Παίζονται βρόμικα παιγνίδια με τους αγνοουμένους της Κύπρου

Της Άννας Μαρίας Ευτυχίου

Ν. ΝΕΣΤΟΡΟΣ: «Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΟΥΔΕΠΟΤΕ ΕΠΕΔΕΙΞΕ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΥΡΕΣΗ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΤΩΝ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΩΝ ΜΑΣ»

«Βρίσκεται σε εξέλιξη μελέτη των Αρχείων των Ηνωμένων Εθνών που βρίσκονται στην Κύπρο και κλιμάκιο της ΔΕΑ θα μεταβεί τις επόμενες μέρες στο Λονδίνο, για ολοκλήρωση των μελετών στα κρατικά Αρχεία. Στη συνέχεια, περί τα μέσα Μαΐου, θα συνεχιστεί η μελέτη στα Αρχεία των Η.Ε. που βρίσκονται στη Νέα Υόρκη».
«Ψάχνουμε πληροφορίες από το εξωτερικό και δεν μπορούμε να έχουμε πληροφορίες από την Τουρκία, που είναι η δύναμη που ελέγχει τα κατεχόμενα από το 1974, ήταν παρούσα σε όλα τα γεγονότα και είναι λογικό να έχει όλα τα στοιχεία, όπως είναι λογικό να έχει και τα στοιχεία από τις περισυλλογές στα πεδία των μαχών, οι οποίες έγιναν με διαταγές του τουρκικού στρατού»
Απαντήσεις που θα επουλώσουν, έστω και ελάχιστα, τις πληγές των συγγενών των αγνοουμένων μας από τη βάρβαρη εισβολή του Αττίλα το 1974 συνεχίζει να αναζητεί η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους.Η ανεκδιήγητη συμπεριφορά της Τουρκίας να μη συνεργάζεται για την εξεύρεση της τύχης των αγνοουμένων συνεχίζεται, αμείωτη, μέχρι σήμερα, δυσχεραίνοντας το, έτσι κι αλλιώς, δύσκολο έργο της Επιτροπής. Επιχειρεί, με αναξιόπιστες πληροφορίες και εμπόδια, να απομακρύνει από τα σημεία ταφής λειψάνων αγνοουμένων τους επιστήμονες και τα μέλη της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους (ΔΕΑ), απαγορεύοντας σε μάρτυρες να υποδείξουν τα σημεία ταφής, αγνοώντας τις εκκλήσεις για άδειες ανασκαφής, αλλά, κυρίως, χρησιμοποιώντας ψευδείς μάρτυρες για να ροκανίσουν τον χρόνο, να σκορπιστούν τα κονδύλια και να φθάσουμε στη στιγμή που οι όποιες πληροφορίες «θα χαθούν» με το πέρασμα του χρόνου…

Ακόμα και στο ανθρωπιστικό θέμα της εξεύρεσης των λειψάνων των αγνοουμένων ο τουρκικός στρατός δεν επιθυμεί συνεργασία και παρεμβάλλει εμπόδια, παρά το ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά προσφέρει όλα τα μέσα, τους μάρτυρες και τις πληροφορίες της, για να βοηθήσει τις οικογένειες των Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων να βρουν τα λείψανα των αγαπημένων τους.

Μελέτη Αρχείων των Ηνωμένων Εθνών

Η νέα προσπάθεια της ΔΕΑ επικεντρώνεται στην έρευνα και στη μελέτη των Αρχείων των Ηνωμένων Εθνών. Αυτήν τη στιγμή, κλιμάκιό της μελετά τα Αρχεία των Ηνωμένων Εθνών που βρίσκονται στην Κύπρο και τις αμέσως επόμενες μέρες (μέσα Μαρτίου) αναμένεται να μεταβεί στο Λονδίνο. Ακολούθως, περί τα μέσα Μαΐου, το εν λόγω κλιμάκιο θα συνεχίσει με τη μελέτη των Αρχείων των Ηνωμένων Εθνών στην Νέα Υόρκη.

