Το τερματικό ΦΑ στην Κύπρο κρύβεται…πίσω από τον EastMed

Γιάννος Χαραλαμπίδης
Ανάλογα με τις ποσότητες που θα εξευρεθούν στις έρευνες από την Exxon στο οικόπεδο 10 και από άλλες εταιρείες θα εξαρτηθεί, εάν τελικά θα φτιαχτεί τερματικό στην Κύπρο για να καταστεί το νησί ενεργειακός κόμβος. Επί του παρόντος ο EastMed παραμένει η πρώτη επιλογή. Άλλωστε η σχετική συμφωνία θα υπογραφεί λίαν συντόμως. Βεβαίως, είτε η μία είτε η άλλη επιλογή αποφασιστεί, τελικά, είναι θέμα στρατηγικής απόφασης που δεν σχετίζεται μόνο με τη Λευκωσία, αλλά και με τις χώρες της περιοχής και των ΗΠΑ στο πλαίσιο συμμαχικών σχέσεων. Αυτές είναι οι δυο κύριες επιλογές που συζητήθηκαν στην Τριμερή Κύπρου, Ισραήλ, Ελλάδας. 

Τα 100 χρόνια της Τουρκίας… 
Η Τουρκία, πάντως, είναι εκτός σχεδιασμού, λόγω των τεταμένων σχέσεων με το Ισραήλ, του άλυτου Κυπριακού και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει με τις ΗΠΑ. Κρίσιμο έτος θεωρείται το 2023 λόγω του ότι μέχρι τότε θα πρέπει να αρχίσει η υλοποίηση αποφάσεων, αλλά κυρίως διότι ο Ταγίπ Ερντογάν θέλει να προχωρήσει σε εντυπωσιακές κινήσεις, αφού θα κλείνουν τα 100 χρόνια από την ίδρυση της σημερινής Τουρκίας και θέλει να ξεπεράσει σε φήμη ακόμη και αυτό τον Κεμάλ Ατατούρκ. Στην δε Κύπρο θα έχουμε προεδρικές εκλογές εκτός και αν προκύψει λύση.
Ως το 2023 η Άγκυρα υπολογίζει ότι θα αλλάξει τα ισοζύγια δυνάμεων στη θάλασσα, κυρίως με την απόκτηση μικρού αεροπλανοφόρου, καθώς και στον αέρα. Και τότε είναι που θα επιδιώξει, εάν δεν επιβάλει τις λύσεις που θέλει και αν δεν υπάρχει δική μας αποτροπή, την πρόκληση κρίσης και νέων τετελεσμένων. Η κατάσταση θα γίνει πιο κρίσιμη εάν η Ελλάδα μειώσει τη δική της αποτρεπτική ικανότητα οπότε μειώνονται οι πιθανότητες καθορισμού της ΑΟΖ στην περιοχή του Καστελόριζου, όπου η Τουρκία έχει εφαρμόσει σιωπηρώς casus belli. Το θέμα αυτό επηρεάζει και την κατεύθυνση που θα λάβει ο EastMed υπό την έννοια ότι δεν θα μπορεί να περάσει από περιοχή την οποία αμφισβητεί η Τουρκία. Όσο μεγαλύτερη είναι η αποτροπή τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες κρίσης και ακύρωσης της κατασκευής του EastMed.

Συνεπώς, η κατασκευή του EastMed ή του τερματικού συναρτώνται:

1.        Με τη σύγκλιση των ενεργειακών συμφερόντων των εμπλεκόμενων κρατών
2.        Με τις πολιτικές των μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων 
3.        Με τις αμυντικές και αποτρεπτικές ικανότητες των εμπλεκομένων.

Οι αποτρεπτικές ικανότητες είναι δυο πυλώνων. Ο ένας είναι ο οικονομικός. Όσο περισσότεροι και ισχυρότεροι επενδύσουν τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτροπή. Όσο μεγαλύτερη είναι η στρατιωτική επένδυση, και όσο περισσότερες χώρες εμπλέκονται, τόσο πιο αξιόπιστη είναι η αποτροπή. Οι δαπάνες για την άμυνα δεν είναι πεταμένα λεφτά, αλλά επένδυση για την ασφάλεια και την ανάπτυξη.  

