Το παιδί από την Παλώδια

Χρήστος Ιακώβου

Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών

Το να γράψει κανείς για τους «υπέρ πίστεως και της πατρίδος ημών, ευκλεώς αγωνισαμένων και ηρωικώς πεσόντων επί των επάλξεων»  είναι βαρύ φορτίο. Οφείλει πρώτα να υποκλιθεί στην ανδρεία αλλά και στο μεγαλείο τους αναγνωρίζοντας αυτό που μας δίδαξαν με τη θυσία τους, ότι δηλαδή οι ελεύθεροι είναι αυτοί που ξέρουν να ζουν και ταυτοχρόνως ξέρουν να πεθαίνουν για την ελευθερία. Οι δειλοί είναι αυτοί που πεθαίνουν καθημερινώς, αυτοί που θυσιάζουν μόνο την ελευθερία τους για τις ανέσεις της υποτέλειας, οι εθισμένοι με την υποταγή. Οι γενναίοι όμως, πεθαίνουν μόνο μία φορά και ο θάνατός τους αποτελεί γι΄ αυτούς που μένουν, ελπίδα ελευθερίας.
Στις 5 Οκτωβρίου του 1958, λίγο πριν από το τέλος του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, σκοτώθηκε μετά από μάχη με τους Βρετανούς, ο Νίκος Ευαγόρου σε ηλικία 17 ετών. Ο ήρωας είχε γεννηθεί στο χωριό Παλώδια της επαρχίας Λεμεσού στις 29 Μαρτίου 1941. Γόνος εννεαμελούς και φτωχής αγροτικής οικογένειας. Φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού του και αργότερα στην Εμπορική Ακαδημία Λεμεσού.  Η ένταξή του στην ΕΟΚΑ προετοιμάστηκε μέσω της συμμετοχής του στην ΟΧΕΝ (Ορθόδοξη Χριστιανική Ένωση Νέων) Παλώδιας και στα Κατηχητικά Σχολεία Αγίας Τριάδος Λεμεσού.

Όταν ο αδελφός του Χαράλαμπος μετοίκησε από το χωριό τους, ο Νίκος παρά το νεαρό της ηλικίας του, ήταν μόλις δεκαέξι χρονών, ανέλαβε την υπεύθυνη θέση που είχε ο αδελφός του στην ΕΟΚΑ, ως αρχηγός της τοπικής ομάδας Παλώδιας.

Στις 4 Μαΐου 1958 συνελήφθη διότι βρέθηκαν στην κατοχή του επιστολές της ΕΟΚΑ.  Απολύθηκε μετά από 8 μέρες αλλά κρυβόταν.  Ήταν σίγουρος ότι με την μετάφραση των επιστολών οι Βρετανοί θα τον συνελάμβαναν και πάλι, γι΄ αυτό και ενώθηκε με ανταρτική ομάδα της περιοχής του.

Στις 5 Οκτωβρίου 1958 πήρε μέρος μαζί με δύο άλλους αντάρτες τον Νεοκλή Παναγιώτου από την Παραμύθα και τον συγχωριανό του Χριστοφορή Χαραλάμπους σε ενέδρα στο Λαρί της Παραμύθας κοντά στο Χάνι εναντίον βρετανικής στρατιωτικής αυτοκινητοπομπής με μοναδικό εξοπλισμό δύο τουφέκια και τα εκρηκτικά της ενέδρας. Αμέσως μετά την έκρηξη δέχτηκαν τα πυρά των Άγγλων στρατιωτών της φάλαγγας. Ο Νίκος Ευαγόρου ήταν βαρέως τραυματισμένος από τα πυρά των Άγγλων. Οι συναγωνιστές του τον έχασαν από τα μάτια τους. Βρέθηκε νεκρός εννέα μέρες αργότερα στην τοποθεσία Κάστρο της Φασούλας, πιστός στον σκοπό της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Το νεκρό σώμα του ήταν μισοφαγωμένο από τα όρνεα. Κοντά του βρέθηκαν πολλά προσωπικά του αντικείμενα, το όπλο του αλλά και ένα σημείωμά του.