Ο προγραμματισμός για τα επόμενα βήματα όσον αφορά τη μελέτη των αρχείων είναι μια πολύ χρονοβόρα διαδικασία, επειδή υπάρχουν πολλά αρχεία τόσον εντός, όσο και εκτός Κύπρου.

Μιλώντας στη «Σημερινή της Κυριακής» ο εκπρόσωπος της ελληνοκυπριακής πλευράς στη ΔΕΑ, Νέστορας Νέστορος, ανέφερε ότι, μέχρι στιγμής, έχουμε ταυτοποιήσει 927 αγνοουμένους. Οι 681 είναι Ελληνοκύπριοι και οι 246 Τουρκοκύπριοι.

«Ψάχνουμε πληροφορίες από το εξωτερικό και δεν μπορούμε να έχουμε πληροφορίες από την Τουρκία, που είναι η δύναμη που ελέγχει τα κατεχόμενα από το 1974, ήταν παρούσα σε όλα τα γεγονότα και είναι λογικό να έχει όλα τα στοιχεία, όπως είναι λογικό να έχει και τα στοιχεία από τις περισυλλογές στα πεδία των μαχών, οι οποίες έγιναν με διαταγές του τουρκικού στρατού, και υπήρχαν και περιπτώσεις που συμμετείχαν και Ε/κ εγκλωβισμένοι. Άρα, είναι κάτι που είναι φως φανάρι ότι ο τουρκικός στρατός κατέχει τα αρχεία», επισήμανε.

Αυτήν τη χρονιά δίνεται μεγάλη έμφαση στο κομμάτι της έρευνας και ο λόγος είναι πως, τα τελευταία χρόνια, από τον καιρό που ξεκίνησε το πρόγραμμα, το κομμάτι της έρευνας ήταν ο φτωχός συγγενής.

«Στην αρχή, οι πληροφορίες που έφθαναν κοντά μας ήταν αξιόπιστες, εύκολα προσβάσιμες, ήταν υποθέσεις που ήταν γνωστές και στον περισσότερο κόσμο, οπόταν οι πιθανοί χώροι ταφής ήταν πιο εύκολο να εντοπιστούν, εξ ου και τα αποτελέσματα, όταν ξεκινήσαμε, έφθαναν σχεδόν το 50% στους χώρους όπου σκάβαμε, βρίσκοντας λείψανα. Μετά με την πάροδο του χρόνου, αυτό χάθηκε, όσον αφορά την εξεύρεση λειψάνων Ελληνοκυπρίων», τόνισε ο Εκπρόσωπος της ΔΕΑ.

Η αξιοπιστία των πληροφοριών αυτήν τη στιγμή που φθάνουν στην ελληνοκυπριακή πλευρά κυμαίνεται στο 15% και πιο χαμηλά…

«Θα έπρεπε να παρθούν μέτρα πιο γρήγορα από το 2019», πρόσθεσε ο Νέστορας Νέστορος, ξεκαθαρίζοντας, ωστόσο, πως για να γινόταν αυτό θα έπρεπε να είχαμε περισσότερα και μεγαλύτερα κονδύλια, αλλά και να καταφέρναμε να πείσουμε γι' αυτήν την αναγκαιότητα».

«Βρόμικος» ο ρόλος της Τουρκίας

Παρά το ότι έγιναν αρκετές βελτιώσεις και στο κομμάτι των ανασκαφών και της μεθοδολογίας και υπάρχει μια προοδευτική ανάπτυξη του ανθρωπολογικού μας εργαστηρίου, η αποχώρηση το 2012 του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής από τη ΔΕΑ καθυστέρησε την πτυχή της έρευνας, με αποτέλεσμα να παραστεί η ανάγκη για τη λήψη περαιτέρω μέτρων. Έτσι, το 2019 προσλήφθηκαν νέοι ερευνητές, άλλαξε το σύστημα επικοινωνίας των δύο γραφείων και ανταλλαγής πληροφοριών, στέλνοντας αισιόδοξα μηνύματα.

