Η διεκδίκηση του Κράτους του Αγ. Μαυρικίου και η περίπτωση των αγγλικών βάσεων σστην Κύπρο

  Ανδρέας Σ. Αγγελίδης  
Ένα μικρό κράτος, μέλος του ΟΗΕ, πιστεύοντας στη δύναμη της νομικής διεκδίκησης κατέφυγε με τη στήριξη της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ένα εκ των οργάνων του ΟΗΕ) διεκδικώντας το αυτόδηλο δικαίωμα κάθε Κράτους και λαού στην αυτοδιάθεση και την ανάγκη να υπάρξει πλήρης αποαποικιοποίηση και κατάργηση των όποιων παρεπόμενων. Διεκδίκηση που προσφέρεται ως διδαχή, ότι το δίκαιο είναι το ασφαλές καταφύγιο αλλά και η δύναμη των μικρών Κρατών. Μια εξαίρετη διεκδίκηση της οποίας η σημασία, πέραν από σεβαστή, θα πρέπει να τύχει ανάδειξης και μίμησης.
Όμως εξαίρετα τιμητική και πρέπει να τύχει ανάδειξης και σεβασμού είναι η καλά προετοιμασμένη νομική παρουσία και τα επιχειρήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, που χωρίς πομπώδεις προηγούμενες αναφορές, τοποθετήθηκε με τρόπο που ανέδειξε τη δύναμη και ισχύ της υπεροχής του Νόμου έναντι ακόμη και των ισχυρών Κρατών. Ο Γενικός Εισαγγελέας, ο κ. Πολυβίου, η κ. Σταυρινίδου και γενικά η όλη νομική ομάδα που έθεσε περί το υπό εξέταση ζήτημα εξαίρετες απόψεις εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας αποτελεί και (πρέπει να αποτελέσει) το νέο κεφάλαιο για την κάθε νόμιμη διεκδίκηση του Κράτους μας γενικά κατά της αποικιοκρατίας και των καταλοίπων της, όπως και για την πραγμάτωση της πλήρους αυτοδιάθεσης και την απαλλαγή από στρατούς κατοχής.
Μέχρι προχθές και πριν την αγόρευση της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Δικαστήριο της Χάγης, η πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι της Αγγλίας παρουσίαζε διαχρονικά μίαν ηττοπαθή στάση, παρά το γεγονός ότι η ίδια η Αγγλία παραβίασε ανοικτά ή συγκαλυμμένα πολλαπλώς τις Συνθήκες που υπέγραψε και αφορούσαν στις υποχρεώσεις της έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μια πολιτική θεώρηση εσφαλμένη προς αποφυγή δήθεν δεύτερου μετώπου, πρόσθετα προς τις παρανομίες της Τουρκίας σε βάρος της Κύπρου. Πολιτικό σφάλμα αφού η όποια παρανομία πρέπει να αμφισβητείται κατά το Δίκαιο.
Η νομική θέση των Βρετανικών Βάσεων στην Κύπρο προβλέφθηκε στη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης του 1960, μαζί με τα παραρτήματα που τη συνόδευαν και αποτελούν μέρος αυτής, οι διακοινώσεις οι οποίες αντηλλάγησαν στις 16 Φεβρουαρίου 1960, όταν η Βρετανία ήταν το ισχυρό μέρος, στην όλη τότε δοτή λύση. Επρόκειτο για στρατιωτική και μόνο χρήση και άρα δεν διατηρούσε «κυριαρχία» επί του εδάφους. Πέραν από το ψήφισμα της Βουλής των Αντιπροσώπων από το 1975, ως πολιτική απόφαση, υπάρχουν Κυπριακές Δικαστικές αποφάσεις με πρώτη μια Πολιτική Έφεση της 27.6.1991 (που προφανώς δεσμεύει κάθε πολιτικό ή θεσμικό όργανο του Κράτους), στην οποία τονίστηκε ότι οι Βάσεις υπάρχουν ως απαίτηση αντίληψης άλλων εποχών και διατηρούνται βασικά για στρατιωτικούς και μόνον σκοπούς.