Δίπλα του βρέθηκε δικό του χειρόγραφό, απόσπασμα από το οποίο είναι και τα ακόλουθα λόγια: «Τώρα φαντάζει μπροστά μου το μικρό εκκλησάκι του χωριού μου καθαρό και γεμισμένο με χωριανούς ενώ πολυάριθμα κεράκια και λαμπάδες σκορπούν το φως τους μαζί και το θυμίαμά τους στην εικόνα της μεγαλόχαρης. Αρχίζω μόνος μου να αναρωτιέμαι γιατί ευρίσκομαι μακρυά τους σε μία βουνοκορφή με συντρόφους, γιατί και εγώ δεν τρέχω στο λάλημα του μικρού κώδωνος στην εκκλησία; Το γιατί το γνωρίζω πολύ καλά και είμαι αισιόδοξος και χαρούμενος παρά ποτέ άλλοτε. 

Βρίσκομαι εδώ, στο καθήκον, πιστός στους νόμους της θρησκείας και της πατρίδας, γιατί με κάλεσε η φωνή της δούλης Κύπρου να αγωνιστώ, να πολεμήσω με τα άλλα παιδιά της για τη Λευτεριά! Ναι, γλυκιά μου πατρίδα. Θα πολεμήσω και θα πεθάνω για τη δικιά σου λευτεριά. Το λέει η πέννα μου, το λένε τα χείλη μου, το λέει η ψυχή μου!»

Το γράμμα αυτό ανήκει πλέον στην ελληνική εθνική μας κληρονομιά. Είναι η ιστορία που γράφτηκε με αίμα από φτωχόπαιδα των αγροτικής Κύπρου. Φτωχόπαιδα που η αξία τους ως άνθρωποι δεν πήγαζε ούτε μέσα από αξιώματά ούτε μέσα από το πορτοφόλι τους αλλά μέσα από το ήθος και την επιδίωξη των συλλογικών ιδανικών. Φτωχόπαιδα που για διαθήκη τους άφησαν αξίες που κάνουν σήμερα την ιστορία μας πιο πλούσια.  Παιδιά που σε κάνουν να αισθάνεσαι σήμερα ότι η ιστορία σου έχει αξία. Παιδιά που προτίμησαν την περήφανη ανδρεία του ένοπλου αγώνα για την Ένωση παρά τη λογική επιφύλαξη της αδράνειας, την οποία μάλιστα κάποιοι ονόμασαν σύνεση και φρονιμάδα.

Ίσως, όλα αυτά ν’ ακούγονται κοινότοπα και να θεωρούνται αυτονόητα αλλά σε καιρό ειρήνης  η υπόμνηση των αυτονοήτων εξασφαλίζει το υπέρτατο αγαθό: την ίδια τη ζωή και τις αξίες της. Δυστυχώς ζούμε σε μία εποχή που η κηδεία έχει μεγαλύτερη αξία από τον νεκρό … ο γάμος μεγαλύτερη αξία από την αγάπη … και η εμφάνιση μεγαλύτερη αξία από την προσωπικότητα. Ζούμε σε μια εποχή που κάποιοι αποθεώνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και καταπατούν, χλευάζοντας, την υψίστη συλλογική οντότητα που είναι το έθνος και οι αξίες του. Ζούμε σε μία εποχή στην οποία μεγιστοποιήθηκε η εθνική μας μειονεξία,  παγιδευμένοι  σε μία αδιόρατη συλλογική ανεπάρκεια, αφού πρώτα ξοδέψαμε την δυστυχία μας στις ματαιοδοξίες.  Ζούμε σε μία εποχή που για πολλούς καπήλους του αγώνα της ΕΟΚΑ, αν δώσεις για το μυαλό τους δεκάρα σίγουρα θα πάρεις και ρέστα.

Όσο πλησίον του θανάτου κι αν είσαι, πάντα θα υπάρχει το σωστό και το λάθος, φτάνει να μην πεθάνουν πρώτα οι αξίες μέσα σου. Μόνο τότε ο θάνατος σε ένα αγώνα που έχει σκοπό γίνεται γλυκύς. Γιατί δεν πεθαίνεις κι αν ακόμη πεθάνεις, θα επιστρέφεις μέσα από την ιστορία ως αξία. Το παιδί από την Παλώδια μας δίνει το δικαίωμα να είμαστε σήμερα υπερήφανοι για τους προγόνους μας. Ταυτοχρόνως όμως μας υπομιμνήσκει, ότι θα πρέπει κάποτε να παύσουμε να είμαστε μόνο υπερήφανοι για τους προγόνους μας και θα πρέπει να κάνουμε υπερήφανους και τους απογόνους μας. Αυτό το φτωχόπαιδο από την Παλώδια…