Όπως είπε ο Εκπρόσωπος της ελληνοκυπριακής πλευράς στη ΔΕΑ, το σημαντικό τώρα είναι να προσπαθήσουμε το καινούργιο σύστημα να ξεκλειδώσει τους μάρτυρες που γνωρίζουν και να υπάρξει συνέργεια Ε/κ και Τ/κ.

«Ο μεγαλύτερος και πιο σημαντικός παράγοντας είναι ο παράγοντας Τουρκία, η οποία σε καμία χρονική στιγμή δεν έδειξε ουσιαστική συνεργασία. Και αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα για τη σταθερότητα. Όση προσπάθεια και να καταβληθεί στο ερευνητικό κομμάτι, εάν δεν υπάρξει η σωστή συνέργεια της Τουρκίας, πάλι το ποσοστό θα είναι σε αυτά τα επίπεδα», υπογράμμισε.

«Η ΔΕΑ», πρόσθεσε, «έχει ανάγκη να κάνει εκσκαφές μέσα από σωστή υπόδειξη των χώρων ταφής. Άρα, λοιπόν, η Τουρκία είναι ο σημαντικός παράγοντας για να δουλεύει ομαλά η Διερευνητική Επιτροπή. Σε δεύτερη μοίρα έρχονται ο μάρτυρες, που πρέπει να αυξηθούν και να γίνουν αξιόπιστοι, σε τρίτη μοίρα είναι και το πρόβλημα της οικοδομικής ανάπτυξης σε περιοχές που θεωρούνται ιδιαίτερης σημασίας, όπως Κερύνεια, Λάπηθος, Καραβάς, Αμμόχωστος, κ.λπ.».

Η ανάπτυξη, σύμφωνα με τον Νέστορα Νέστορος, αλλοιώνει το τοπίο, οι μάρτυρες μεγαλώνουν ηλικιακά και η Τουρκία συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο να απαγορεύει τη μετάβασή τους σε χώρους ταφής, έτσι τα πράγματα θα γίνουν ακόμα πιο δύσκολα. «Στα κατεχόμενα υπάρχει ένα άλλο καθεστώς, υπάρχει ο φόβος και ο εθνικισμός, που αποτρέπουν τις πληροφορίες».

Στρατιωτικές ζώνες

Από τα μέσα του 2018 και μετά η ελληνοκυπριακή πλευρά αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με τον τουρκικό στρατό, καθώς δεν επιδεικνύει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για να συνεργαστούν οι δύο πλευρές, όπως έπραξαν το 2016-17.

«Υπάρχουν πάρα πολλές καθυστερήσεις σε σχέση με την παραχώρηση άδειας, εκκρεμούν άδειες από το 2018 και δεν επέτρεψαν πρόσβαση σε όλους τους μάρτυρες που εμείς ζητήσαμε να επισκεφθούν τους χώρους. Δεν δίνουν άδεια σε όλους τους μάρτυρες, σε Ελληνοκύπριους μάρτυρες, για υπόδειξη πιθανών χώρων ταφής Ε/κ. Η στάση τους δημιουργεί προβλήματα στη διαδικασία και στον προγραμματισμό της ΔΕΑ, και στον χώρο ανασκαφής», πρόσθεσε.

Ο κ. Νέστορος σημείωσε επιπρόσθετα ότι η Τουρκία επιθυμεί να συντηρεί αυτήν την κατάσταση, ακόμα και αν αυτό δεν επηρεάζει το πολιτικό κομμάτι, ούτε θα της κοστίσει σε κανέναν τομέα.

