Ανάλυση: Άσκηση κινητικότητας στο Κυπριακό

  Ανδρέας Πιμπίσιης   

Όσοι κοιτάζουν τις εξελίξεις στο Κυπριακό από την αισιόδοξη πλευρά βλέπουν μέσα στον Γενάρη να επαναρχίζουν οι συνομιλίες ή τουλάχιστον να αρχίσει η διαδικασία να κινείται σε κανονικούς ρυθμούς. Στην αντίπερα όχθη, οι λιγότερο αισιόδοξοι ή απαισιόδοξοι δεν εντοπίζουν ουσιαστική επανέναρξη των διαπραγματεύσεων μέχρι και τα μέσα του ερχόμενου χρόνου.  

Μια συμφωνία στους Όρους Αναφοράς –που φαίνεται να είναι το βασικό ζητούμενο αυτή τη στιγμή– μπορεί να δώσει μια κάποια κινητικότητα στο Κυπριακό σε μια περίοδο που το μόνο που κινείται είναι το στόμα ενός έκαστου των πρωταγωνιστών με καθημερινές δηλώσεις. Τίποτε δεν προεξοφλεί πως εάν υπάρξει συμφωνία επί των Όρων Αναφοράς από τη νέα χρονιά θα δούμε τα εμπλεκόμενα μέρη να επιστρέφουν στο τραπέζι των συνομιλιών.  Και όταν λέμε για τα εμπλεκόμενα μέρη υπάρχει κι εδώ ένα ερωτηματικό. Γιατί ενώ μπορεί στη γενική αντίληψη να υπάρχει η εντύπωση πως επανέναρξη των συνομιλιών σημαίνει επιστροφή στο σημείο που έμειναν στο Κραν Μοντάνα, δηλαδή επανάληψη της Διάσκεψης για την Κύπρο, όμως μπορεί τα πράγματα να οδηγηθούν στο πιο εφικτό που θα είναι και πάλι συνομιλίες σε κυπριακό επίπεδο ανάμεσα στους δύο ηγέτες.

 

Σίγουρα αυτό δεν είναι βασικό ζητούμενο, αλλά μέσα στο τίποτε μπορεί να παρουσιαστεί ως μια κάποια κινητικότητα, ένα πρώτο βήμα για επιστροφή σε συνομιλίες των δύο ηγετών, των τριών εγγυητριών δυνάμεων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εξάλλου αυτό λίγο ή πολύ ήταν το μήνυμα που δίνουν όλοι οι παίκτες στο Κυπριακό μετά την αναχώρησή τους από το Κραν Μοντάνα. Ότι δηλαδή συνέχιση σημαίνει να προχωρήσουν από το σημείο που έμειναν τα πράγματα στο ελβετικό θέρετρο τον Ιούλη του 2017.

 

Κοιτάζοντας τα δεδομένα ως έχουν αυτή τη στιγμή και τι μπορεί να σημαίνει για το μέλλον έχουμε τα εξής:

 

1. Η πλευρά των Ηνωμένων Εθνών που κινείται για να κρατήσει την προσπάθεια ζωντανή. Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών και η Τζέιν Χολ Λουτ ζητούν αυτή τη στιγμή όπως μέχρι το τέλος του χρόνου συμφωνηθούν οι Όροι Αναφοράς. Αυτό σημαίνει πως αμέσως μετά και με τους Όρους Αναφοράς στο χέρι τα Ηνωμένα Έθνη θα πρέπει να καλέσουν τους εμπλεκομένους να προχωρήσουν σε μια διαπραγμάτευση. Στο τελευταίο Εθνικό Συμβούλιο ένας εκ των πολιτικών αρχηγών εμφανίστηκε σχεδόν βέβαιος ότι από τον Γενάρη το Κυπριακό επανέρχεται σε τροχιά συνομιλιών. Αυτό φαίνεται να είναι και ο στόχος των Ηνωμένων Εθνών, δεδομένου ότι μέχρι το τέλος του έτους θα έχουν συμφωνηθεί οι Όροι Αναφοράς. 

  

2. Παράγοντας εκλογές. Από τη μυστική συνάντηση του Προέδρου Αναστασιάδη με τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, η οποία πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβρη στη Νέα Υόρκη, μάθαμε ότι οι όποιες εξελίξεις στο Κυπριακό θα πρέπει λίγο ή πολύ να αναμένονται μετά τον Μάη όταν θα ολοκληρωθούν οι προγραμματισμένες εκλογικές διαδικασίες σε Κύπρο, Ελλάδα και Τουρκία. Η μια πλευρά είπε ότι το είπε η άλλη, πως μέχρι τις εκλογές δεν μπορεί να αναμένονται εξελίξεις. Το ποιος το είπε ελάχιστη σημασία έχει. Η ουσία είναι πως οι όποιες εκλογικές αναμετρήσεις μπορεί να επηρεάσουν και τις εξελίξεις στο Κυπριακό. Στο παρελθόν, μπορεί των μεν οι εκλογές να έβαζαν στο ψυγείο το Κυπριακό και στους άλλους όχι, σήμερα όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι οποιεσδήποτε εκλογικές αναμετρήσεις επηρεάζουν τις εξελίξεις. 