Στη δική μας περίπτωση, η Ελλάδα είναι μεν για εθνικούς λόγους η πρώτη σύμμαχός μας, αλλά, δεν είναι αξιόπιστη για ιστορικούς και πραγματικούς λόγους. Συνιστά την αχίλλειο πτέρνα της αλυσίδας των συμμαχιών της Κύπρου και ποτέ δεν μας υπερασπίστηκε σε ώρα κινδύνου. Η Ελλάδα έχει πολιτική και οικονομική αστάθεια και μειωμένη διεθνή και αποτρεπτική αξιοπιστία και εύθραυστη κοινωνική συνοχή. Η αποτρεπτική ικανότητα της Ελλάδας δεν δοκιμάζεται μόνο στο Αιγαίο, αλλά και στην Κύπρο.

Εάν η Ελλάδα επένδυε γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά στην Κύπρο και εάν επικαλείτο τις Συνθήκες Εγγύησης για να διαθέτει ένοπλες δυνάμεις, θα μειώνονταν οι πιθανότητες κρίσης και θα αυξάνονταν εκείνες για δικαιότερη λύση, καθώς και η αποτρεπτική της δύναμη και η διεθνής αξιοπιστία της. Η γεωπολιτική αναβάθμιση της Ελλάδας περνά μέσα από την ενεργειακή της συνεργασία με την Κύπρο και το Ισραήλ.

Η λογική των συμμαχιών

Εφόσον η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι αυτή η οποία θα έπρεπε να είναι, οι συμμαχικές προτεραιότητες της Κύπρου καταγράφονται ως εξής:

•          Πρώτο, το Ισραήλ, διότι η Κύπρος είναι η έξοδός του προς την Ευρώπη, αφού είναι μια λωρίδα γης χωρίς στρατηγικό βάθος. Η Κύπρος και η Ελλάδα προσφέρουν στο Ισραήλ στρατηγικό βάθος και ζωτικό χώρο, ενώ ταυτοχρόνως ενισχύεται η αποτροπή και η συλλογική ασφάλεια στην περιοχή. Η σχέση του Ισραήλ με την Τουρκία θα συνεχίσει να είναι ηλεκτρισμένη για όσο χρονικό διάστημα η Άγκυρα θέλει να έχει ρόλο ηγετικό στον μουσουλμανικό κόσμο χρησιμοποιώντας το παλαιστινιακό ως πρόσχημα για να αποδυναμώσει το Ισραήλ, ηθικά και διπλωματικά, προκειμένου να πάρει η ίδια την πρωτοκαθεδρία της περιφερειακής δύναμης.

•          Δεύτερο, οι ΗΠΑ, διότι βρισκόμαστε κάτω από τη δική της σφαίρα επιρροής και διότι η Ρωσία επέλεξε να παίζει περισσότερο με την Άγκυρα λόγω του Turkish Stream και άλλων συμφερόντων, που σχετίζονται με τον περιορισμό και την ανατροπή των αμερικανικών συμφερόντων. Για να εδραιωθούν τα συμφέροντα των ΗΠΑ θα πρέπει η Κύπρος να προχωρήσει σε αξιόπιστες συμμαχίες όπως με το Ισραήλ, το οποίο συνιστά περιφερειακή δύναμη. Ο EastMed δημιουργεί ένα τόξο στην εξωτερική πλευρά της Ευρασίας και μπορεί να ενισχύσει το δυτικό υποσύστημα ασφάλειας. Με αυτό το αμυντικό τόξο συγκροτείται ένας σχηματισμός κρατών που συνιστούν στην ουσία μια τριμερή περιφερειακή δύναμη που θα αντισταθμίζει τον ρόλο της Τουρκίας και δεν θα της επιτρέπει να εφαρμόζει την πολιτική του εκκρεμούς, δηλαδή τη μια με τις ΗΠΑ και την άλλη με τη Ρωσία. Αυτή είναι μια μορφή στρατηγικής συμμαχίας που δένει τα συμφέροντα της Κύπρου και άλλων χωρών με τις ΗΠΑ ενεργειακά και γεωπολιτικά.

•          Τρίτο, η ΕΕ, διότι τα κοιτάσματα της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου μπορούν να αποτελέσουν μερική και ουσιαστική ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία, μια εξέλιξη την οποία αξιώνουν οι ΗΠΑ. Εξού και το γεγονός ότι θέτουν βέτο στον Βόρειο Αγωγό 2 και προγραμματίζουν κατασκευή τερματικού στην Πολωνία για εισαγωγή αερίου. Το ίδιο ισχύει και για τον αγωγό Turkish Stream. Κάθε τι που μειώνει την εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία προσεγγίζεται θετικά από τις ΗΠΑ και ό,τι δένει τα συμφέροντα της Μόσχας και της Άγκυρας δεν τυγχάνει της εύνοιας των Αμερικανών. 