Ένα επίσης μεγάλο πρόβλημα είναι ότι υπάρχει τόσο μεγάλη ανάπτυξη στα κατεχόμενα, που δεν ξέρουμε τι έχει συμβεί. «Υπήρξαν περιοχές που μας είχαν υποδειχθεί ως στρατιωτικές ζώνες και στην πορεία άλλαξε η μορφή τους και έγιναν χώροι πάρκου, όπως στον Καραβά. Στον χώρο που θέλαμε, υπήρχαν προσκόμματα και ξαφνικά τον έκαναν πάρκο. Αν γίνει ένα έργο, τρέχεις να πάρεις άδεια και δεν είναι εύκολο, μπαίνεις σε επιπρόσθετες δαπάνες» εξήγησε.

Πού σκάβουμε σήμερα

Επτά συνεργεία της ΔΕΑ βρίσκονται αυτήν τη στιγμή σε διάφορους χώρους και σκάβουν. Συγκεκριμένα, σε Κυθρέα, Λάπηθο, Γύψου, Κάτω Ζώδια, Άσσια (Στρατιωτική Ζώνη) και Στρόβολο. Στόχος και σκοπός είναι να ανοίξουν άλλα 2 συνεργεία και να γίνουν 9, αφού υπάρχουν οι δυνατότητες.

Τους Ε/κ αγνοουμένους τούς αναζητούμε σε όλη την κατεχόμενη περιοχή και τους Τ/κ, που έχουν μείνει, τους μισούς στις ελεύθερες περιοχές και τους άλλους μισούς πάλι στα κατεχόμενα. Δεν αναζητούμε όλους τους Τ/κ στις ελεύθερες περιοχές.

Από τον περασμένο Νοέμβριο ξεκίνησαν ανασκαφές στις Χαμίτ Μάντρες, η ΔΕΑ αναζητεί τον τρίτο χώρο ταφής Ελληνοκύπριων αγνοουμένων. Το 2015 βρέθηκαν δύο χώροι ταφής και εντοπίστηκαν στην περιοχή 30 Ε/κ.

Οι μαρτυρίες μιλούν για την περιοχή Νεάπολης, Ομορφίτας, Καϊμακλίου. Πιθανόν να βρίσκονται εκεί θαμμένοι άλλοι 10-12 άνθρωποι, πρόκειται για μια πολύ αξιόπιστη πληροφορία που είχε δοθεί το 2015.

Το τελευταίο διάστημα οι πληροφορίες που φθάνουν στα γραφεία της ΔΕΑ είναι περιορισμένες. Κάποιες πληροφορίες που δόθηκαν, μάλιστα, στο παρελθόν ήταν αναξιόπιστες, ενώ κάποιες άλλες προσπαθούσαν να στρέψουν τη Διερευνητική Επιτροπή αλλού…

Ταυτοποιήθηκαν 927 πρόσωπα

Για να επιτευχθεί η ταυτοποίηση 927 προσώπων (αγνοουμένων), χρησιμοποιήθηκαν περίπου 9 χιλιάδες γενετικά δείγματα. Αρκετά εκατομμύρια, συγκεκριμένα πέραν των 4 εκατομμυρίων, δαπανήθηκαν μόνο για τα DNA.

Περιμένουμε, επίσης, να έρθουν αποτελέσματα ταυτοποιήσεων από το γενετικό εργαστήρι στην Αμερική. Έχουμε περίπου 80 υποθέσεις Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων και άλλες 60 Τουρκοκυπρίων.

«Αν δεν εξευρεθούν λείψανα το 2019, τότε θα υπάρξει πρόβλημα στην ομαλή λειτουργία του ανθρωπολογικού εργαστηρίου. Εκεί γίνεται η ανάλυση των λειψάνων και η επιλογή λειψάνων που στέλνονται στο εξωτερικό. Δηλαδή, υπάρχει μια ροή και ένας τρόπος καθημερινής δουλειάς στο εργαστήρι», πρόσθεσε ο Ελληνοκύπριος Εκπρόσωπος της ΔΕΑ.