 

3. Τα ενεργειακά. Εάν λοιπόν θεωρηθεί ως δεδομένο ότι μέχρι τον Μάη δεν θα έχουμε ουσιαστικές εξελίξεις στο Κυπριακό τότε μπαίνει ένα ερώτημα: Αυτό το γεγονός ποιον συμφέρει; Με το Κυπριακό να διατηρείται εν ζωή και χωρίς ουσιαστικές εξελίξεις η κυπριακή πλευρά μπορεί να επικεντρωθεί για τους επόμενους 6 με 8 μήνες στα ενεργειακά. Άρα κάποιος θα πει (όπως πολλές φορές λέχθηκε από το Κραν Μοντάνα και μετά) πως η Λευκωσία έχει κάθε λόγο να ρίξει το βάρος της στα ενεργειακά αφήνοντας κατά μέρος το θέμα των συνομιλιών. 

 

4. Η Τουρκία. Είναι πολύ καλά γνωστό, έχει λεχθεί πολλές φορές, πως η Τουρκία θέλει τερματισμό των ενεργειακών προγραμμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας μέχρι και τη λύση του Κυπριακού. Στην Άγκυρα αντιλαμβάνονται πολύ καλά πως εάν το Κυπριακό παραμείνει στο ψυγείο για τους επόμενους μήνες, τότε είναι σαν να αφήνονται ελεύθεροι οι Ελληνοκύπριοι να προχωρήσουν με τα ενεργειακά. Όμως, η Τουρκία θέλει να αναχαιτίσει τις έρευνες για φυσικό αέριο και ο μόνος τρόπος που μπορεί να το πετύχει αυτό είναι μέσω μιας διαδικασίας στο Κυπριακό. Δηλαδή, να πατήσει στο λογικοφανές επιχείρημα να μπουν στο ψυγείο οι έρευνες ενόσω θα διεξάγονται οι συνομιλίες. 

  

5. Ελληνοκυπριακή πλευρά. Θέλει το ταχύτερο δυνατό επανέναρξη των συνομιλιών γι’ αυτό και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης εισηγήθηκε ένα χρονικό πλαίσιο μέχρι και το τέλος του χρόνου για να υπάρξει συμφωνία στους Όρους Αναφοράς. Αυτό εξυπηρετεί έναν τριπλό στόχο: α) Κινητικότητα στο Κυπριακό μετά από παρέλευση ενάμιση χρόνου, β) Συμβάλλει στο να περάσουν συγκεκριμένα μηνύματα προς τη Νέα Υόρκη και τη συζήτηση του θέματος της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών τον ερχόμενο Ιανουάριο, και γ) Δίνει την ευκαιρία προσωπικά στον Νίκο Αναστασιάδη να κλείσει τα στόματα όλων εκείνων των επικριτών του σ’ ό,τι αφορά τις προσπάθειες επανέναρξης των συνομιλιών. Το ερώτημα είναι εάν θα επιμένει σε συνέχιση της Διάσκεψης για την Κύπρο ή θα περιοριστεί στον ενδοκοινοτικό διάλογο.

 

6. Τουρκοκυπριακή πλευρά. Το τι θέλει και τι δεν θέλει μπορεί να έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Ο Μουσταφά Ακιντζί έδειξε με τις τελευταίες του δηλώσεις πως αυτό που πρωτίστως θέλει είναι να κλειδώσει τα θέματα που τον αφορούν, δηλαδή την πολιτική ισότητα και τη μια θετική ψήφο. Αυτά βρίσκονται στην κορυφή της ατζέντας του Μ. Ακιντζί και τα οποία μπορεί να συζητηθούν στα πλαίσια ενός διαλόγου μεταξύ των δύο ηγετών. Δεν είναι θέματα που αφορούν στις εγγυήτριες δυνάμεις. Όμως, αυτό το θέμα η ελληνοκυπριακή πλευρά έδειξε πως δεν το συζητά ή δεν μπορεί να κάνει άλλη υποχώρηση χωρίς να λάβει κάτι από τα άλλα θέματα και τα οποία, όμως, διαχειρίζεται η Τουρκία και όχι ο ηγέτης των Τουρκοκυπρίων. 