Διαφορετικές στρατηγικές

Η Τουρκία μαζί με τη λύση της ομοσπονδίας δεν επιθυμεί μόνο τον συνταγματικό έλεγχο της Κύπρου, αλλά και τον ενεργειακό, καθώς και τον γεωστρατηγικό. Το χειρότερο είναι ότι υπάρχει ο κίνδυνος να ανοίξουν εκ νέου τα θέματα της ΑΟΖ με Αίγυπτο και Ισραήλ. Και τα θέματα της ΑΟΖ είναι δυνατό να ανοίξουν επειδή η Άγκυρα δεν αποδέχεται τον καθορισμό των υφιστάμενων ΑΟΖ. Αξιώνει τον καθορισμό των υφαλοκρηπίδων και των ΑΟΖ εκ νέου και με τους δικούς της όρους. Τα ζητήματα αυτά θα κλείσουν εάν δεθούν τα δικά μας συμφέροντα με αυτά του Ισραήλ, της Αιγύπτου και των ΗΠΑ. Έτσι ούτε τις ΑΟΖ θα μπορούν να αλλάξουν ούτε την κατασκευή του  EastMed ή του τερματικού.

Ως εκ τούτου, το φυσικό αέριο δεν είναι δώρο προς την Τουρκία για να αποδεχθεί μια λύση διχοτομική όπως είναι η ομοσπονδία, την οποία η Άγκυρα δεν αποδέχεται διότι τη θεωρεί δεδομένη και ζητά περισσότερα επειδή αισθάνεται ισχυρή. Η δημιουργία ενεργειακών και αποτρεπτικών τετελεσμένων αλλάζει και τις συμμαχίες, καθώς και τα συμφέροντα και μπορεί να καταστήσει το φυσικό αέριο εργαλείο για λύση στη βάση ενός δημοκρατικού και βιώσιμου κράτους.

Επί τούτου υπάρχουν δυο στρατηγικές επιλογές: Η μία είναι αυτή που έχουμε ήδη αναφέρει και απορρίπτει μεν την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά ταυτοχρόνως, προβάλλει και την εναλλακτική πρόταση, που θέλει: Α. Τη λύση να στηρίζεται στις αρχές και τις αξίες της ΕΕ και στη νομική και πολιτική λογική της συνέχειας της Κυπριακής Δημοκρατίας και την αναγνώρισή της από την Τουρκία όπως το Πρωτόκολλο 10 και η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου καθορίζουν. Β. Ένα σύστημα ασφάλειας που θα απαλλάσσει την Κύπρο από την κατοχή και την Τουρκία. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο μέσα από την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ οπότε θα υπάρχει συμμαχική σχέση με την Τουρκία στη λογική του win - win situation.

Η άλλη επιλογή είναι η ομοσπονδιακή λύση συνομοσπονδιακού χαρακτήρα στη λογική του εδάφους έναντι μορφής αναγνώρισης, για να είναι δυνατή η εμπέδωση των δύο ισότιμου χαρακτήρα κρατών. Αυτή η αντίληψη αποτυπώνεται στη γνωστή θέση του Προέδρου περί χαλαρής ομοσπονδίας. Αντιδρούν και το ΑΚΕΛ και το ΔΗΚΟ, παρότι ομοσπονδιακά κόμματα και παρότι γνωρίζουν, όπως και ο Πρόεδρος, ότι η ομοσπονδία δεν μπορεί να λειτουργήσει. Ο Πρόεδρος για να κερδίσει την έξωθεν καλή μαρτυρία και να βοηθήσει τις προσπάθειες για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, προβάλλει τη χαλαρή ομοσπονδία. Από την άλλη, το ΑΚΕΛ με το ΔΗΚΟ, ενώ επί της ουσίας αντιδρούν και κατανοώντας ότι η ομοσπονδία δεν μπορεί να λειτουργήσει, φορτώσουν τις ευθύνες μιας διχοτομικής λύσης ή αποτυχίας των συνομιλιών στον Πρόεδρο.

Πηγή: Σημερινή