Η προσοχή της ομάδας στρέφεται στον εντοπισμό μαζικών χώρων ταφής και είναι σίγουρο ότι υπάρχουν μαζικοί χώροι ταφής, ιδιαίτερα για τους Ε/κ (περισυλλογές νεκρών). Τους μαζικούς τάφους Τ/κ τούς έχουμε εντοπίσει ήδη.

Πονεμένο κεφάλαιο…

Το πιο λυπηρό κομμάτι, που αφορά μόνο στην εξεύρεση λειψάνων Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων, είναι πως ναι μεν εντοπίσαμε και ταυτοποιήσαμε 681 Ε/κ, αλλά οι μισοί από τους ταυτοποιηθέντες δεν ήταν ανατομικοί σκελετοί.

«Μιλάμε από ένα 1 οστό μέχρι κάποια οστά και αν… Μια ταυτοποίηση δεν εξυπακούεται ότι θα είναι πάντα για ανατομικό σκελετό. Ωστόσο, δεν υπάρχει η ίδια εικόνα στα λείψανα των Τ/κ», διευκρίνισε ο Νέστορας Νέστορος.

Στις πλείστες των περιπτώσεων, που αφορούν Τ/κ, εντοπίζονται ανατομικοί σκελετοί, επειδή δεν υπήρξε σκόπιμη μετακίνηση. Υπήρξε, σε κάποιες περιπτώσεις, διατάραξη χώρου ταφής, αλλά όχι μετακίνηση.

Είναι δύο εντελώς διαφορετικές εικόνες. Το 95% των 246 Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων που εντοπίστηκαν, αφορούσαν ανατομικούς σκελετούς και στο 5% που δεν ήταν ανατομικοί βρέθηκε το 60%, όπως στον τάφο Τόχνης, Γεράσας και σε κάποιους στην Παρεκκλησιά, όπου έγινε μετακίνηση.

Η Διερευνητική Επιτροπή

Η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους ιδρύθηκε το 1981, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, όμως, η πρόοδός της μέχρι το 2004 ήταν μηδενική, εξαιτίας εμποδίων που έφερναν οι επίσημες τουρκικές Αρχές. Η Τουρκία, πάντως, καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τον ρόλο της στην υπόθεση των αγνοουμένων, ενώ 2 προσφυγές από Τουρκοκυπρίους απορρίφθηκαν από το δικαστήριο, λόγω παρέλευσης του χρονικού περιθωρίου για προσφυγή.

Το σχετικό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, σύμφωνα με τον Νέστορα Νέστορος, είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνεχίσει, για δύο πολύ σοβαρούς λόγους.

«Πρώτον, γιατί πρέπει να δοθούν απαντήσεις σε όλους τους συγγενείς των αγνοουμένων μας στην Κύπρο και, κατά δεύτερον, η σχετική εμπειρία που αποκτήθηκε είναι μοναδική για την Κύπρο. Η Κύπρος κατάφερε να μπει στον χάρτη για αποστολές αγνοουμένων. Γι’ αυτό, σήμερα, γίνονται εκπαιδεύσεις, υπάρχει συνεργασία με τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό και υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από τη διεθνή κοινότητα για το πώς λειτουργεί το πρόγραμμα. Τις εμπειρίες αυτές πρέπει να τις εκμεταλλευθούμε και για το καλό άλλων παρόμοιων περιστατικών στο εξωτερικό», είπε.

Ο Ν. Νέστορος κάλεσε, τέλος, τη διεθνή κοινότητα να δει πιο σοβαρά τη σημερινή κατάσταση στην Κύπρο και να μη σταθεί στο κυπριακό πρόβλημα, αλλά στη μεγαλύτερη εικόνα τού τι θα μπορέσει να προσφέρει αυτή η τεχνογνωσία και η δαπάνη εκατομμυρίων ευρώ και εμπειριών των ειδικών και σε άλλες χώρες.

Σημερινή