Είναι δε από την απόφαση αυτή, χαρακτηριστικό το ακόλουθο απόσπασμα:
«Οι δύο περιοχές των Βάσεων, με τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης, παρέμειναν κάτω από την επικυριαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου. Το προηγούμενο καθεστώς των περιοχών αυτών, μέρος της αποικίας της Κύπρου, έπαυσε να υφίσταται. Το καθεστώς των Βάσεων καθορίζεται, ρυθμίζεται και διέπεται από τη Συνθήκη Εγκαθιδρύσεως, περιλαμβανομένων Δηλώσεων, Παραρτημάτων και Νότων που αντηλλάγησαν. Το όνομα των περιοχών αυτών ελέγχεται από τη λέξη “base”, (βάση) το οποίο καθαρά δηλώνει στρατιωτική χρήση. Με βάση τη τελολογική μέθοδο και τις αρχές ερμηνείας που αναφέρθηκαν πιο πάνω, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι οι Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων δεν είναι ούτε Κράτος ούτε αποικία, αλλά περιοχές της νήσου Κύπρου, στις οποίες το Ηνωμένο Βασίλειο κατά τον χρόνο της εγκαθίδρυσης της Δημοκρατίας της Κύπρου για στρατιωτικούς και αμυντικούς σκοπούς μόνο, διατήρησε την επικυριαρχία με τους περιορισμούς και προσδιορισμούς που αναφέρονται στα πιο πάνω διεθνή και διμερή έγγραφα». Το σκεπτικό αυτής της απόφασης ακολουθήθηκε και σε άλλες μεταγενέστερες. Όμως πρέπει να υπενθυμίσω ότι, όταν η ίδια η Αγγλία κατέστη μέλος της τότε ΕΟΚ, φρόντισε, όχι τυχαία, να αφήσει εκτός του κοινοτικού κεκτημένου τις στρατιωτικές βάσεις της στην Κύπρο. Μάλιστα αφού ήταν ο ισχυρός στην όλη εξέλιξη φρόντισε και επιβλήθηκε ανάλογο εμπόδιο και όταν εντάχθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004.
Τα όσα η Κυπριακή Δημοκρατία παρέθεσε διά του Γενικού Εισαγγελέα στο Δικαστήριο της Χάγης έχουν πρόσθετη σημασία, εάν πολιτικά συνδυαστεί με το θέμα της εξόδου της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχει εξαιρετική πολιτική και νομική διάσταση γιατί, η Αγγλία επιμένει να διατηρήσει «κυριαρχικά» δικαιώματα σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας για ότι αφορά τις βάσεις της. Άρα πρέπει τώρα με τη βοήθεια της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διεκδικηθεί να εγκαταλείψει η Αγγλία κάθε δική της αξίωση για επικυριαρχία σε βάρος του Κράτους Μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να υπαχθούν τα εδάφη αυτά, στην κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας και άρα στο κοινοτικό κεκτημένο.
Στα πλαίσια της οφειλόμενης από την Αγγλία διαμόρφωσης της νέας σχέσης της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, εμείς ως Κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούμε γιατί είναι η ώρα να διεκδικήσουμε την άρση της όποιας νομικής υπόστασης έχουν οι βάσεις. Η Αγγλία για πρώτη φορά μετά το 1959 (συμφωνίες Λονδίνου Ζυρίχης) δεν έχει την ισχύ να επιβάλει όρους κατά την επιθυμία της, ως είχε κατά τη διακήρυξη της Ανεξαρτησίας ή κατά τη δική μας ένταξη στην Ευρωπαϊκή Οικογένεια. Τώρα είναι απερχόμενο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ η Κυπριακή Δημοκρατία παραμένει Μέλος της Ένωσης. Ας μην αφήσουμε λοιπόν στην Αγγλία τη δυνατότητα να διατηρήσει σε βάρος του δικαίου και του τόπου το δικαίωμα στρατιωτικών βάσεων, ή να υποστηρίζει λύση με «συνιστώντα» κρατίδια και να παραμένει «εγγυήτρια».
Προφανώς όμως είναι αναγκαίο οι πολιτικές δυνάμεις και ιδιαίτερα η Κυβέρνηση, όπως και ο κάθε απλός πολίτης να κατανοήσει τη σημασία και αξία όλων των νομικών θέσεων που η Κύπρος ανέπτυξε επ’ ευκαιρία της νομικής μάχης του Κράτους του Αγίου Μαυρικίου. Κύρια όμως, ας μη «ραφοποιήσουμε» τις θέσεις αυτές, αλλά ας τις αξιοποιήσουμε και ως πολιτική δράση και στρατηγική αλλά και ως μέθοδο για ανάταση των πεποιθήσεων μας περί το δίκαιο και τη δικαίωση του τόπου.

Φιλελεύθερος