνικού προβλήματος, στον Πόντο η σύγκρουση του ανθρώπου με τη μοίρα του ήταν συνέργεια μεγάλων δυνάμεων», αναφέρει.

Τερζάς: Θέλω να πιστεύω ότι αυτή τη στιγμή η ράτσα μας θα ξανακάνει την υπέρβαση, μόνο που αυτή τη φορά γίνεται με αρχαία τραγωδία.

Με εντατικές πρόβες και ανάγνωση προσεκτική του κειμένου οι συντελεστές της παράστασης έμαθαν μέσα σε λίγες ημέρες τα κομμάτια που είναι στα αρχαία ελληνικά, αν και ο κορυφαίος του χορού... επιμένει να μιλά στα ποντιακά. «Συμφωνώ με τον Γεωργουσόπουλο που λέει ότι πρέπει να σταματήσουμε να κόβουμε το λώρο με την αρχαία ελληνική γλώσσα. Εμείς οι Πόντιοι σε αυτό είμαστε παρόντες», υπογραμμίζει ο Λάζος Τερζάς και υπενθυμίζει ότι οι ερευνητές θεωρούν ότι από τις 6.000 ιδιωματικές γλώσσες τα επόμενα χρόνια θα χαθούν οι μισές.

Έτσι, η παράσταση Οιδίπους Τύραννος μένει να αποδείξει και επί σκηνής ότι μπορεί να συγκινεί και το κοινό που δεν μιλάει την ποντιακή, κυρίως γιατί δείχνει το νήμα που ενώνει το αρχαίο παρελθόν και με γλωσσικό παρόν. Ήδη στον ηθοποιό και σκηνοθέτη έχει προταθεί τον Νοέμβριο η παράσταση να ανέβει στη Μονή Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη, με τον ίδιο να σκέφτεται σοβαρά το ενδεχόμενο να αποδεχθεί την πρόταση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος.

Οιδίπους Τύραννοςστην ποντιακή διάλεκτο στις 6 Οκτωβρίου στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού.
Μετάφραση-σκηνοθεσία: Λάζος Τερζάς. Χορογραφία: Παναγιώτης Ψυλλάκης. Σκηνικά - κοστούμια Οιδίποδα και Κρέοντα: Μαριάννα Ζαβέ. Ποντιακή λύρα και διδασκαλία τραγουδιού: Γιώργος Σεραφίδης. Νταούλι: Αγγελική Λένα, Έλλη Συρουχίδου. Χειλίαυλος: Παντελής Νικολαΐδης. Κορυφαίος: Κώστας Αλεξανδρίδης. Ιοκάστη: Μαρία Ναβροζίδου. Οιδίποδας: Λάζος Τερζάς. Κρέοντας: Γιάννης Εφραιμίδης. Τειρεσίας: Χάρης Πανικίδης. Κορυφαίος Τραγουδιστής: Στέλιος Σεραφίδης. Ιερέας: Χρήστος Χολίδης. Εξάγγελος: Παναγιώτης Κοπαλίδης Δούλος: Γιάννης Συμεωνίδης.

Γεωργία Βορύλλα

http://www.pontos-news.gr/article/184349/sto-irodeio-o-lazos-terzas-me-oidipoda-tyranno-stin-pontiaki-dialekto-i-kataktisi-toy