 

7. Ελλάδα και Βρετανία. Μπορεί να θεωρούνται ότι βρίσκονται στο ίδιο έργο θεατές, αλλά όντως έτσι είναι. Στην προκειμένη περίπτωση, σημασία έχει εάν θέλουν να τρέξουν τώρα οι εξελίξεις στο Κυπριακό ή να τις αφήσουν για μετά. Η Ελλάδα δείχνει να θέλει να τρέξουν εξελίξεις κατά τρόπον ώστε να μην επηρεάζουν την ίδια αρνητικά, αφού ανά πάσα στιγμή μπορεί τον επόμενο χρόνο να διεξαχθούν εκλογές στη χώρα. Ήδη η Κυβέρνηση Τσίπρα έχει (σ’ ό,τι αφορά τα λεγόμενα εθνικά θέματα) να λογοδοτήσει για τη συμφωνία με τα Σκόπια. Μια «αρνητική» –όπως μπορεί να ερμηνευθεί από κάποιους– εξέλιξη στο Κυπριακό σημαίνει πολλαπλασιασμό των προβλημάτων. Όσο δε για τη Βρετανία, το θέμα του Brexit είναι αυτή τη στιγμή το μόνο που την απασχολεί σε όλα τα επίπεδα. Η μόνη περίπτωση να ασχοληθούν με το Κυπριακό είναι εάν εκτιμήσουν πως επηρεάζονται αρνητικά τα συμφέροντά τους στο νησί, δηλαδή οι στρατιωτικές βάσεις. 

  

Έχοντας υπόψη όλα αυτά τα δεδομένα και παίρνοντας το θετικό σενάριο θα μπορούσαμε να πούμε ότι μέχρι τα Χριστούγεννα θα υπάρξει συμφωνία στους Όρους Αναφοράς κάτι που θα ανοίξει τον δρόμο για επανέναρξη των συνομιλιών. Αυτό σημαίνει ότι όλοι είναι σύμφωνοι. 

 

Το ερώτημα είναι τι θα γίνει στην αντίθετη περίπτωση που κάποιοι εκ των πρωταγωνιστών σπρώξουν τα πράγματα για μετά τον Μάη. Και αυτή την άσκηση θα πρέπει να την κάνει ο ίδιος ο Γ.Γ. του ΟΗΕ για να αποφασίσει εάν θα το δεχθεί ή θα φορτώσει ευθύνες προς την πλευρά εκείνη που εμφανίζεται αρνητική για συνομιλίες τον Γενάρη. Γνωρίζοντας πως, εάν το πράξει αυτό, οι κίνδυνοι ενός πλήρους αδιεξόδου είναι πολύ μεγαλύτεροι.

 

Επανάληψη του ίδιου σκηνικού με τις επισκέψεις

Όσον αφορά στις επαφές της Τζέιν Χολ Λουτ βλέπουμε να επαναλαμβάνεται το ίδιο σκηνικό με εκείνο του περασμένου καλοκαιριού. Κυρίως σ’ ό,τι αφορά τις συναντήσεις με τις εγγυήτριες δυνάμεις. Όπως όλοι θυμούνται μετά τις πρώτες επισκέψεις στην Κύπρο το καλοκαίρι βρισκόταν σε αναμονή της συνάντησης με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών. Κι εκεί που όλοι βρίσκονταν σε αναμονή για την ανακοίνωση του πότε θα βρεθούν Τσαβούσογλου και Λουτ τελικά μια ανάρτηση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών ενημέρωσε του πάντες ότι η συνάντηση είχε ήδη γίνει. Δεν αποκλείεται λοιπόν κάτι ανάλογο να δούμε να συμβαίνει και σ’ αυτή την περίπτωση. Εξάλλου, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών θα βρίσκεται τις επόμενες ημέρες στις Ηνωμένες Πολιτείες και γι’ αυτό δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο η συνάντηση των δύο να πραγματοποιηθεί σ’ αυτό το διάστημα. 

 

Πέραν όμως της συνάντησης με την τουρκική πλευρά –την οποία η Λευκωσία θεωρεί ως καθοριστικής σημασίας για την πάρα πέρα πορεία των εξελίξεων– η Τζέιν Χολ Λουτ θα πρέπει να κλείσει ραντεβού στην Αθήνα και στο Λονδίνο. Σ’ ό,τι αφορά την ελληνική πλευρά τώρα δεν υπάρχει ο Νίκος Κοτζιάς, ο οποίος γνώριζε τη θεματολογία και μπορούσε να συζητήσει κατά τρόπο πρακτικό με την απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα. Το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εξωτερικών βρίσκεται στα χέρια του Πρωθυπουργού. Θα συναντηθεί με τον Αλέξη Τσίπρα ή με κάποιο άλλο στέλεχος του ΥΠΕΞ. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις υπάρχει ένα κενό σε σύγκριση με προηγουμένως αφού δεν έχουν την εμπλοκή που είχε ο Νίκος Κοτζιάς. 

 

Στο Λονδίνο, θυμόμαστε το παρασκήνιο η συνάντηση να πραγματοποιηθεί με τον Βρετανό υπουργό Εξωτερικών, ενώ στο Φόρεϊν Όφις είχαν διευθετήσει συνάντηση με τον υφυπουργό αρμόδιο για το Κυπριακό. Τελικά συναντήθηκε και με τους δύο ώστε να κλείσει η όλη συζήτηση.

 

Στην προκειμένη περίπτωση αν πραγματοποιηθεί μια συνάντηση της Λουτ με τον Αλέξη Τσίπρα δεν μπορεί να περιμένουμε η απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα να συναντηθεί και με την Τερέζα Μέι όταν θα πάει στο Λονδίνο. 

Φιλελεύθερος